Mjanma — cikavy ŭrok dla Łukašenki: jak zrabić mała i šmat atrymać 6

Tejn Sejn - hienierał, jaki rašyŭsia vyvieści Birmu z dyktatury.

Uvieś śviet naziraŭ, jak 5 hadoŭ tamu ŭłady Birmy litaralna zabivali svaich hramadzianaŭ na vulicach u časie «šafranavaj revalucyi». U tyja časy Birma była kłasičnaj dyktaturaj z palitźniavolenymi i zabitymi, abmiežavańniem internetu i ihnaravańniem palityčnych i hramadzianskich pravoŭ. Siońnia situacyja kardynalna źmianiajecca. Ale ci budzie jana źmianiacca i dalej?

Pačynalnikam reformaŭ u Birmie źjaŭlajecca abrany ŭ 2011 hodzie prezident Tejn Sejn (da hetaha — prem'jer-ministr). Mienavita jon raspačaŭ reformy ŭ haspadarcy Birmy, vyzvaliŭ kala 300 palitviaźniaŭ (varta zaznačyć, što palitviaźniaŭ u Birmie ŭ razy bolš), siarod jakich — łaŭreatka Nobieleŭskaj premii miru, simvał supracivu Birmy Aŭn San Su Čžy.

Taksama byli praviedzienyja dadatkovyja vybary ŭ parłamient, hałoŭnaj metaj jakich było ŭklučeńnie demakrataŭ u parłamient.

Adnak dastupnymi dla vybaraŭ byli tolki 45 deputackich miescaŭ z 600 mahčymych.

Takim čynam, apazicyja pazbaŭlenaja mahčymaści mieć vialiki ŭpłyŭ, ale niahledziačy na heta, možna śćviardžać, što ŭ Birmie adbyłasia sapraŭdnaja revalucyja: upieršyniu za 20 hadoŭ apazicyja mahła pravodzić sapraŭdnuju palityčnuju kampaniju.

Varta zaŭvažyć, što padtrymka apazicyi z boku hramadstva nastolki mocnaja, što partyja Aŭn San Su Čžy — Nacyjanalnaja liha demakratyi — atrymała 43 z 45 mahčymych mandataŭ.

Apošni raz Liha ŭdzielničała ŭ vybarach u 1990 hodzie i nabrała 80% hałasoŭ žycharoŭ Birmy. Ale tady vajskovaja chunta admianiła vyniki hałasavańnia i aryštavała Aŭn San Su Čžy. Chvali represij u dačynieńni da palityčnych apanientaŭ vajskoŭcaŭ prajšli pa ŭsioj krainie. Nieŭzabavie była ŭstalavanaja vajskovaja dyktatura.

Darečy, kiravańnie vajskovaj chunty šmat u čym adroźnivaje Mjanmu ad Biełarusi. U kanstytucyi Mjanmy zapisana, što ŭłada ŭ krainie naležyć vajskoŭcam i tolki im. Faktyčna heta daje mahčymaść uładam Mjanmy ŭ luby momant «zakrucić hajki» i viarnuć raniejšy režym (i heta nie budzie supiarečyć kanstytucyi, pryniataj vajskovaj dyktaturaj).

Biezumoŭna, i siońnia takija idei chodziać siarod vajskovych elitaŭ Mjanmy. Darečy, heta druhi pryncypovy momant adroźnieńnia Mjanmy i Biełarusi: łukašenkaŭskaja ŭłada cełasnaja i navat dumki ab tym, što niešta idzie nie tak, dušacca, nie naradziŭšysia.

Niezadavolenaść častki vajskovaj chunty źviazanaje pieradusim z ekanamičnymi intaresami aliharchaŭ Birmy, jakija bajacca, što im daviadziecca viarnuć majomaść, nabytuju ŭ časy pryvatyzacyi.

Pryvatyzacyja, naturalna, była praviedzienaja vyklučna dla nabližanych da chunty aliharchaŭ (što ŭžo pačynajecca ŭ nas). U dadatak, u vyniku pryvatyzacyi ŭ Birmie ŭzmacniłasia niaroŭnaść raźmierkavańnia dachodaŭ ad pryrodnych resursaŭ, jakimi bahataja Birma. Taksama vajskovyja hienierały aścierahajucca, što Aŭn San Su Čžy raspačnie baraćbu z narkatrafikam, jaki źjaŭlajecca važnaj krynicaj prybytkaŭ chunty.

Cikavaja dla nas pazicyja mižnarodnaj supolnaści što da ŭładaŭ Birmy.

Hałoŭnymi sajuźnikami vajskovaj chunty doŭhi čas byli Rasija i «vialiki brat» Birmy Kitaj. Kali kazać pra zachodnija krainy, to, na dumku niekatorych analitykaŭ, siońniašniaja demakratyzacyja Birmy — vynik praciahłaj kampanii ekanamičnych sankcyj, uviedzienymi ZŠA i Jeŭrasajuzam. Nie varta, adnak, zabyvać, što ŭłady Birmy mieli dastatkova ryčahoŭ, kab spynić ułasnych hramadzianaŭ, što mahli b vyjści na vulicu, niezadavolenych ułasnym uzroŭniem žyćcia. Tamu

adna ź imaviernych pryčynaŭ źmienaŭ u Mjanmie — žadańnie siońniašniaha prezidenta častkova cyvilizavać svoj kraj.

Nie varta zabyvacca, što ŭsie aŭtarytarnyja kiraŭniki chočuć być naroŭni z demakratyčna abranymi kiraŭnikami, tym bolš bahatych krainaŭ. Darečy, chodziać čutki što ŭ časy dyjałohu Alaksandr Łukašenka vyvučaŭ anhielskuju movu. Taksama adnoj z pryčynaŭ, na dumku ekśpiertaŭ, źjaŭlajecca «pierazaležnaść» uładaŭ Birmy ad Kitaja.

A ŭžo siońnia Birma atrymała padtrymku zachodnich krainaŭ. Tym bolš što ŭłady Birmy vykanali hałoŭnaje patrabavańnie ES i ZŠA, što dla pačatku dyjałohu (faktyčna, źniaćcia sankcyj i pačatku finansavaj padtrymki dla Birmy) nieabchodna nie tolki vyzvalić palitviaźniaŭ, ale i pravieści demakratyčnyja parłamienckija vybary z udziełam Nacyjanalnaj lihi demakratyi.

Taksama ŭłady Birmy pryjšli da adzinaha kursu kjatu (aficyjnaja valuta Birmy) i navat anansavali stvareńnie fondavaj biržy. Adnak varta zaŭvažyć, što Aŭn San Su Čžy raić zachodnim inviestaram zachoŭvać «zdarovy skieptycyzm» u dačynieńni da ekanamičnych źmienaŭ u Birmie.

Transfarmacyja «a-la Mjanma» ŭjaŭlajecca tearetyčna vielmi cikavym dla Łukašenki varyjantam.

Takaja transfarmacyja, u adroźnieńnie ad pracesaŭ, jakija adbyvalisia ŭ krainach Uschodniaj Jeŭropy ŭ pačatku 90-ch, pakidaje ŭ kiraŭnictva krainy dastatkova ryčahoŭ dla zachavańnia ŭłady, adnak prynosić vielizarnuju karyść: kolkaść inviestycyjaŭ u Mjanmu za apošni čas mocna pavialičyłasia, suprać Mjanmy źniali bolšaść sankcyjaŭ, a sama kraina moža raźličvać na finansavuju dapamohu Zachadu, kab adbudavać svaju ekanomiku (u 1930-ch Birma była najbujniejšym eksparcioram rysu).

Siońnia ciažka pradkazvać, nakolki doŭhaj budzie hetaja libieralizacyja i čym jana skončycca. Šmat chto vykazvaje skiepsis što da praciahłaści hetaha pracesu. Pakul u intaresach Aŭn San Su Čžy i žycharoŭ Mjanmy — praciahnuć libieralizacyju jak maha daŭžej, kab uzmacnić ułasnyja pazicyi.

Ryhor Astapienia

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH