Što takoje “Pravincyja”?
Raskazvaje Alaksandar Maksimiuk — hałoŭny redaktar novaha litaraturnaha vydańnia
«Pravincyja» — treci biełaruski vyklučna litaraturny časopis na Biełastoččynie. Pieršy — «Termapiły» (redaktar Jan Čykvin) — vydaje Biełaruskie litaraturnaje abjadańnie «Biełavieža», jakoje hurtuje piśmieńnikaŭ starejšaha pakaleńnia. Piśmieńnik Sakrat Janovič pačaŭ vydavać «Annus Albaruthenicus» («Hod biełaruski»). Užo vyjšli dva numary. U ich teksty drukujucca roznymi movami, i raźličany časopis na eŭrapiejskija asiarodki, dzie cikaviacca biełaruskaj prablematykaj.
«Pravincyja» — prajekt pakaleńnia biełastockich biełarusaŭ, staleńnie jakoha adbyvałasia ŭ 90-ja hady. Na złomie 80–90-ch my sprabavali ažyćciavić «adradžeńnie» ŭ biełastockim maštabie. Było niamała aśvietnickich, kulturnych, muzyčnych prajektaŭ. Uziać toje ž «Basovišča». Usio heta było sprobaj zasvajeńnia haradzkoha śvietu biełarusami ŭ Biełastoku. Naprykład, biełaruskija klasy adkrylisia tam, tolki kali daraśli našyja dzieci...
My imkniemsia nabyć ułasnaje intelektualnaje abličča. I hetamu maje słužyć «Pravincyja».
Sučasnyja infarmacyjnyja mahčymaści dazvolili nam dzialicca tekstami dy idejami z našymi adnadumcami na «Archipelahu Biełaruś», ź jakim my złučyli svaju biełastockuju vyspu. Tyja, chto rychtavaŭ časopis, žyvuć u roznych haradach i roznych krainach. Ja sam — u Biełastoku, moj brat Jan, jaki dapamahaje mnie, — u Prazie, styl-redaktar Siarhiej Šupa — u Vilni, Aleś Arkuš — u Połacku.
My los svoj źviazvajem
z pravincyjaj
Časopis dałučaje biełastockuju moŭna-kulturnuju vyspu da ahulnabiełaruskaha litaraturnaha absiahu. «Pravincyja» hurtuje aŭtaraŭ, jakija znajšli svajo miesca ŭ litaratury ŭ rehijonach, na svaich vyspach, ź jakich jany nie źbirajucca źjaždžać. Ni ja ź Biełastoku, ni Arkuš z Połacku, ni inšyja. Usia pryhažość našaha žyćcia ŭ tym, što my los svoj źviazvajem z pravincyjaj. My chočam ukłaści stanoŭčy sens u hety paniatak. Dyj Miensk zbudavała pravincyja. Jon moh adno hanarycca tym, što tam byli ŭsie vydaviectvy i časopisy. Aŭtary, jakija chacieli zamacavacca ŭ litaratury, musili jechać u Miensk. Tvorčy patencyjał rehijonaŭ stvaryŭ intelektualnaje abličča Miensku.
Pa źmieście časopis klasyčny, padzieleny na try častki — «Słovy pra słovy», prosta «Słovy» i «Słovy za słovy». Pieršy raździeł — publicystyka. “Pravincyju” adkryvaje ese Mikałaja Vaŭraniuka «Čartapałoch na miažy», dzie padrabiazna apisvajecca historyja ŭźniknieńnia časopisu.
Vialikuju rolu ŭ hetym adyhraŭ litaraturny seminar «Biaźmiežža», zasnavany Biełaruskim sajuzam u Polščy. Sustrečy, abmien idejami, pohladami paspryjali pieraadoleńniu miežaŭ. Vyjšła niekalki knih u polskich pierakładach: «Za niebakrajem Eŭropy» (antalohija novaj biełaruskaj paezii), «Damavikameron» Adama Hlobusa (66 apaviadańniaŭ z roznych jahonych knih), «Ściana» Vasila Bykava, «Rekvijem dla benzapiły» Ŭładzimiera Arłova. Apošniaja — «Labirynty pryvidnaha zamku» (antalohija klubu haradzienskich paetaŭ), užo pa-biełarusku. U Biełastoku źjaviłasia i kniha Siarhieja Astraŭca «Cenzarskija nažnicy», jakuju my taksama ličym svaim kreŭnym vydańniem, choć jana i nie ŭpisanaja ŭ vydavieckuju seryju «Biaźmiežža».
Pryjemna, što pieršaja prezentacyja našaha časopisu adbyłasia ŭ Połacku — 23 sakavika ŭ Muzei knihadruku. Staraja kamianica, interjery, mebla, knižnyja šafy — vialikaje ŭražańnie zastajecca. Navokał staryja knihi. Aŭra adčuvajecca niepaŭtornaja. Biełarusu pryjechać u Połacak — heta jak palaku naviedać Hniezna, dzie znachodziacca vytoki dziaržaŭnaści.
Usie biełaruskija časopisy źmiaščajuć pierakłady zamiežnaj litaratury. Heta sproba nazdahnać niazroblenaje. Raniej dziaržava nie była zacikaŭlenaja ŭ abiartańni lepšych zdabytkaŭ suśvietnaj litaratury ŭ biełaruskuju movu. A mieć suśvietnuju klasyku na svajoj movie vielmi važna dla samoha litaraturnaha pracesu, dla intelektualnaha žyćcia. My imkniemsia pierakładać tvory aŭtaraŭ, jakija majuć u svaim losie ci tvorčaści štości pravincyjnaje. Navat paprostu adasoblenaść. U hetym numary prapanujecca čech Bahumił Hrabał i francuz Patryk Madjano. Z paezii — Halina Paśviatoŭskaja i Dyłan Tomas. Prozu pierakładaŭ moj brat Jan, a vieršy — Chryścina Hramatovič, jakaja žyvie ŭ Filadelfii i pracuje medsiastroj. My skončyli adnu škołu ŭ vioscy Kleniki na Biełastoččynie. Potym jana apynułasia ŭ Amerycy. Mienavita tam u jaje ŭźnikła cikavaść da litaratury. Joj zachaciełasia pierakładać z anhielskaj na biełaruskuju. I jana prapanavała mnie pa elektronnaj pošcie adnavić znajomstva. Cikava j toje, što ŭ Filadelfii polskaj paetcy Halinie Paśviatoŭskaj zrabili aperacyju na sercy, dziakujučy jakoj pražyła jana jašče dzieviać hod i zmahła napisać svaje knihi. A jaje vieršy pierakłała na biełaruskuju movu mienavita u Filadelfii, medsiastra jakaja pryjechała z Polščy.
Zanatavaŭ Siarhiej Astraŭcoŭ
