Jak trapna skazaŭ pra našaha hieroja aŭtar knihi «Majstar Siomaj avieniu: David Dubinski i amierykanski prafsajuzny ruch» Robiert Parmiet, choć byŭ jon usiaho mietr šeśćdziesiat rostam u žyćci, zatoje hihantam u ruchu amierykanskich prafsajuzaŭ.
Tamu nie dziva, što pra jaho žyćcio raspaviadaje nie tolki zhadanaja kniha dy aŭtabijahrafija samoha Dubinskaha (David Dubinsky: a life with labor. New York, 1977), ale i šerah inšych.
David Dubinski na vokładcy «Time»
Vitaŭt Kipiel raskazvaŭ, što hety čałaviek niekalki razoŭ prychodziŭ u Ńju-jorkskuju publičnuju biblijateku. Choć naradziŭsia toj za carskimi časami i vałodaŭ — ź minułaha žyćcia — adno ruskaj, polskaj dy habrejskaj movami, razam z tym byŭ śviedamy, što Biełaruś i Rasija — nie toje samaje.
A naradziŭsia jon u 160-ju hadavinu Džordža Vašynhtana — 2 lutaha 1892 hoda — u siamji Biezalela i Šainy Dubinskich u Breście, tady Brest-Litoŭsku.
David byŭ najmałodšym u siamji — piać chłapcoŭ i try dziaŭčynki, — jakaja u 1895 hodzie pierajechała ŭ Łodź, tahačasny tekstylny centr carskaje Rasii.
Nabraŭšy hadoŭ, David naviedvaje spačatku habrejskuju, a potym i siaredniuju Poznanskuju škołu, nazvanuju ŭ honar bujnoj miascovaj fabryki. Ale całkam addacca navučańniu nie vypadaje: adnačasna jon padpracoŭvaje ŭ siamiejnaj piakarni, a na svaje 14-ja ŭhodki na patrabavańnie baćki naohuł pakidaje škołu. I tady ž dałučajecca da prafsajuza piekaraŭ, jaki byŭ u afilacyi z Bundam, a ŭžo praz hod, dziakujučy viedańniu movaŭ, abirajecca sakratarom svajho prafsajuza.
Pieršy hod prafsajuznaha žyćcia atrymaŭsia zapaminalnym:
jak sakratar David arhanizoŭvaŭ čarhovy strajk, što mieŭ na mecie zapatrabavać padvyšku. I jany taki damahlisia svajho, ale adnaje nočy palicyja aryštavała ŭsich kiraŭnikoŭ, i jaho ŭ tym liku. Hetym razam sudu pašanacavała paźbiehnuć z dapamohaju baćkavych hrošaj, što adčynili dźviery viaźnicy, ale pad umovaju, kab Davida bolej u Łodzi nie bačyli.
Jon skiravaŭsia ŭ horad svajho malenstva, Brest, adtul pierajechaŭ u Kobryn, ale cichamirnaje žyćcio ŭžo było nie pa im: vyrabiŭšy falšyvyja dakumienty, viarnuŭsia ŭ Łodź, dzie znoŭ dałučyŭsia da prafsajuznaj dziejnaści.
8 studzienia 1908 hoda, niezadoŭha da svajho šasnaccacihodździa, David byŭ znoŭ aryštavany na adnym z prafsajuznych pasiedžańniaŭ.
Hetym razam baćka admoviŭsia dapamahać synu-revalucyjanieru, i toj prasiadzieŭ za kratami 18 miesiacaŭ, a zatym, pavodle sudovaha vyraku, musiŭ być vysłany ŭ Sibir.
Doŭhaja daroha — Varšava, maskoŭskija Butyrki, Samara i narešcie Čalabinsk — dali Davidu mahčymaść zavieści niamała znajomstvaŭ jak z kryminalnikami, tak i z palityčnymi aryštantami, jakija dapamahli jamu źbiehčy ŭ darozie z-pad kanvoju, pieračakać u nadziejnych ludziej paŭhoda ŭ Čalabinsku, a paśla, vyrabiŭšy nieabchodnyja papiery, viarnucca znoŭ u Łodź.
Znajomyja bundaŭcy vyrašyli nie vypraboŭvać los jašče raz: Davida razam ź jahonym bratam nielehalna pierapravili praź miažu ŭ Niamieččynu, zatym u Bielhiju, a adtul 24 śniežnia 1910 h. na łajniery «Łapłandyja» vypravili ŭ Ńju-Jork, dzie ich čakaŭ užo starejšy brat.
Pieršyja kroki maładoha Dubinskaha na amierykanskaj ziamli ŭ 1911 hodzie: admoviŭšysia viartacca ŭ fach piekaraŭ, jon uładkavaŭsia na pracu kraŭcom i dałučyŭsia da Mižnarodnaha prafsajuza šaŭcoŭ žanočaha adzieńnia (International Ladies' Garment Workers' Union — ILGWU). Z hetym prafsajuzam i było źviazanaje ŭsio jaho nastupnaje žyćcio.
Metaskiravany, zaciaty i ŭparty, Dubinski pačaŭ imkliva rabić karjeru: u 1918 hodzie byŭ abrany siabram upravy miascovaha adździaleńnia prafsajuza, naleta — jaho vice-prezidentam, a ŭ 1920-m — užo prezidentam. U 1922 hodzie David Dubinski byŭ užo siabram Hałoŭnaj upravy ILGWU.
Robiert Kienedzi i Dubinski
U 1932 hodzie Amieryka vybrała svaich novych prezidentaŭ: krainy — Franklina Dełana Ruźvielta i najvialikšaha prafsajuza, jaki adyhryvaŭ klučavuju rolu va ŭsim prafsajuznym ruchu — Davida Dubinskaha.
Paźniej jon kazaŭ: «Zhadziŭšysia na prezidenctva, ja mierkavaŭ, što maja asnoŭnaja rola — zładzić uračystyja pachoviny prafsajuzu». Sapraŭdy, arhanizacyja była ŭ zaniapadzie, navat bolej — na miažy bankructva. Ale dziakujučy niastomnaj dziejnaści novaha kiraŭnika, užo praz try hady, u 1935-m, jana mieła 200 tysiač siabraŭ i kasu ŭ 850 tysiač dalaraŭ!
David Dubinski bačyŭ zadaču ačolenaha im prafsajuza nie tolki ŭ vyrašeńni pytańniaŭ z žytłom dla siabraŭ ILGWU i ich siamiejnikaŭ, dastupnaści adukacyi, miedycyny, ale ŭ vychavańni novaha, inakšaha pakaleńnia. Ideja była zrabić z prafsajuza ład žyćcia: centr fizkultury, mastackaj samadziejnaści, intelektualnaha raźvićcia.
Ale adnym prafsajuzam dziejnaść Dubinskaha nie abmiažoŭvałasia: kali ŭ carskaj Rasii jon zmahaŭsia z kapitalizmam, u ZŠA jahonym voraham staŭsia kamunizm, jaki asabliva ŭmacavaŭsia mienavita ŭ prafsajuznym ruchu.
Pakinuŭšy Sacyjalistyčnuju partyju Amieryki, Dubinski razam ź siabrami zasnavaŭ Amierykanskuju pracoŭnuju partyju (American Labor Party), a kali taja ŭ 1944 hodzie padpała pad kamunistyčny ŭpłyŭ, vyjšaŭ ź jaje i spryčyniŭsia da zasnavańnia Libieralnaj partyi, dzie zaniaŭ pasadu staršyni.
Budučy čarhovy raz pieraabrany na pasadu staršyni prafsajuza, David Dubinski skazaŭ: «Ja prymaju hetuju pasadu znoŭ, bo ja emihrant, i ja hanarusia tym, jak my słužym Amierycy». Kali čalcy inšych prafsajuzaŭ źviartalisia da jaho pa parady, vypytvali sakret pośpiechu, jon adkazvaŭ: «Žyvicie pravilna».
Lindan Džonsan padaje Davidu Dubinskamu jaho palito. 1960-ja hh.
Dla Dubinskaha nie było pracy, niepavažnaj dla prezidenta najbujniejšaha prafsajuza: pa skančeńni pasiedžańniaŭ jon zdymaŭ halštuk i razam z usimi rasstaŭlaŭ stały, sačyŭ, ci ŭsio śviatło vyklučanaje. I heta nie zaminała dasyłać 3 miljony na dapamohu pavajennym Izraila i Italii, budavać u Kitai dom dla sirotaŭ i h.d.
Historyki prafsajuznaha ruchu adzinahałosna ličać, što adnym z najvyšejšych dasiahnieńniaŭ hetaha čałavieka była pieramoha ŭ vajnie za 35-hadzinny pracoŭny tydzień dla svaich pracaŭnikoŭ.
U žniŭni 1949 hoda časopis «Timie» vyjšaŭ ź jaho partretam na vokładcy, a ŭ studzieni 1969-ha David Dubinski byŭ uznaharodžany Prezidenckim miedalom Svabody — najvyšejšaj uznaharodaj ZŠA dla cyvilnych asobaŭ.
Jon pamior 17 vieraśnia 1982 hoda, pakinuŭšy knihu pra svajo žyćcio pad nazvaj «Žyćcio ŭ pracy».
U 1937 hodzie chitom na Bradviei staŭ miuzikł «Pins and Needles» («Špilki i ihołki»); u anhielskaj movie «to be on pins and needles» — heta idyjoma, jakaja značyć «niervova čakać čahości», to bolš adpaviedny pierakład nazvy «Jak na ihołkach». Ale i ŭ niepasrednym značeńni nazva miuzikła dla hledačoŭ mieła padvojny sens, bo śpiektakl byŭ inśpiravany prezidentam Mižnarodnaha prafsajuza šaŭcoŭ žanočaha adzieńnia Davidam Dubinskim i spansaravany jaho prafsajuzam.
Historyja pastanoŭki sama pa sabie zasłuhoŭvaje stacca pjesaju: aktory byli zvyčajnymi pracaŭnikami na fabrykach i mahli repietyravać tolki ŭ volny ad pracy čas, unačy i na vychodnych.
Ale miuzikł ciaham adnaje nočy zajmieŭ niejmavierny, prosta nadzvyčajny pośpiech, choć nibyta raskazvaŭ pra žyćcio maładych rabočych, ich udzieł u štodzionnym žyćci Amieryki. Niamała ŭvahi (bo čas jaki!) nadavałasia pakazu (zrazumieła, satyryčnamu) fašyscskich dyktataraŭ u Jeŭropie.
Adna ź pieśniaŭ u miuzikle była takaja:
Zaśpiavaj mnie pieśniu sacyjalnaj značnaści
Usie astatnija temy — tabu.
Heta śpiavałasia, jak bačycca z našaha siońnia, i pra samoha prezidenta najvialikšaha amierykanskaha prafsajuza Davida Dubinskaha, jaki pry abviaščeńni 16 sakavika 1966 hoda pra svoj sychod na piensiju skazaŭ: «U mianie nie było žyćcia. U mianie było tolki prafsajuznaje žyćcio. Vy viedajecie maju naturu. Kali ja prezident, ja nie mahu być im tolki z ranicy da viečara. Heta maje być ad ranicy — da nastupnaj ranicy».
Jak u himnie, što niezabyŭna praśpiavaŭ Leanard Koen:
Solidarity Forever
For the union makes us strong.
