«Płany abapirajucca na toje, što budzie zachoŭvacca rost ekspartu. Miarkujecca, što, pa-pieršaje, budzie zachoŭvacca situacyja «ekspartnaha cuda», — kaža Dźmitry Kruk. — To-bok budzie zachoŭvacca dobraja kanjunktura na źniešnich rynkach i pa-raniejšamu pavyšany popyt na biełaruski ekspart. Pa-druhoje, ułady raźličvajuć na toje, što efiekt ad sankcyj budzie minimalny. Rost ekspartu — heta hałoŭny drajvier hipatetyčnaha rostu VUP na 2,9%.
Biez hetych dvuch faktaraŭ taki prahnoz nie atrymajecca».
Nakolki realistyčnyja takija čakańni?
«Skazać, što jany ŭvohule nierealnyja, nie vaźmusia. Ale jany sychodziać z samych viasiołkavych acenak i pierśpiektyŭ, — praciahvaje analityk. — Tak, sapraŭdy, sioleta kanjunktura na źniešnich rynkach dosyć niezvyčajnaja.
Ale ŭsio, što było ŭ biahučym hodzie, toj samy źniešniehandlovy cud, jaki vyciahnuŭ biełaruskuju ekanomiku i dadaŭ joj rostu, — heta ekstraardynarnaja situacyja.
Jana skłałasia, pa-pieršaje, na fonie chutkaha ŭznaŭleńnia suśvietnaj ekanomiki paśla kavidu i stymulavańnia aktyŭnaha popytu va ŭsich krainach. Pa-druhoje, heta vynik łahistyčnaha kałapsu, jaki apošnija niekalki miesiacaŭ staŭ bolš intensiŭnym.
Nielha vyklučyć, što takaja situacyja zachavajecca ŭ 2022 hodzie. Ale ciapier bolš vierahodnym vyhladaje inšy scenar: paskorany rost i zališni popyt u śviecie pastupova budzie źnikać.
Što tyčycca łahistyčnaha kałapsu i taho, jak jon paŭpłyvaŭ na situacyju? Z Kitaja jak ad asnoŭnaha vytvorcy ciapier vielmi doraha dastavić šmat jakija tavary. Heta pazityŭna paŭpłyvała na biełaruski ekspart u susiednija krainy, bo transpartnaje plačo bolš karotkaje, dastaŭlać tavary tańniej. Tamu šmat jakija rynki zakryvajucca inšymi, niekitajskimi, tavarami, i biełaruskija vytvorcy tut u vyjhryšy.
Ci zachavajecca heta situacyja ŭ 2022-m? Bolš padstaŭ dumać, što na praciahu nastupnaha hoda z pryčyny ahulnaj kanjunktury hety łahistyčny kałaps pastupova pačnie zhortvacca i situacyja narmalizujecca.
U hetym vypadku fizičny abjom biełaruskaha ekspartu praciahvać raści pa zmoŭčańni pierastanie. Navat biez sankcyj, zychodziačy sa stanu źniešnich rynkaŭ, bolš vierahodnaja zadača, jakaja budzie stajać na nastupny hod, — zachavać tyja pazicyi pa eksparcie, jakija my majem. Małavierahodna, što havorka ŭ pryncypie zojdzie pra dalejšy rost».
Jak paŭpłyvajuć sankcyi?
«Što tyčycca sankcyj. Aficyjnyja asoby ŭ publičnaj prastory niejak samazaspakajenna kažuć pra niaznačny ich upłyŭ, — raskazvaje Kruk. — Tut ja mahu hipatetyčna dapuścić dźvie rečy, bo dakładnaj infarmacyi ŭ mianie niama.
Pieršaja. Mahčyma, jość niejkija realistyčnyja płany pa abychodzie sankcyj. I toje, što farmalna padpadaje pad sankcyi, budzie pastaŭlacca praź niejkija jurydyčnyja ščyliny i ŭsiakija biznes-schiemy. To-bok hety ekspart usio adno budzie iści. Asabliva ŭ vypadku naftapraduktaŭ i kalijnych uhnajeńniaŭ.
Ja amal upeŭnieny, što ŭłady chočuć ruchacca pa takim šlachu i raźličvajuć na jaho. Ale nakolki jany ŭ hetym mohuć być paśpiachovymi? Vialikaje pytańnie. Nakolki de-fakta žorstka buduć pracavać sankcyi i nakolki ŭdačlivymi buduć biełaruskija ŭłady ŭ abychodzie hetych abmiežavańniaŭ, adkazu ni ŭ kaho ciapier niama.
Jašče jany płanujuć «aktyvizavać ekspart na inšyja rynki»: azijackija, łacinaamierykanskija i inšyja. Niejkuju častku zamiaščeńnia dapuścić mahu. Ale padstaŭ da taho, što heta niejak aktyŭna budzie adbyvacca, pakul niama».
Jaki scenar bolš vierahodny?
«U jakaści krychu bolš vierahodnaha scenara, čym astatnija, ja b raźličvaŭ na toje, što ekspart budzie skaračacca pa dźviuch pryčynach — źmianieńnie hłabalnaj situacyi ŭ ekanomicy i sankcyjnyja abmiežavańni, — adznačaje Kruk. — Heta rušyć usio, što pryhoža i radasna raśpisvaje ŭrad. Kali nie budzie praciahvacca rost, dziakujučy ekspartu, faktyčna ŭsia vybudavanaja ŭradam piramida rušycca. U takim razie, kab pieraadoleć recesiju, treba vielmi aktyŭna stymulavać unutrany popyt. Ci pojduć ułady na heta? Sumniavajusia.
Kali sprabavać vyrašać pytańnie radykalna takim čynam, to tady vyłaziać inšyja prablemy — inflacyja, absłuhoŭvańnie dziarždoŭhu, stabilnaść abmiennaha kursu. Ja dumaju, va ŭładaŭ niama hatoŭnaści pajści na aktyŭnaje stymulavańnie, jakoje było ŭ 2009-2011 hadach.
Ciapier ułady kažuć pra zapusk novaha inviestycyjnaha cykła. Ale ŭ ličbach pakul havorka, pa mienšaj miery na papiery, idzie nie pra maštabnyja ŭlivańni.
Pa sutnaści, kali adbudziecca toj scenar, jaki ja apisaŭ, to heta faktyčna moža aznačać skaračeńnie ekspartu na 7-8%. U takim vypadku bolš vierahodnym scenaram ja baču recesiju. Nie praźmierna hłybokuju (ale scenar i praźmierna hłybokaj depresii całkam vyklučać nielha). Bo pavyšeńnie čystaha ekspartu ŭ 2022-m źniknie. Pry hetym unutrany popyt budzie stahniravać. Heta ŭsio pryvodzić da recesii, ściskańnia ekanomiki na 2-2,5%.
My pryzvyčailisia, što ŭłady bjuć siabie ŭ hrudzi, kažuć pra toje, što ekanomika nie moža skaračacca, i vykarystoŭvajuć usie mahčymaja i niemahčymyja instrumienty, kab hetaha nie dapuścić. Ale kali ahulnaja kanjunktura budzie takoj, jak ja apisaŭ, to całkam vierahodna, što jany prymuć realnaść recesii jak mienšaje zło i nie buduć praźmierna sprabavać ź jaje vyskačyć. Bo heta niebiaśpiečna chutkimi finansavymi prablemami i jašče bolš hłybokaj recesijaj.
Plus, dumaju, što palityčna ŭładam budzie praściej apraŭdać recesiju sankcyjami. Tamu ja całkam dapuskaju, što zajavy pra siońniašnija pośpiechi — heta stvareńnie hleby dla taho, kab apraŭdać niepaźbiežnaść recesii ŭ budučym. Maŭlaŭ, pakul sankcyj nie było, ekanomika rasła i ŭsio było dobra, a sankcyjam, jak akazałasia, my nie zusim u siłach supraćstajać.
Kali recesija budzie nie nastolki hłybokaja (da 2,5% padzieńnia, jak ja skazaŭ), to heta situacyja, jakoj bolš-mienš možna kiravać, aŭtamatyčnaha raźvićcia finansavych prablem možna budzie paźbiehčy. Choć, viadoma, 100% harantyj niama».
Što budzie z cenami? Jany vyrastuć?
«Prablema ź inflacyjaj moža być pry lubym scenary, — praciahvaje analityk. — Ad upłyvu źniešniehandlovaha cuda ŭ 2021 hodzie jość pieradumovy dla pavyšanaj inflacyi. Jany ŭžo nazapašanyja. Navat kali dapuścić praźmierna aptymistyčny scenar, pra jaki havorać ułady.
Kali jon zdarycca, to ź vialikaj vierahodnaściu inflacyja budzie adčuvalna vyšejšaj za 6%, pra jakija kažuć. Bo kali hłabalnaja ekanomika budzie chutka raźvivacca, to prablema inflacyi budzie aktualnaja i dla raźvitych krain (ZŠA i ES).
I toj samy łahistyčny kałaps, pra jaki ja kazaŭ, kali jon zachavajecca, paciahnie za saboj vielmi mocny ŭdar pa koštach. Heta toje, nakont čaho dosyć mocna niepakojacca ŭ śviecie. Na nas hetyja tendencyi buduć adlustroŭvacca taksama.
Adpaviedna, kali nie prykładać namahańni pa baraćbie ź inflacyjaj, to pa zmoŭčańni jana budzie jak minimum u dyjapazonie siońniašnich 10%, a chutčej za ŭsio navat maje šansy na paskareńnie ŭ kirunku 15%.
Ale jość niebiaśpieka vysokaj inflacyi navat u vypadku scenaru recesii. Adzin varyjant, što ŭłady ŭsie ž taki buduć aryjentavanyja na padšturchoŭvańnie ŭnutranaha popytu. Druhi varyjant, što pry rezkim skaračeńni ekspartu pahoršycca handlevy bałans, što paŭpłyvaje na kurs, a praź jaho — na ceny. U abodvuch vypadkach, zychodziačy z užo nazapašanaha inflacyjnaha patencyjału i nieprymalnaści strymlivańnia inflacyi, ceny buduć raści.
Samaje hałoŭnaje słova 2022 hoda — «niavyznačanaść». Pryncypova roznyja pa jakaści scenary mohuć skłaścisia prykładna z adnolkavaj vierahodnaściu. Krychu bolš vierahodnym ja baču, jak užo zaŭvažyŭ, scenar nie praźmierna hłybokaj recesii da 2,5% z pavyšanaj inflacyjaj u dyjapazonie 10-15%. Ale i taki stan rečaŭ pastupova budzie pašyrać šmat isnych vyklikaŭ — ustojlivaść dziarždoŭhu, pryvatnych daŭhoŭ, a taksama finansavaj stabilnaści ŭ cełym».
