Fota: vecteezy
Akazvajecca, toje, «žaŭruk» vy ci «sava», zaležyć nie tolki ad asabistaha vybaru, ale bolš ad hienietyki, jakaja vyznačaje vaš «chranatyp» snu. Mienavita jaho vyvučaje Majkł Skalin, dacent psichałohii i nieŭrałohii z Baylor University ŭ Techasie. Jon kaža, što škoły i pracoŭnyja miescy ŭ asnoŭnym stvorany dla taho, kab ludzi pračynalisia rana, u toj čas, jak ich bijałohija moža być zusim nie naładžanaj dla hetaha. Ale dobraja navina dla «sovaŭ» zaklučajecca ŭ tym, što ŭpartaj pracaj vy zmožacie źmianić svaje zvyčki zasynańnia i abudžeńnia. Pra chranatypy snu i toje, jak jany mohuć upłyvać na naša žyćcio, raspaviadaje Popular Mechanics.
Stryječny brat chranatypu — cyrkadny (ci sutačny) rytm. Bolšaści ludziej jon nie tolki dapamahaje nie spać, pakul sonca nie sieła, ale i rehuluje šmatlikija ŭnutranyja pracesy, takija jak tempieraturu cieła abo ŭzrovień kartyzołu ciaham dnia.
Cyrkadny rytm viadomy navukoŭcam užo amal stahodździe, pačynajučy z ekśpierymientaŭ pa sacyjalnaj depryvacyi ŭ 1930-ch hadach, raspaviadaje Skalin. Chranatypy, ź inšaha boku, źjaŭlajucca značna naviejšym terminam. Zaraz u internecie možna znajści šmat testaŭ pa vyznačeńni vašaha chranatypu.
Niekatoryja daktary navat pašyrajuć standartnyja ramki dvuch chranatypaŭ, vydzialajučy zamiest zvykłych «sovaŭ» i «žaŭrukoŭ» inšyja «chranatypy», kštałtu «delfinaŭ», «miadźviedziaŭ», vaŭkoŭ», «lvoŭ». Kali vy vyrašycie prajści adzin z takich testaŭ, pamiatajcie, što kankretnyja kateharyzacyi pa chranatypu nie źjaŭlajucca dyjahnastyčnym instrumientam — to-bok navukova hetyja kancepcyi jašče nie padtrymanyja praz kliničnyja miedyčnyja daśledavańni.
U apošnija hady daśledčyki, jakija vyvučali hienietyčnyja danyja roznych ludziej, vyjavili, što 351 varyjant hiena — pastajannyja źmieny ŭ paśladoŭnaści DNK — mohuć vyznačać, źjaŭlajecca čałaviek «savoj» ci «žaŭrukom». I choć razychodžańnie ŭ hrafikach snu moža zdavacca sučasnaj prablemaj, inšyja daśledčyki vykazvali zdahadku, što raźvilisia chranatypy ŭ našych prodkaŭ, palaŭničych-źbiralnikaŭ, što dapamahała im pastajanna sačyć za domam u metach abarony i biaśpieki.
Niesupadzieńnie vašaha chranatypu z raskładam žyćcia moža mieć niehatyŭny ŭpłyŭ na vaša zdaroŭje. U «sovaŭ» čaściej za ŭsio mohuć parušacca charčovyja zvyčki, naprykład, jany bolš schilnyja prapuskać śniadanak i spažyvać mienš paŭnavartasnych praduktaŭ, a taksama bolš kafieinu paźniej viečaram. Hetyja zvyčki padviarhajuć sovaŭ vyšejšaj ryzycy sardečnych prablem i dyjabietu 2 typu, a taksama prablem ź psichičnym zdaroŭjem, kštałtu depresiŭnych razładaŭ. Ludzi z frahmientavanym snom i biessańniu (tak zvanyja ludzi z «delfinavym chranatypam») majuć padobnyja ryzyki.
Dyk jak ža možna źmianić svoj chranatyp snu?
U idealnym śviecie my mahli b vybirać pracu abo vučobu, jakija lepš adpaviadajuć našym ułasnym zvyčkam snu. Ale ŭ toj čas jak hetaja realnaść zastajecca pa-za dasiažnaściu dla bolšaści ludziej, Skalin kaža, što jość sposaby źmianić svoj chranatyp ź ciaham času.
Adno z rašeńniaŭ — prosta pačakać, bo z uzrostam chranatypy naturalnym čynam źmianiajucca ŭ bok ranišniaha pračynańnia. Tak sabie rašeńnie, ci nie praŭda? Kali ž vam patrebny chutčejšy vynik, Skalin raić inšy niečakany, ale mocny matyvatar — kachańnie.
«Ja sustreŭ vielmi asablivaha čałavieka, jaki byŭ vielmi ranišnim «žaŭrukom», i kali ja chacieŭ pravieści ź joj čas, heta pavinna było być u jaje raskładzie», — dzielicca doktar. — «Na praciahu niekalkich miesiacaŭ ja pieraklučyŭsia na ŭsio raniejšaje i raniejšaje ŭstavańnie, u vyniku čaho ŭ rešcie rešt raniej kłaŭsia spać, što ŭ kančatkovym vyniku adpaviadała jaje hrafiku. Spačatku ja byŭ bolš sonnym, ale ź ciaham času maje zvyčki i vyniki sapraŭdy palepšylisia. My razam užo 18 hadoŭ».
Što ž, vielmi ramantyčna. Ale voś vam jašče niekalki dziejsnych parad, kab pryvieści vaš son i ahulnaje zdaroŭje da ładu:
- admoŭciesia ad kafieinu paśla 14:00;
- zajmajciesia fizičnymi praktyvańniami štodnia, pa mienšaj miery za 4 hadziny da snu;
- admoŭciesia ad ałkaholu za 3 hadziny da snu;
- amierykanski niejrabijołah Endru D. Chubierman raić paśla abudžeńnia biez asablivych pramarudžvańniaŭ atrymać dozu naturalnaha śviatła — heta značyć vyjści na karotkuju prahułku, kab śviatło patrapiła da vas u vočy i aktyvavała nieabchodnyja pracesy ŭ arhaniźmie;
- Chubierman raić pić vadu jak maha chutčej paśla abudžeńnia, kab dapamahčy adnavić arhanizm i palepšyć stravavańnie; nie zavadziać taksama raściažka, miedytacyja, zaradka i chałodny duš (kali heta hučyć zanadta dla vas, uspomnicie, što hetyja ž 30-40 chvilin, jakija syduć u vas na ŭsie hetyja pracedury, vy chutčej za ŭsio praviedziacie ŭ sacsietkach ci za čytańniem navin, adčuvajučy siabie ŭ vyniku vysnažanym užo z samaha ranku);
- i narešcie stvarycie hrafik snu — heta, badaj, samy hałoŭny punkt, bo tolki zasynajučy i ŭstajučy ŭ prykładna adzin i toj ža čas, vy zmožacie naładzić zvyčku, za što vašaje cieła abaviazkova adździačyć vam dobrym nastrojem i samaadčuvańniem.
Čytajcie taksama:
