Leta – čas śviežaj sadaviny i harodniny. Na mnohich biełaruskich dačach ciapier imkliva pajšli ŭ rost pamidory. Ale ŭ našaj krainie źjaviłasia nasiakomaje, jakoje surjozna pahražaje ŭradžaju hetaj paślonavaj kultury. Nazyvajecca hetaja trasca «tamatnaja mol» (navukovaja nazva «Tuta absoluta»).
Tamatnaja mol moža vyniščać nie tolki pamidory, ale i bakłažany, sałodki pierac i navat bulbu. Pry dobraj raspaŭsiudžanaści i adsutnaści supraćdziejańnia jana moža źniščyć da 100% uradžaju.
fermer.ru
Sioleta z takoj prablemaj vielmi surjozna sutyknułasia Afryka, asabliva Nihieryja, u niekatorych rehijonach jakoj tuta absaluta vyniščyła ažno 90% usiaho ŭradžaju pamidoraŭ. Heta prosta pieraviarnuła miascovy rynak dahary nahami, bo košty na pamidory ŭźnialisia ŭ 15 razoŭ!
4.bp.blogspot.com
Škodu harodninie nanosiać mienavita ličynki i vusieni, jakija źniščajuć sami raśliny i paškodžvajuć płady. Ale škodziać jany tolki zialonym, jašče nie saśpiełym pładam. Mol adkładaje jajki, ź jakich vyłuplivajucca vusieni. Jany imkliva pačynajuć rabić dzirki ŭ liści i ściobłach raślin, što pryvodzić da vielmi chutkaj ich hibieli. Da taho ž, tamatnaja mol moža raźvić ustojlivaść da piestycydaŭ na praciahu adnaho siezonu. Heta čužarodny vid, tamu ŭ jaho vielmi mała naturalnych vorahaŭ pa-za miežami Paŭdniovaj Amieryki, jakija mahli b apieratyŭna jaho vyniščać.
greenhouses.ru
Tamatnaja mol pryjšła ŭ Jeŭropu z Paŭdniovaj Amieryki, a dakładniej ź Pieru, dzie ŭpieršyniu była zaŭvažanaja ŭ 1917 hodzie. Pieršaj krainaj, jakaja spaznała pamidornaje spustašeńnie ŭ vyniku našeścia tamatnaj moli, stała Ispanija ŭ 2006 hodzie. Zatym tuta absaluta raspaŭsiudziłasia dalej pa kantyniencie. Amal va ŭsich krainach Jeŭropy zaŭvažali asobin hetaha nasiakomaha.
Nie źjaŭlajecca vyklučeńniem i Biełaruś. U 2010 hodzie tuta absaluta była ŭklučanaja ŭ pieralik škodnikaŭ, chvarob raślin i pustaziella, jakija źjaŭlajucca karantynnymi abjektami dla Biełarusi. U mai 2011 hoda jana była ŭpieršyniu vyjaŭlenaja ŭ Homielskim rajonie ŭ KSUP «Brylova» ŭ ciaplicy z tamatami płoščaj 3 ha. Pakul, na ščaście, nam nieviadomyja vialikija našeści hetaha nasiakomaha.
Tuta absaluta maje vielmi vysokuju zdolnaść razmnažeńnia. Pry spryjalnych umovach škodnik moža stvarać pa 10-12 pakaleńniaŭ u hod. Minimalnaja tempieratura dla razmnažeńnia składaje 9°S. Nasiakomyja mohuć zimavać va ŭsich stadyjach: u stadyi jajka, ličynki, kukałki i darosłaj asobiny.
agralan-growers.co.uk
Ličynki, jakija tolki što vyłupilisia, nievialikaha (0,5 mm) pamieru i žaŭtlavaha koleru. Pa miery staleńnia ličynka robicca žoŭta-zialonaha koleru, za jaje hałavoj źjaŭlajecca čornaja pałasa. Darosłaja ličynka dasiahaje pamieraŭ pryblizna 9 mm sa śpinkaj ružavataha koleru. Kukałki śvietła-karyčnievaha koleru, pamieram pryblizna 6 mm. Darosłyja asobiny moli šera-karyčnievaha koleru, pamieram pryblizna 6 mm i majuć razmach kryłaŭ 10 mm. Samcy trochi ciamniejšyja za samak.
Univiersalnych mietadaŭ baraćby z tamatnaj mollu pakul jašče nie vynajšli. U Paŭdniovaj Amierycy i Afrycy šyroka ŭžyvajucca śpiecyjalnyja pastki, pryncyp dziejnaści jakich palahaje na pryvablivańni nasiakomych fieramonami. Ale jany nie dapamahajuć pry masavym našeści tamatnaj moli. Jašče adnym mietadam źjaŭlajecca raźviadzieńnie «Nesidiocoris tenuis» – drapiežnaha kłapa-ślepniaka, jaki aktyŭna ŭžyvaje ŭ ježu nie tolki ličynki i jajki tamatnaj moli, ale i inšych škodnikaŭ.
Kłop-drapiežnik, fota bio-bee.ru
Taksama dobrym vyratavańniem bačycca vykarystańnie śpiecyjalnaha hrybka, jaki budzie ŭvodzicca ŭ hlebu i zabivać tamatnuju mol jašče na stadyi kukałki. Ciapier nad hetym pracujuć navukoŭcy.
Kali vy zaŭvažycie ŭ svaim aharodzie hetaje nasiakomaje, abaviazkova źviarniciesia ŭ DNVA «NPC NAN Biełarusi pa bijaresursach», kab dapamahčy spynić raspaŭsiud dadzienaha škodnaha vidu.
