Fota: vecteezy
Naša płanieta ŭ siońniašnim pracesie chutkaha hłabalnaha nahravańnia hublaje pry hetym mnohija prykmiety zimy: mienšajuć śniehavyja šapki hor; ledaviki źnikajuć; tempieratura va ŭsich krainach śvietu bje rekordy; marski lod na polusach rastaje z ašałamlalnaj chutkaściu, što pryvodzić da hibieli vielizarnaj kolkaści žyvych istot. Ale navukoŭcy prahnazujuć, što navat kali źmianieńnie klimatu zrobić śviet haračejšym, śnieh pry hetym moža stać jarčejšym i bialejšym. Hetaje pabialeńnie śniehu moža dapamahčy kampiensavać niekatoryja škodnyja nastupstvy klimatyčnaha kryzisu i zapavolić chutkaść rastavańnia śniehavoha pokryva.
Daśledavańnie, apublikavanaje ŭ kastryčniku ŭ časopisie Nature Communications, pakazała, što śnieh, musić, stanie čyściejšym i jarčejšym da kanca hetaha stahodździa z-za źnižeńnia ŭzroŭniu zabrudžvańnia čornym vuhlarodam. Bolš vysokaja tempieratura budzie sadziejničać bolšaj chutkaści rastavańnia śniehu, ale čyściejšy i jarčejšy śnieh pavinien adbivać soniečnaje śviatło, adpraŭlajučy ciapło nazad u kosmas, a nie pahłynajučy jaho.
Dla daśledavańnia navukoŭcy ź Cichaakijanskaj paŭnočna-zachodniaj nacyjanalnaj łabaratoryi Ministerstva enierhietyki ZŠA vyvučyli mnostva faktaraŭ, jakija ŭpłyvajuć na śniehavoje pokryva, u tym liku pavyšeńnie hłabalnaj tempieratury, zabrudžvańnie navakolnaha asiarodździa i navat formu śniehavoha ziernia. Jany vyvučali tendencyi śniehavoha pokryva ŭ vysokich hornych chrybtach paŭnočnaha paŭšarja z 1995 da 2014 hoda.
Vykarystoŭvajučy ŭsie hetyja danyja, daśledčyki zmadelavali tendencyi dla śniehavoha pokryva dla dvuch roznych scenaroŭ: u harach na zachadzie ZŠA i na Tybieckim płato z 2015 da 2100 hoda. Pry piesimistyčnym scenary, kali my nie skarocim spažyvańnie vykapniovaha paliva, śviet stanie haračejšym i strata śniehavoha pokryva vyraście na 58% u paraŭnańni ź siońniašnim dniom. U aptymistyčnym ža scenary, kali my ŭtrymajem našy vykidy pad kantrolem, straty śniehavoha pokryva składuć prykładna 15% ad ciapierašniaha ŭzroŭniu.
Čakajecca, adnak, što ŭ abodvuch scenarach zabrudžvańnie čaścicami tak zvanaha čornaha vuhlarodu pamienšaje. Pavodle danych Ahienctva pa achovie navakolnaha asiarodździa ZŠA, hetaja forma zabrudžvańnia časta adbyvajecca ad krynic enierhii, jakija pracujuć na vykapniovym palivie: u tym liku ad ruchavikoŭ, jakija pracujuć na hazie; i elektrastancyj, jakija pracujuć na vuhli. Ź mienšaj kolkaściu ciomnych čaścic sažy da kanca hetaha stahodździa śnieh stanie čyściejšym i jarčejšym, čym jon jość siońnia, tłumačyć Gizmodo.
Čaścicy zabrudžvańnia asiadajuć na śniehavoje pokryva, robiačy jaho bolš ciomnym. Ciamniejšy śnieh pahłynaje soniečnaje śviatło, dziakujučy čamu jon rastaje chutčej. Čyściejšy śnieh vidavočna lepiej adbivaje soniečnaje śviatło nazad u kosmas, dapamahajučy rehulavać tempieraturu i daŭžej padtrymlivać śniehavoje pokryva zimoj. Čystaje tapleńnie śniehu taksama važna dla mnohich ludziej, jakija spadziajucca na jaho dla papaŭnieńnia vodnych šlachoŭ i, jak vynik, zapasaŭ pitnoj vady. Pa ŭsim śviecie ludzi spadziajucca na vialikuju kolkaść śniehavoha pokryva, kab harantavać, što vadajomy atrymajuć i ŭtrymajuć dastatkovuju kolkaść vady dla zadavalnieńnia patreb damoŭ, pramysłovaści i dzikaj pryrody.
Aŭtary daśledavańnia adznačajuć taksama, što, choć pavietra i budzie imknucca stać u cełym čyściejšym pry źmianšeńni vykarystańnia vykapniovaha paliva, zabrudžvańnie dymam ad lasnych pažaraŭ z kožnym hodam raście. Klimatyčny kryzis stvaryŭ umovy, jakija paharšajuć praciakańnie pryrodnych lasnych pažaraŭ, što aznačaje pavieličeńnie kolkaści čaścic u pavietry ad pažaraŭ u našaj atmaśfiery. Atrymlivajecca niešta kštałtu zamknionaha koła.
Naprykład, lasnyja pažary ŭ Kanadzie sioleta pryviali da rekordnaha zabrudžvańnia pavietra, jakoje raspaŭsiudziłasia pa ŭsim amierykanskim kantyniencie. Na ščaście, vialikija lasnyja pažary pakul nie tak časta zdarajucca zimoj u paŭnočnym paŭšarji.
Tamu daśledčyki čakajuć, što niavyznačanaści madelavańnia lasnych pažaraŭ akažuć niaznačny ŭpłyŭ na ich vyniki, pakolki pry madelavańni jany byli zasiarodžanyja na siezonie sa śniežnia pa travień, kali lasnyja pažary adbyvajucca radziej.
Ale navat z hetaj ahavorkaj treba razumieć, što madelavańnie rastavańnia śniehu — vielmi składanaja praca. Naprykład, patrebna taksama ŭličvać formu asobnych śniažynak u śniehavym pokryvie, tamu što forma śniehavych zierniaŭ upłyvaje na ahulnuju chutkaść rastavańnia. I navat prysutnaść bahavińnia na śniezie taksama moža paŭpłyvać na praces. Tamu nieabchodna bolš madelavańniaŭ i nazirańniaŭ, kab lepš zrazumieć, što moža paŭpłyvać i źmianić chutkaść źniknieńnia śniehavoha pokryva na płaniecie.
Čytajcie taksama:
Rekordna nizki ŭzrovień lodu ŭ Antarktydzie zabiŭ tysiačy ptušaniat pinhvinaŭ
Ciapier aficyjna: heta było samaje śpiakotnaje leta za ŭsiu historyju nazirańniaŭ
