Юн Фосэ перад цырымоніяй уручэння Міжнароднай Букераўскай прэміі 2022 года ў Лондане. 26 мая 2022 года. Фота: AP Photo / David Cliff
Юн Фосэ (Jon Fosse) нарадзіўся ў 1959 годзе ў Хёўгесуне на заходнім узбярэжжы Нарвегіі.
Ён найбольш вядомы сваімі драмамі, хаця яго творы ўключаюць вершы, эсэ, раманы, дзіцячыя кнігі і пераклады.
Па словах члена Шведскай акадэміі Андэрса Олсана (Anders Olsson), якога цытуе Reuters, творчасць пісьменніка «закранае самыя глыбокія пачуцці, якія вы маеце, трывогі, няўпэўненасці, пытанні жыцця і смерці. Усё, што ён піша, мае свайго роду ўніверсальнае ўздзеянне. І ўсё роўна, драма гэта, паэзія ці проза, гэта адзін і той жа заклік да базавага гуманізму».
Сам жа пісьменнік у сваёй заяве адзначыў, што разглядае Нобелеўскую прэмію «як узнагароду літаратуры, якая найперш імкнецца быць літаратурай, без якіх-небудзь іншых мэтаў».
64-гадовы Фосэ піша на меншаснай з дзвюх афіцыйных версій нарвежскай мовы. Ён падкрэсліў, што лічыць гэтую ўзнагароду прызнаннем гэтай мовы і руху, які прасоўвае яе, і што ў канчатковым выніку ён абавязаны гэтай узнагародай самой мове.
Версія мовы Фосэ, вядомая як «новая нарвежская» (nynorsk), выкарыстоўваецца толькі прыкладна 10% насельніцтва. Яна была распрацаваная ў ХІХ стагоддзі на аснове тых дыялектаў у глыбінцы краіны, якія зазналі найменшы ўплыў паноўнай тады ў Нарвегіі дацкай мовы. Так жа, як Беларусь зазнала русіфікацыю, Нарвегія перайшла на дацкую мову ў выніку 400-гадовай уніі з Даніяй, у якой Нарвегія мела падпарадкаваны характар.
Дамінуе ў Нарвегіі па-ранейшаму «букмоль» — версія мовы, больш блізкая да дацкай. А «нюнорск» мае роўныя правы, яго вывучаюць у школах, але карыстаецца ім меншасць насельніцтва. Тым не менш, Фосэ піша на ім.
«Я пачаў пісаць, калі мне было 12 гадоў, а першая кніга была апублікаваная 40 гадоў таму… Я буду працягваць пісаць, але не планую канкураваць з самім сабой», — сказаў Фосэ нарвежскай грамадскай тэлекампаніі NRK.
З 2011 года Фосэ жыве ў Гротэне — ганаровай рэзідэнцыі на тэрыторыі каралеўскага палаца ў цэнтры Осла, у якой у апошнім стагоддзі селяць выдатных нарвежскіх аўтараў і кампазітараў.
Еўрапейскі прарыў Фосэ як драматурга адбыўся з пастаноўкай Клодам Рэжы (Claude Régy) у Парыжы ў 1999 годзе яго пʼесы Nokon kjem til å komme («Хтосьці збіраецца прыйсці»). Яго выдатным празаічным творам стала серыя з трох кніг «Септалогія», падзеленая на сем частак, якую ён завяршыў у 2021 годзе.
Паводле слоў выдаўца пісьменніка і драматурга, творы Фосэ перакладзеныя больш як на 40 моў, а пʼесы пастаўленыя больш за 1000 разоў.
Пісьменнік стаў чацвёртым нарвежцам, які атрымаў Нобелеўскую прэмію.
Чытайце яшчэ:
