Fienomien papularnaści takich kanałaŭ charakterny dla aŭtarytarnych krain, u jakich dziejańni ŭłady maksimalna nieprazrystyja, pole dla publičnaj palityki i lehalnaj dziejnaści jakasnych niezaležnych ŚMI davoli vuzkaje. Pry tym, što cikavaść da hramadska-palityčnaj infarmacyi zastajecca ŭ ludziej vysokaj.
Voś hety vakuum, vyklikany ciskam na jakasnuju niezaležnuju presu, i starajucca zapoŭnić «insajdarskija» kanśpirałahičnyja telehram-kanały.
Jašče adna z pryčyn papularnaści: u aŭtarytarnych krainach pavyšanaja sistema biaśpieki harantuje jak aŭtaram i «krynicam» (kali jany jość), tak i čytačam peŭnuju stupień ananimnaści.
Ale heta ž aznačaje, što całkam razmyvajucca standarty padačy infarmacyi: ananimnaść nie vymahaje pilnaj pravierki faktaŭ i nie niasie adkaznaści za apublikavanaje.
My ŭziali niekalki padobnych telehram-kanałaŭ ź biełaruskaha siehmienta i pravieryli tyja «insajdy» i prahnozy, jakija jany publikavali. Voś što z hetaha vyjšła.
«Špic piervoho»
«Apieratyŭnyja insajdy z Pałaca. Usia praŭda pra Haspadara i biełaruskuju palityku, biznes i elitu hramadstva!» — pazicyjanuje siabie hety ananimny kanał.
Pierad pačatkam zboru podpisaŭ dla rehistracyi kandydatami na prezidenckich vybarach kanał prahnazavaŭ imaviernaść, ź jakoj kožny ŭdzielnik kampanii zmoža sabrać nieabchodnuju kolkaść. Voś kaho nazvaŭ «Špic»:
- Łukašenka (prahnazavaŭ, što 100% źbiare, uhadaŭ);
- Hajdukievič (prahnazavaŭ, što 100% źbiare, nie ŭhadaŭ, Hajdukievič źniaŭsia i staŭ davieranaj asobaj Łukašenki);
- Capkała (prahnazavaŭ, što imaviernaść paśpiachovaha zboru 10%, ale Capkała śćviardžaŭ, što ŭ vyniku nabraŭ bolš za 200 tysiač podpisaŭ pry 100 nieabchodnych);
- Kanapackaja (prahnazavaŭ 75% sabranych, i jana, nibyta, sabrała);
- Babaryka (prahnazavaŭ 90% imaviernaść, što źbiare, Babaryka śćviardžaŭ, što kamanda sabrała bolš za 360 tysiač podpisaŭ);
- Dźmitryjeŭ (prahnazavaŭ šansy 50% na 50%, u vyniku, pavodle aficyjnych danych, sabraŭ).
Śviatłanu Cichanoŭskuju, jakaja ŭrešcie rešt stała lidaram biełaruskaj demakratyčnaj apazicyi, i jakaja, pavodle apytańniaŭ biełaruskich niezaležnych ŚMI pierad vybarami, razhromna pieramahała Łukašenku, «Špic» nazyvaŭ techničnym «kandydatam-infarmataram ad doma numar 17», namiakajučy na jaje suviazi z KDB (hałoŭny budynak jakoha znachodzicca ŭ Minsku na Niezaležnaści, 17).
Voś, što hety kanał pisaŭ pra Śviatłanu Cichanoŭskuju ŭ červieni 2020 hoda:
«Pracujuć, ale pakul jana moža tolki realna viečka ad rondala z barščom padniać. Nie atrymlivajecca ŭ jaje vučycca, navat zavučyć pa listočku. Vypuskać u natoŭp nielha — u asabisty kantakt, chutka raźbiahucca ludzi, potym składana budzie sabrać na bunt i ŭziać znoŭ pad kantrol», — kazaŭ «insajdarski» kanał.
U vyniku pieradvybarčyja akcyi Cichanoŭskaj źbirali tysiačy i dziasiatki tysiač ludziej. Jana, nie majučy nijakaha palityčnaha dośviedu, značna prahresavała i pieratvaryłasia ŭ sapraŭdnaha publičnaha palityka, zdolnaha pradstaŭlać biełaruskuju demakratyčnuju supolnaść na vysokim uzroŭni.
Taksama telehram-kanał pisaŭ paśla pajezdki Łukašenki da palitviaźniaŭ u SIZA KDB, što Viktara Babaryku vypuściać, a jaho partyju zarehistrujuć.
«Prośba pryjechać i abmiarkoŭvać Kanstytucyju źviazanaja nie z žadańniem Haspadara (Łukašenki, — zaŭv. Red.), a z nastojlivymi sihnałami ad haspadara Kramla. Vyzvaleńnie bankira adbudziecca ŭ samy bližejšy čas. Partyja «Razam» stanie pieršaj z prarasijskich. Umoŭna, budzie prarasijskaja partyja «Biełaja Ruś», treciuju jašče vybirajuć — uzhadniajuć», — pisaŭ kanał 10 kastryčnika 2020 hoda.
6 lipienia 2021 hoda Babaryku dali 14 hadoŭ turmy.
«Nik i Majk»
Jašče adzin padobny telehram-kanał — «Nik i Majk». Jon, u adroźnieńnie ad «Špica», publikavaŭ nie tolki «insajdy», ale i aryhinalny kantent i analityku.
U pryvatnaści, mienavita hety kanał apublikavaŭ videa z kadrami źbićcia ludziej uviečary 11 žniŭnia 2020 hoda ŭ kramie «Ałmi» na vulicy Prytyckaha ŭ Minsku.
Heta było absalutna realnaje videa, «Naša Niva» tady adšukała maładzionaŭ, jakija ŭ toj viečar byli ŭ «Ałmi». Jany zajechali ŭ kramu pa ježu — skončyłasia tym, što adnaho chłopca z kampanii pabili i zabrali na Akreścina.
Taksama kanał publikavaŭ telefonnyja źlivy z udziełam skandalnaha kiraŭnika biełaruskaha chakieja Baskava i razmovu spartsmienki Cimanoŭskaj z hałoŭnym trenieram zbornaj pa lohkaj atletycy Maisievičam. U kanale źjaviłasia i videa zabojstva Tarajkoŭskaha pad novym rakursam.
Časta «Nik i Majk» paviedamlaje pra vizity Łukašenki i inšych čynoŭnikaŭ, ale daloka nie zaŭsiody hetaja infarmacyja spraŭdžvajecca. U červieni 2021 hoda kanał pisaŭ, što rychtujecca vizit Łukašenki va Uźbiekistan, ale jaho tak i nie adbyłosia. Prahnazavany vizit Łukašenki ŭ Dobruš adbyŭsia na niekalki miesiacaŭ paźniej, čym pisaŭ kanał.
18 červienia kanał paviedamlaŭ, što ŭ Minsk pryjedzie «ministr ekanamičnaha raźvićcia» akupavanaha Kryma Šaraka — i delehacyja i praŭda pryjechała.
Kanał śćviardžaŭ na pačatku 2021 hoda, što rychtujecca ataka na niezaležnyja miedyja, što budzie začystka Tut.by i «Anłajniera». I kali pieršy miedyjaresurs i praŭda źniščyli, to druhi praciahvaje pracavać u Biełarusi, admoviŭšysia ad vostrych hramadska-palityčnych tem.
Taksama telehram-kanał kazaŭ, što kanstytucyjny refierendum projdzie ŭ Biełarusi ŭ listapadzie, potym «Nik i Majk» pisaŭ pra vierasień, ale ničoha tak i nie adbyłosia.
«Minskaja siemibojarŝina»
Hety telehram-kanał paviedamlaŭ, što refierendum projdzie razam ź miascovymi vybarami ŭ śniežni 2021 hoda. Ale sieŭ u łužynu dvojčy — refierendum pakul što tak i nie praviali, a miascovyja vybary ŭvohule pieranieśli.
Taksama kanał u siaredzinie 2021 hoda śćviardžaŭ, što Uładzimir Makiej nibyta atrymaŭ jašče bolšy ŭpłyŭ u biełaruskaj sistemie ŭłady, i što pierad im staić zadača minimizavać straty na zachodnim kirunku. Kamandzie Makieja nibyta «raźviazali ruki» dla vypadaŭ u bok Kramla, ale ničoha hetaha nie adbyłosia, jak i vystaŭleńnia Makieja ŭ pierajemniki Łukašenki.
«Biełaruskij insajdier»
Kanał vydavaŭ «insajdy» i pazicyjanavaŭ siabie jak praŭładny, pisaŭ svaje paviedamleńni kancylarskaj movaj, jak heta robiać čynoŭniki.
«Jakaja vam ***** kanstytucyjnaja reforma? Nie budzie ničoha. My pieramahli», — havaryłasia ŭ adnym z paviedamleńniaŭ kanała ŭ kancy 2020 hoda.
Hety ž kanał śćviardžaŭ, što ministr zamiežnych spraŭ Uładzimir Makiej u žniŭni 2020 hoda padavaŭ zajavu ab adstaŭcy, ale Łukašenka nibyta admoviŭsia jaje padpisvać.
Taksama kanał jašče letam 2020 hoda pisaŭ, što Biełaruś moža pryznać Krym rasijskim. I ŭ 2021 hodzie palityka biełaruskich uładaŭ adnosna Kryma i praŭda była pierahledžanaja — jany pierastali imitavać niejtralitet u rasijska-ŭkrainskim kanflikcie
«Krym — de-fakta <…> heta rasiejski Krym. <…> Majo naviedvańnie Kryma, na što ja maju poŭnaje prava, pad čyim by pratektaratam, kiraŭnictvam… Heta i moj Krym. <…> Mnie prezident [Pucin] prapanavaŭ, kaža: «Davaj». <…> Ja kažu: «Nu pakazaŭ by Krym». — «Biez pytańniaŭ». <…> Kali prezident užo tudy pryjechaŭ z prezidentam Rasii — słuchajcie, jakija jašče mohuć być pryznańni? Ni dla mianie, ni dla Pucina heta nie sakret», — skazaŭ Łukašenka u intervju «RIA Novosti».
«U nacyjanalna-aryjentavanaj apazicyi ŭ Biełarusi siońnia jość tolki adzin vybar — zhurtavacca vakoł Alaksandra Łukašenki pierad tvaram hibrydnaj ahresii, adkłaści ŭsie zvady ŭnutry ahulnaha doma na potym», — pisaŭ kanał.
«Biełaruskij insajdier» prahnazavaŭ, što Viktara Babaryku nie zarehistrujuć kandydatam u prezidenty — i jaho i praŭda nie zarehistravali.
Kanał śćviardžaŭ, što prezidenckija vybary projduć u 2019 hodzie, a parłamienckija ŭ 2020 — ale ŭsio adbyłosia naadvarot. U 2019 byli parłamienckija, a prezidenckija — u 2020.
«Insajdarski» kanał śćviardžaŭ u lipieni 2020 hoda, što hałoŭnaha sacyjołaha krainy Hienadzia Koršunava nie zvolniać z pasady dyrektara Instytuta sacyjałohii. Ale nasamreč, zvolnili praź niekalki miesiacaŭ paśla «insajda».
«Metavy pakazčyk srodkaŭ masavaj infarmacyi Respubliki Biełaruś da 2024 hoda — 70 % viaščańnia na nacyjanalnaj movie», — havaryłasia ŭ paviedamleńni kanała.
Adnak, stanam na 2022 hod, u dziaržaŭnych srodkach masavaj infarmacyi praciahvaje tatalna daminavać ruskaja mova.
U 2019 hodzie kanał prahnazavaŭ, što na vybarach prezidenta Ukrainy pieramoža Piatro Parašenka.
«Tolki što pastupili danyja ź situacyjnaha pakoja Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ pa vybarach prezidenta Ukrainy. Vyniki kompleksnaha daśledavańnia (ekśpiertnaje apytańnie, fokus-hrupy, telefonnaje apytańnie, madelavańnie, mazhavy šturm, mietad Delfi) paćviardžajuć prahnoz Alaksandra Łukašenki — ź imaviernaściu 70% vybary prezidenta Ukrainy vyjhraje Piatro Parašenka», — pisaŭ kanał.
Ale nasamreč jon razhromna prajhraŭ Uładzimiru Zialenskamu.
U Telegram źjavilisia aficyjnyja rekłamnyja paviedamleńni
Pavieł Duraŭ atrymaŭ francuzskaje hramadzianstva
