Sustreča z Uładzimiram Arłovym. Fota: «Naša Niva»
Sustreča ŭ «Zamku» (miesca, dzie znachodzicca arhanizacyja «Dapamoha») pačałasia sa spaźnieńniem u 20 chvilin. Nie ŭsie hości viedali pra pieranos padziei, dy i «Zamak» nie tak prosta znajści ŭ zavułkach vilenskaha spalnika.
Hledačoŭ nabrałasia kala 40. Pakul zastavaŭsia čas, ludzi abmiarkoŭvali pieranos sustrečy i hadali, ci jość siarod prysutnych litoŭcy — mahčyma, niechta pryjšoŭ pasłuchać «hałoŭnaha ideołaha litvinizmu», jak nazyvali Uładzimira Arłova?
Sam «ideołah» byŭ tam ža i vyhladaŭ zusim nie hrozna, byŭ zaŭvažna napružany ŭvahaj da siabie. A ŭvaha była, bo ŭ maleńkuju zału «Zamka» nabiłasia bahata žurnalistaŭ, i, miarkujučy pa movie, nie tolki biełaruskich. Pryjšoŭ i Žylvinas Śvitojus — litoŭski aktyvist i błohier, jaki ŭ apošnija časy staŭ viadomy praz svaje vykazvańni suprać «litvinizmu» (i suprać Arłova ŭ tym liku).
Sustreču adkryvała Natalla Kalehava, kiraŭnica «Dapamohi». Hutaryła pa-litoŭsku ź pierakładam na biełaruskuju. Potym słova ŭziaŭ Ruścis Kamuntavičus — litoŭski historyk, jaki ličyć nieradykalny litvinizm nie pahrozaj dla Litvy, a mahčymaściu zrabić Biełaruś bližej da Zachadu, i pasprabavaŭ trochi źmiakčyć svajoj rytorykaj napružańnie ŭ pavietry.
Biezumoŭna, braŭ udzieł u sustrečy i dyrektar fondu «Kamunikat» Jarasłaŭ Ivaniuk, jaki vydaje knihi Arłova i źjaŭlajecca arhanizataram hetaha bałtyjskaha turu piśmieńnika.
Na pačatku vystupu Uładzimir skazaŭ niekalki słoŭ pra Litvu: «Sa studenckich hadoŭ ja lublu Litvu. Mianie šmat pierakładali na litoŭskuju movu, ja hanarusia, što supracoŭničaju ź litoŭskimi historykami, tym ža Ruścisam Kamuntavičusam.
Šmatviakovaja historyja Litvy i Biełarusi — naš vielizarny skarb, i jaje ŭśviedamleńnie — mahutnaja zbroja ŭ litoŭskim i biełaruskim supraćstajańni ź ideałohijaj ruskaha miru. Hetaja ideałohija imkniecca pierakanać biełarusaŭ i ŭkraincaŭ, što jany nie źjaŭlajucca jeŭrapiejskimi nacyjami, i naša historyja hetamu supraćstaić».
Spačatku napružana, a potym z usio bolš pałymianymi vačyma Arłoŭ apaviadaŭ pra toje, jak Biełaruś išła da Dnia Voli — samaha pieršaha, u 1918-m: pra paŭstańnie Kalinoŭskaha, Ihnata Hryniavickaha, «Našu dolu» i «Našu Nivu», Ramana Skirmunta, pačatak Pieršaj suśvietnaj i, narešcie, abviaščeńnie BNR.
Raman Arłoŭ, muzyka i syn Uładzimira, praśpiavaŭ na sustrečy niekalki piesień. A potym piśmieńnik znoŭ uziaŭ słova, raskazvaŭ pra svaje knihi i žartavaŭ. Pra litoŭskuju movu i litvinizm užo nie ŭspaminali, zatoje hutaryli pra paeziju. Arłoŭ čytaŭ svaje vieršy i dzialiŭsia asabistym:
«Jość bieźlič definicyj taho, što takoje historyja. Mnie padabajecca definicyja historyka Žula Mišle pra toje, što historyja — heta ŭvaskrasieńnie. Ja tut [u knizie] imknusia ŭvaskrasić i paŭstancaŭ 1863 hoda, i našaha paeta-łacinista Mikołu Husoŭskaha, aŭtara «Pieśni pra zubra», i Napaleona Banaparta ŭ padziejach 1812 hoda i ŭ vysyłcy na vostraŭ śviatoj Aleny, i siarod maich hierojaŭ taksama Ihnat Hryniavicki».
Paśla druhoj muzyčnaj paŭzy pajšli pytańni. I pieršym byŭ małady litoviec, jaki skazaŭ, što pračytaŭ niekalki knih Arłova i pracu Hienadzia Sahanoviča «Dziesiać viakoŭ biełaruskaj historyi». Chłopiec spytaŭsia pra frazu ŭ adnoj z knih Arłova: u 1387 hodzie Vilnia była pieršym biełaruskim horadam, jaki pryniaŭ Mahdeburhskaje prava, ale jakaja Biełaruś u XIV stahodździ?
Arłoŭ źviarnuŭsia pa padtrymku da Kamuntavičusa, ale vykazaŭsia i sam: «Kniha napisana ŭ suaŭtarstvie, ale mieŭsia na ŭvazie horad Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, tady naš ahulny horad — i biełaruski, i litoŭski. Heta ahulnaviadoma. Nikoli ja nie staviŭ pad sumnieŭ, čyj horad Vilnia, i nie treba prypisvać mnie i majmu suaŭtaru toje, čaho niama».
Arhanizatary prasili zadavać pytańni pa temie sustrečy, to-bok pra BNR, ale atrymlivali pytańni pra inšaje — jakoj nacyjanalnaści kniazi VKŁ i što takoje litviny. Litoŭskija hości, zbolšaha niekalki maładzionaŭ u čornym, sabralisia razam i łavili kožnaje słova vystupoŭcaŭ. Składvałasia ŭražańnie, što na sustreču jany pryjšli razam.
Aktyvist Žylvinas Śvitojus, u čornaj kurtcy z ukrainskim tryzubam i nadpisam Qirim (Krym) i Ukraine, taksama źviarnuŭsia z pytańniem nie pra BNR: maŭlaŭ, čamu vy ličycie, što sučasnuju Litvu treba adasobić ad Vialikaha Kniastva Litoŭskaha? Dla svajho pytańnia jon vybraŭ ukrainskuju movu. A potym spytaŭ, čamu biełaruskija palityki (jon nie ŭdakładniŭ, jakija) nazyvajuć Litvu Letuvoju, i, niezadavoleny pačatkam adkazu, syšoŭ z zały.
Žylvinas Śvitojus. Ilustracyjnaje fota: fejsbuk litoŭskaha błohiera
Dalej byli ŭskryki i zakliki Arłova nie dazvalać ruskamu śvietu nas pasvaryć. Skončyli na tym, što adzin ź litoŭskich haściej paprasiŭ Arłova i samomu być dakładnym u farmuloŭkach, i pieradać heta biełaruskim historykam, a Arłoŭ paprasiŭ u adkaz pra abjektyŭnaść litoŭski bok.
Narešcie prysutnych zaprasili kuplać knihi piśmieńnika, i słuchačy pačali razychodzicca. Na pieršym paviersie «Zamka», la vychadu, siadzieŭ Žylvinas Śvitojus, i vyhladała, što mužčyna ŭ mocna pryhniečanym stanie. «Naša Niva» spytała jaho pra ŭražańni ad sustrečy — jon zrazumieŭ biełaruskuju movu, ale adkazaŭ pa-ŭkrainsku: «Jakija i byli dumki [pra Uładzimira Arłova], takija i zastalisia. Ničoha inšaha ja nie pačuŭ. Jon na ŭsie pytańni nie zmoh adkazać jak narmalny čałaviek. Uražańni tak sabie».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
«Nie možam harantavać biaśpieki». U Vilni admianili sustreču z Uładzimiram Arłovym
Vilenskaja sustreča z Uładzimiram Arłovym usio ž adbudziecca, ale ŭ inšym miescy
