Narodnaja mudraść śćviardžaje: toj, chto choča, — znojdzie mahčymaść, a druhi — adkapaje apraŭdańnie. Napeŭna, my z vami, jak nichto inšy, hłyboka pieražyvajem usiu horkuju sutnaść hetych słoŭ. Adsutnaść palityčnych svabodaŭ, ciažkaje dziacinstva, niazručnaje hieahrafičnaje stanovišča, klimat ci niespryjalnyja abstaviny zaŭždy stajać na šlachu našych dobrych pamknieńniaŭ.
Minčuk Ihar Palakoŭ źjaŭlajecca žyvym prykładam žyćcia i maraŭ nasupierak abstavinam, prykładam žyćcia z hiemafilijaj.
Hiemafilija źjaŭlajecca niaprostym prysudam, jaki čałaviek atrymlivaje ŭ spadčynu ad naradžeńnia. Lubaja traŭma, maleńkaja drapina ci banalny parez niasuć čałavieku z hetym zachvorvańniem śmiarotnuju pahrozu.
Ihar Palakoŭ naradziŭsia ŭ Homieli ŭ paŭdniovym mikrarajonie Stary Aeradrom. Miascovyja žychary čamuści achryścili jaho Pientahonam. Chłapcy ź Pientahona viali biaźlitasnuju baraćbu z susiednim Sielmašam. Ihar nie moh udzielničać u bojkach, ale moh bačyć, jak natoŭpy prachodzili pad voknami.
Sielmaš i kryminalnaje dziacinstva
Usie hałoŭnyja bandyty horada žyli ŭ maim dvary. Tamu adnačasova było stromna, ale i spakojna, što nichto začapić nie moh. Razmaŭlali ź imi, žyli pa susiedstvie. Potym užo z žacham ja daviedvaŭsia, jak nie nadta ŭdała składaŭsia ichni los. Chłapcy ŭ kancy 80-ch — pačatku 90-ch časta sychodzili ŭ kryminalnyja struktury. Hulaŭ ź imi ŭ nastolny tenis, ale šmat u čym byli roznyja intaresy. Samomu siońnia ciažka skazać, jak nie patrapiŭ u ich atačeńnie, bo takoje padzieńnie zaŭždy adbyvajecca niezaŭvažna.
Niahledziačy na dyjahnaz, hulaŭ u chakiej i futboł
Dyjahnaz mnie pastavili ŭ paŭhoda. Hiemafilija ličycca spadčynnaj, chacia nichto ŭ rodzie nie chvareŭ. Tamu mahu skazać, što chvareju ŭsio svajo žyćcio. Dzieści padaješ, pačynajecca krovaźlićcio ŭ sustavy, i praz adsutnaść lekavańnia i miedykamientaŭ u saviecki čas ja pastupova nabyvaŭ invalidnaść. Baćki nie strymlivali, i ja hulaŭ u chakiej, futboł, vajnuški, atrymaŭ ciažki pierałom. Ale, dziakuj Bohu, mahu chadzić ciapier.
Ja vielmi ŭdziačny maim baćkam za toje, što namahalisia tak uładkavać majo žyćcio, kab adčuvaŭ siabie narmalnym i nie zakryvaŭsia ŭ samim sabie. Padaŭ časam i nie kazaŭ baćkam, tolki kali nie moh padniacca — baćki sami zaŭvažali. Vioŭ aktyŭnaje žyćcio.
Baćki časam svarylisia, kali prychodziŭ z huzakom ci razadranym kalenam, ale žorstka nie reahavali. U mianie była doma kluška. Pierad tym, jak vyjści ŭzimku na koŭzanku, staviŭ klušku za futrami i pierad vychadam niezaŭvažna braŭ jaje. Ja razumieŭ, što treba być aściarožnym, ale ničoha z saboj zrabić nie moh. Kali hulali ŭ futboł — na bramie stajaŭ, bo bić nie moh, a ŭ chakiei, naadvarot, centrforvardam byŭ. Mituśnia kala čužoj bramy, a ja vartuju momant i ŭ paru dotykaŭ zabivaju. Važny byŭ hulec.
Byŭ adnym ź pieršych homielskich prahramistaŭ
Paśla škoły ja pastupiŭ na matematyčny fakultet ź cikavaj śpiecyjalnaściu — «inžynier-prahramist». Tady hetaja hrupa była pieršaj u Homli i druhoj va ŭsioj krainie. Nam padavałasia, što ŭsio pačynajecca. Heta było cikava, u škole ŭ mianie byŭ pieršy ŭ horadzie kłas ź japonskimi kampjutarami. Va ŭsich była APK, i ja chadziŭ u kampjutarny kłas. Moj tata pracavaŭ na matfaku, i tamu ja taksama pajšoŭ za im.
Jašče adna pryčyna pastupić na matfak — patrapić u studenckuju dźvižuchu. KVZ tady pieražyvaŭ svoj bum u horadzie. Na spabornictvy «Dacenty-studenty» źbirałasia poŭnaja aktavaja zała ŭniviersitetu, navat prachody byli zabityja, kala 1000 čałaviek ahułam. Čaściej pieramahali dacenty, tolki na piatym kursie my sabralisia, padrychtavalisia i pieramahli. Tamu nie darma pravučyŭsia na matfaku. Sam fakt, što prarektary, dekany, tyja kaho za bahoŭ ličyli, vychodziać u śmiešnych šortach i žartujuć, byŭ niejmaviernym.
Jašče ŭ saviecki čas va ŭniviery nasiŭ amierykanski značak i maryŭ pajechać u ZŠA
Maryŭ, što źjedu ŭ Amieryku i zažyvu! Na fakultecie ja nasiŭ amierykanski značak, niekatoryja nasili znački «Pierabudova», «Hałosnaść». Praŭda, u nas na fakultecie byli studenty z Paleściny, jakija navat mahli padyści i spytacca, čaho nasiŭ taki značak. Nianaviść da ZŠA mahła navat pieravysić nianaviść da Izraila. Ale tady byŭ pieryjad hałosnaści, Rejhan pryjazdžaŭ u SSSR.
Pierajezd u Izrail — «paśla Homiela heta była inšaja płanieta»
U 1998-m hodzie pierajechaŭ u Izrail. Tak žyćcio skłałasia. Heta kraina stvaraje maksimum biaśpieki dla svaich hramadzianaŭ. U Izraili ja navučaŭsia i lekavaŭsia. Tam zaŭždy jość preparaty i dziaržava stvaraje ŭmovy kamfortnyja dla čałavieka ź invalidnaściu. Ja moh tam zajmacca tym, čym chacieŭ. U toj čas amal nie było šyrokamaštabnych dziejańniaŭ vajennych, tolki z Paŭdniovaha Livana vyvodzili vojski, Chamas zajmaŭ bolšyja pazicyi. U 2002-m usie bajalisia, što paśla viežaŭ-bliźniatak niešta paŭtorycca i ŭ Izraili. Ale nie było ŭražańnia, što patrapiš u bojniu.
Paśla Homiela heta była inšaja płanieta. U Izraili ja moh zdabyć nieabchodnyja miedykamienty. Pieršyja miesiacy byli niazvykłymi. Heta Blizki Uschod, dzie mała čaho jeŭrapiejskaha. Dla mianie, čałavieka z uschodniejeŭrapiejskaj kultury, było niaprosta. Tam haračyja ludzi i im da ŭsiaho jość sprava. Tam padzielacca, apielsiny mohuć prynieści, kresły pastavić, stały. Da ciabie mohuć padyści na vulicy i pahutaryć. Heta niazvykła było paśla našaj chałodnaści.
Uraziła, što na invalidaŭ skosa nie hladziać i navat mohuć padyści i padbadzioryć
Adzin z samych jarkich momantaŭ byŭ, kali ja padjechaŭ na mašynie da pošty. Vychodžu z mašyny, a ja davoli doŭha paśla traŭmy chadziŭ z mylicami. Tam nie adčuvaješ pahardy z-za hetaha ci naśmiešak, bo šmat ludziej, jakija ŭ vojnach pabyvali, a ŭ nas, byvaje, azirajucca. Raptam padychodzić čałaviek, jaki ciabie abdymaje, padychodzić, kaža, što ŭ jaho ź ciociaj i babulaj ciažka, ale padbadzioryć, što ŭsio ŭ mianie budzie dobra. Albo možaš sustreć čałavieka i budzieš doŭha i hučna svarycca.
U nas heta zaŭždy z pačućciom złości i ŭnutranaj ahresii, a tam zapaliŭsia, a praz 5 chvilin prahučała kodavaje słova — i jon ciabie abdymaje, uzhadvaje, jak vajavaŭ, ci babulu, płača na tvaim plačy i zaprašaje na kavu. Vy možacie bolš nie sustrecca, ale razychodziciesia dobrymi siabrami.
Vyvučaŭ iŭryt i bijainžynieryju ŭ Chajfskim technałahičnym
Pryjemna, što za miažoj pryznali homielski dypłom. U toj čas toj univier uvachodziŭ u dziasiatku najlepšych u śviecie.
Tam panavała absalutnaja svaboda. Nikoha nie turbuje, chodziš ty ci nie, ale ty pavinien da kanca hoda nabrać peŭnuju kolkaść bałaŭ. Sam turbuješsia, jaki ty dypłom chočaš atrymać, jakija adznaki atrymać. Heta niaprosta, bo tam ščylnyja kursy i padobnyja da amierykanskaj sistemy adukacyi. Tam robiać usio dla taho, kab ty zručna navučaŭsia. Łavački ź pierakładnymi stolikami, vykładčyki vysyłajuć tabie pa mejle łabaratornyja pracy, pryhožyja aŭdytoryi i kaśmičnyja prybiralni, dzie niama ni kuryłak ci čahoś takoha. Ja navučaŭsia na druhoj stupieni ŭžo, u mianie byŭ navat kabiniet z ułasnym miescam, dzie ja moh kansultavać studentaŭ, moh chadzić pić kavu z vykładčykami. Usio dla ciabie, ale intensiŭna, hłyboka i ciažka.
Viartańnie ŭ Biełaruś i abvastreńnie
Pierajezd u Biełaruś bolš nahadaŭ unutranaje pamknieńnie. Na svaje narodziny 3-ha śniežnia ja apuściŭsia ź niabiosaŭ na ziamlu: šery les, vuzkaja pałosačka darohi z hruzavikom i moj samalot apuskaŭsia da minskaha aeraporta.
U 2006-m hodzie ŭ mianie było abvastreńnie. U mianie nie było dastatkova lekaŭ. Była traŭma myšcy ściahna i ja niasvoječasova ŭvioŭ leki. Paśla hetaha try hady amal biazvyłazna byŭ doma. Ciažki i hłyboki byŭ čas, ale dziakujučy jamu ja pačaŭ zdymać i pisać.
Filmy i mižnarodnyja prajekty
Adnojčy ja byccam vypadkova pračytaŭ abviestku pra fiestyval dla režysioraŭ-pačatkoŭcaŭ. Ja chutka napisaŭ kinazamaloŭku na 7—9 chvilin. Patelefanavaŭ siabram, znajomamu apierataru, i my za paru dzion jaje źniali, za tydzień zmantavali. Na finišy paśpieŭ dasłać, i praź miesiac akazałasia, što zdabyli pieramohu ŭ adnoj z naminacyj.
Heta była historyja pra nohi. Raspovied pra sustrečy praz ruchi i boty. Pakazčyk, jak ludzi žyvuć praź mituśniu i abutak. Nazvali jaho «Tanha, kastryčnik». Ja tak ukłaŭsia hety film, što paśla znoŭ prysieŭ i amal 7 hod byŭ doma. Prachodziŭ adnaŭleńnie. Dla taho, kab vyjści, pryjšłosia źniać jašče adzin film. Tady ŭ mianie ŭžo źjaviłasia žadańnie źniać paŭnavarty film. Jon nazyvajecca «Tajamnica majho kuchara». Heta ŭžo była historyja sa słovami, pieršaja stužka była tolki z muzykaj.
Historyja pra kuchara z Paryža, jaki čamuści pryjechaŭ siudy, majučy zasłuhi ŭ Francyi. Jon, pry ŭsich rehalijach, nijak nie moža ŭładkavacca na pracu, pakul adna z dyrektaraŭ nie kaža, što voźmie, ale pry ŭmovie, što toj navučycca tančyć tanha dla viačerniaha šou. Pry ŭsim majsterstvie jon byŭ niaŭkludnym.
Tanha jak naviaźlivaja ideja. Robiš, pakul ty ad jaje nie vyzvališsia. Usia sprava nahadvała terapieŭtyčnuju praceduru. Chaciełasia vyjści, i siabry, jakim ja prapanavaŭ, mocna dapamahli. Chaciełasia źniać karotki mietr. Ale raptam akazałasia, što ŭ mianie źjaviłasia cełaja kamanda!
Byŭ sapraŭdny pradziusar, siabroŭka i kulinarny błohier, jakaja dapamahła z pošukam łakacyi i kansultantaŭ. Kali ŭžo była premjera ŭ kinateatry «Pijanier», ja prosta nie moh pavieryć. Dumaŭ, što miestačkova zrobim, pakažam siabram. A tut taki prajekt i ŭvaha.
Ahułam kala 80 čałaviek paŭdzielničała. Mižnarodny prajekt: Amieryka, Izrail, Kanada, Ukraina, Rasija, navat Aŭstralija. Stajała zadača muzyku znajści. Vielmi chaciełasia «Libiertanha» Astora Pjacoła znajści. My chacieli zapuskać dla lehalnaha pakazu, i nam patrebny byli lehalnyja kampazicyi.
Pačaŭ šukać pravaŭładalnikaŭ, i mnie nazvali sumu — 1000 dalaraŭ… Abšukaŭ stoki, adkryŭ maładzionaŭ ź Ižeŭska, napisaŭ im, a ŭ vyniku navat pasiabravaŭ ź imi. Rasiejcy pahadzilisia dać 3 kampazicyi biaspłatna. Tak ciahniecca łancužok, dzie čałaviek pryvodzić druhoha. Byli navat pakazy filma pa Biełarusi.
U nas nieraźvitaja industryja. Kali «Biełaruśfilm» zdymaje pra partyzanaŭ, to niezaležnyja režysiory zdymajuć pa-partyzansku i pra ich amal nichto nie viedaje. Ja b nazvaŭ biełaruskich režysioraŭ — hierojami!
My azłoblenyja i baimsia pahladzieć na siabie
Mnie zdajecca, što nam nie chapaje refleksii na sučasnyja temy. Heta adna z zahadak, mabyć, unutrany strach pahladzieć na siabie. Ja adčuvaju, što pačaŭsia niejki zruch, ale jašče mała. Zdajecca, my baimsia pahladzieć na siabie.
Adzin ź lejtmatyvaŭ novaj knihi — pahladzieć na siabie by praź lusterka. Čaho bajacca? Ja nie kažu prosta pra toje, što heta niešta histaryčnaje, ale toje, što jość siońnia. U nas ža jość asablivaści, słovy, vulicy, situacyi, jakija ŭłaścivyja tolki nam. A my maŭčym i nie raspaviadajem pra heta, baimsia, što budzie horš za Picier ci Łos-Andželes.
Dziakujučy knizie pabačyŭ, jakaja pryhožaja Biełaruś
Kniha vyjšła ŭ kancy 2013 hoda. Ja pačaŭ pisać «Prastory» jašče ŭ Izraili, jak spoŭniłasia 30 hadoŭ. Moj baćka surjozna zachvareŭ i nieŭzabavie pamior. Tamu ja patrapiŭ u hłybokuju jamu, a kniha dla mianie stała psichaterapieŭtyčnaj častkaj. Ja pahruziŭsia ŭ hetuju historyju, i jana mianie prosta vyciahnuła.
Historyja z vydańniem stała cudoŭnaj. Patrapić u vydaviectvy ŭ naš čas — niaprosta. Ja šukaŭ vydaviectvy, u rasiejskija trapić było niemahčyma. Šukaŭ pa anłajn-kramach. U mianie nie było niejkich ambicyj, ale chaciełasia pačuć, atrymałasia heta ci nie. Što skažuć prafiesijanały? Vysłaŭ uviesnu, u ich zvyčajna jość 2—3 miesiacy na analiz. Paprasili pačakać da leta, ja źnijakavieŭ i padumaŭ, što ŭsio. Była prapanova paŭdzielničać u konkursie «Piervaja hłava».
Ja vypraviŭ što-ništo — i moj uryvak pieramoh, hałoŭnym pryzam nie źjaŭlaŭsia druk knihi, ale jany vyrašyli vydać knihu i za 4 hady ja abjeździŭ amal usiu krainu. Ja za 40 ź liškam hadoŭ amal nie jeździŭ pa krainie, a dziakujučy knizie pahladzieŭ, jakaja kłasnaja kraina. Maru jašče ŭ Hrodnie pabyvać.
Paŭsiul jość svaje zvyčki, pasyły, akcenty. Zdajecca, my takija adnolkavyja, ale ludzi na poŭdni bolš emacyjnyja, čym strymanyja na poŭnačy. Paniatki i miemy ŭžyvajucca navat dla Biełarusi.
Ciapier maru stvaryć niešta padobnaje da Kusturycy
Kali vychodziła pieršaja kniha, ja ŭžo mieŭ čarnavik dla druhoj.
Mnie zachaciełasia napisać niešta kštałtu filma na papiery, padobnaje da Kusturycy. Maleńki dvor, u jakim dva damy, i tam adbyvajecca katastrofa mistyčnaha płanu, kali raptam jadnajucca dva časy. Naš i toj, što byŭ 25 hadoŭ tamu. Usio źmiaściłasia ŭ siarednim časie. Tam budzie šmat muzyki, džazu, roku, ścisłaja prastora, nieprymirymyja susiedzi. Ci zmohuć ludzi damovicca, kab nie adbyłosia hłabalnaj katastrofy? Hieroi buduć vyrašać heta ciaham dnia. Mały horad, dvor, susiedzi, jakim treba ci damovicca, ci nie. Ci mahčyma viarnucca ŭ stračany raj?
My byccam pamiarkoŭnyja, ale kanfliktnyja
Mnie zdajecca, što my pamiarkoŭnyja, ale kanfliktnyja i nie ŭmiejem damaŭlacca. Mabyć, paroh nakoplivańnia ŭ nas vyšejšy, ale my ŭmiejem spračacca. Unutranaja ahresija ŭ nas vializnaja. Nie kažu pra palityku prosta, ale zhadzisia, što ludzi svaracca sa złościu.
Uvohule, ja hultajavaty čałaviek, mianie ciažka natchnić. Ja rablu toje, što mnie cikava. Kali kazać pra druhuju historyju. Była chvala, byŭ pośpiech paśla filma pra kuchara. Heta była sproba stvaryć šalonuju historyju z proćmaj džazu, eklektyki i chulihanstva. Dyj siabry dapamahali.
Ciapier ja starajusia štodnia chadzić. Praŭda, byvajuć abvastreńni, i ja siadžu ad dnia da tydnia ŭ chacie. Tyja samyja prezientacyi. Namahajusia vieści aktyŭny ład žyćcia pa mahčymaści. Chacia časam ja zusim nie pracuju. A byvaje, prosta sutkami da samaj hłybokaj nočy rablu, rablu, rablu.
