25 maja ŭ Minsku była instalavanaja masonskaja Vialikaja łoža.
Hetuju infarmacyju «Našaj Nivie» paćvierdziła niekalki krynic.
Biełaruś była apošniaj krainaj Jeŭropy, jakaja pakul nie mieła svajoj ułasnaj Vialikaj łožy.
Što takoje Vialikaja łoža? Pra heta nam pahadziŭsia raskazać mason Łožy Birminhiemskaha ŭniviersiteta (hrafstva Uorykšyr, Vialikabrytanija) Siarhiej Charytonaŭ, pry hetym jon naadrez admoviŭsia razmaŭlać ab pracesach u biełaruskim masonstvie.
«Vialikaja łoža — heta kiraŭničy orhan masonskich arhanizacyj, jaki rehuluje masonskija łožy na kankretnaj terytoryi. U našym vypadku, na terytoryi Biełarusi. Aproč taho, Vialikaja łoža zajmajecca pradstaŭnictvam nacyjanalnych łožaŭ na mižnarodnym uzroŭni i za miažoj. Dla Biełarusi stvareńnie Vialikaj łožy — heta epachalnaja padzieja.
Heta aznačaje aficyjnaje viartańnie paŭnavartasnaj masonskaj tradycyi na biełaruskija ziemli ŭpieršyniu paśla ŭstalavańnia kamunistyčnaha ŭradu ŭ 1917—1919 hh.
Za savieckim časam VČK-OHPU žorstka pieraśledavała masonaŭ, i praca bractva była całkam zabaronienaja pa ŭsim SSSR ažno da jahonaha padzieńnia.
Napačatku 1990-ch adradžeńnie masonskaj tradycyi pačałosia va ŭsioj Uschodniaj Jeŭropie. Toje, što bractva, narešcie, aficyjna viarnułasia ŭ Biełaruś, ja razhladaju jak vielmi pazityŭny znak nie tolki dla Biełarusi, ale i dla ŭsiaho jeŭrapiejskaha masonstva», — ličyć Siarhiej Charytonaŭ.
«Pryncypova adznačyć, što Vialikaja łoža nie moža być stvoranaja sama pa sabie — jaje pavinny pryznać zamiežnyja Vialikija łožy.
Hetaja pracedura i krytery ŭ niejkaj stupieni padobnyja da farmalnych kryteraŭ, jakija isnujuć pry pryznańni dziaržavaŭ na dypłamatyčnym uzroŭni. Ale pry hetym masonstva nikoli i ni ŭ adnoj jurysdykcyi śvietu (u tym liku, u Biełarusi) nie supraćpastaŭlaje siabie dziaržavie, na terytoryi jakoj isnuje ci stvarajecca nanoŭ Vialikaja łoža. Heta adzin z pryncypovych faktaraŭ pryznańnia ŭ bolš jak 300-hadovaj jeŭrapiejskaj masonskaj tradycyi», — praciahvaje Siarhiej Charytonaŭ.
Pavodle infarmacyi «Našaj Nivy», Vialikuju łožu Biełarusi padtrymali Vialikija łožy Litvy, Ukrainy i Polščy. Praca pa stvareńni Vialikaj łožy Biełarusi pravodziłasia dva dziesiacihodździ. Da hetaha času biełaruskija masonskija łožy składali Dystrykt (akruhu) «Biełaruś» u Vialikaj łožy Rasii (VŁR), i rasijanie sprabavali nie dapuścić uźniknieńnia niezaležnaj ad siabie Vialikaj łožy ŭ Biełarusi.
My źviarnulisia pa kamientar da vialikaha majstra VŁR Andreja Bahdanava, ale pakul nie atrymali ad jaho adkazu.
Atrymlivajecca, što biełaruskaje masonstva vyjšła ad zaležnaści z boku rasijskaha.
U Rasii masonstva nie maje vialikaha ŭpłyvu. Vialikim majstram tam źjaŭlajecca 49-hadovy palittechnołah Andrej Bahdanaŭ. Jon byŭ suzasnavalnikam vaśmi karlikavych partyj — ad «Pravoho dieła» da «Kamunistyčnaj partyi sacyjalnaj spraviadlivaści» i navat bałatavaŭsia na prezidenckich vybarach 2008 hoda, sabraŭšy 1,8% hałasoŭ.
U Biełarusi isnuje niekalki — mahčyma, šeść — masonskich łožaŭ, jakija całkam pryznavali nad saboj rasijski ŭpłyŭ. Adna ź ich maje navat svoj sajt i kanały ŭ sacsietkach. Zvyčajna ŭ adnu łožu ŭvachodziać ad 15 da 100 čałaviek.
Inšaja častka zmahałasia za niezaležnaje masonstva. Pytańnie było ŭ tym, chto pieršym paśpieje stvaryć svaju Vialikuju łožu. Pieramahli niezaležniki.
Try roznyja krynicy paćvierdzili «Našaj Nivie», što vialikim majstram Vialikaj łožy Biełarusi staŭ litaratar, supracoŭnik «Radyjo Svaboda» Siarhiej Dubaviec. Sam spadar Dubaviec admoviŭsia kamientavać hetuju padzieju: «Ja nie maju patreby vykazvacca».
Fota belcollegium.by.
Ciapier staić pytańnie jurydyčnaj rehistracyi masonskaha ruchu ŭ Biełarusi. Nakolki viadoma «NN», Vialikaja łoža maje namier atrymać aficyjny status unutry Biełarusi. Chacia dla suśvietnaha masonskaha ruchu jana ŭžo maje paŭnavartasny status.
Masonski ruch paŭstaŭ na pačatku XVIII stahodździa ŭ Vialikabrytanii. Jon abjadnoŭvaje roznych ludziej z metaj «praŭdzivych šlachoŭ duchoŭnaha abnaŭleńnia hramadstva». U zachodnich krainach masonski ruch pierastaŭ być tajnym, «braty» nie chavajuć svaich imion, ale jon pa-raniejšamu atočany areołam tajamničaści.
Dakładnaja kolkaść masonaŭ u śviecie nieviadomaja. Nazyvajuć ličby 4 abo 6 miljonaŭ.
Viadomymi biełaruskimi masonami byli Anton Łuckievič i Vacłaŭ Łastoŭski. Jany dałučylisia da «bractva», bo spadziavalisia takim čynam zabiaśpiečyć sabie patrebnyja znajomstvy dla raźvićcia biełaruskaha ruchu. Ich udzieł u masonstvie daśledavaŭ historyk Alaksandr Smalančuk. Masonam byŭ i premjer Časovaha ŭrada Rasii Kieranski. Historyja pakazała, adnak, što «masonskaja salidarnaść» adychodziła na druhi płan, kali supiarečyła palityčnym ci biznes-intaresam. Tak, Kieranski rašuča admoviŭsia zadavolić nacyjanalnyja prahnieńni bratoŭ-masonaŭ paniavolenych nacyj.
U masonaŭ składanyja rytuały i aleharyčnaja simvolika. Da simvałaŭ masonstva adnosiacca cyrkul i vuholnik. Bo ž «frankmason» z francuzskaj movy pierakładajecca jak «volny mular, budaŭnik». Da simvałaŭ adnosiacca taksama kielma, uzrovień, małatok i zubiła, a taksama akacyja, što źviazana ź lehiendaj pra śmierć hałoŭnaha architektara Chrama cara Sałamona.
Zdajecca, u masonstva niama nijakaj ahulnapryniataj mety, i ni adzin mason nie moža havaryć ad imia ŭsiaho masonstva.
Uźniknieńnie masonstva adnosiać da XVIII st., ale rytuały samich masonaŭ adsyłajuć da času pabudovy biblijnaha Chrama Sałamonavaha.
U niekatorych krainach masonstva bolš šmatlikaje, u inšych — mienš. Naprykład, u Čyli isnuje 240 łož, masonami byli niekatoryja prezidenty krainy, da prykładu, Salvador Aljende.
Masonam byŭ pravadyr nacyjanalna-vyzvolnaha ruchu Italii Džuzepe Harybaldzi.
U XVIII—XIX st. masony padtrymlivali revalucyjnyja i antyklerykalnyja ruchi.
Ataciurk byŭ masonam niekatory čas — zdajecca, z tymi ž metami, što Łuckievič i Łastoŭski.
Rasijski car Alaksandr I to dałučaŭsia da masonstva, to zabaraniaŭ jaho. Pieršaja pałova XIX stahodździa była pikam upłyvu masonstva ŭ Zachodniaj Jeŭropie. Masonskija rytuały krytyčna apisvaje Tałstoj u «Vajnie i miry».
Masony nie manalitnyja, unutry ruchu isnujuć roznyja tradycyi. Tak, jość masonskija łožy, umova ŭdziełu ŭ jakich — viera ŭ bostva, a jość takija, jakija, naadvarot, nastojvajuć na svabodzie sumleńnia i śvieckaści.
U isłamskich krainach masonstva zabaraniajuć, ličačy, što jano źviazanaje ź sijanizmam.
Cerkvy — jak katalickaja, tak i pratestanckija, i pravasłaŭnyja — staviacca da masonstva rezka niehatyŭna. Jany asudžajuć jaho za mistycyzm, akultyzm i sakretnaść. Katalickaja carkva, jak i pravasłaŭnaja, zabaraniajuć pryčaščać siabroŭ masonskich arhanizacyj.
U demakratyčnych krainach Zachadu masony taksama časam majuć niehatyŭnuju reputacyju z pryčyny sakretnaści, jakaja atačaje ich dziejnaść. Ich siabroŭ padazrajuć u tym, što jany «ciahnuć svaich».
