Šylda «Praca vyzvalaje» nad uvachodam u kancłahier. Hetaje vysłoŭje stała adnym ź simvałaŭ nacysckaha režymu. Fota: Wikimedia Commons
Hrehar Farmaniek žyvie ŭ nievialikim miastečku na zachadzie krainy razam z žonkaj. Pavodle adukacyi jon kandytar. Jon naradziŭsia ŭ Rumynii ŭ niamieckaj siamji. A ŭ lipieni 1943 h. ustupiŭ u SS. Da kanca vajny jon byŭ achoŭnikam kancłahiera Zaksienchaŭzien niedaloka ad Bierlina, paviedamlaje Bild.
U 1947 hodzie saviecki vajenny sud prysudziŭ jaho da 25 hadoŭ turmy. Jon adsiedzieŭ 10 hadoŭ. U dakumientach HDR jaho abvinavačvali ŭ «złačynstvach suprać čałaviečnaści» i «špijanažy». Niadaŭna reparcioram brytanskaj haziety Sun udałosia vysačyć i sfatahrafavać piensijaniera. Jon admoviŭsia ź imi razmaŭlać.
Niekalki tydniaŭ tamu prakuratura Niamieččyny vystaviła suprać jaho novyja abvinavačvańni ŭ dačynieńni da bolš jak 3300 zabojstvaŭ u Zaksienchaŭzienie. Ciapier sud maje vyrašyć, ci adkryvać praces na ich asnovie.
Adnym z pazoŭnikaŭ moža stać 96-hadovy Simon Rotšyld, nad jakim u kancłahiery stavili miedycynskija dośledy.
Na dumku ekśpiertaŭ, dziejazdolnaść Farmanieka abmiežavanaja. Imavierna, jon stanie apošnim achoŭnikam z Zaksienchaŭziena, jaki adkaža za svaje dziejańni. Ciapier rasśledavańnie viadziecca ŭ dačynieńni da čatyroch čałaviek.
***
Łahier Zaksienchaŭzien byŭ stvorany ŭ lipieni 1936 hoda ŭ vakolicach horada Aranijenburh pad Bierlinam. Kolkaść viaźniaŭ u roznyja hady dachodziła da 60 000 čałaviek. Na terytoryi łahiera roznym čynam zahinuła zvyš 100 000 čałaviek. Savieckaja armija vyzvaliła jaho ŭ mai 1945 hoda i zrabiła tam łahier dla pieramieščanych asob.
Padčas nacysckaha panavańnia ŭ łahiery siadzieli syn Stalina Jakaŭ Džuhašvili, Ściapan Bandera, hienierał Dźmitryj Karbyšaŭ.
