Usio źmianili leta i vosień 2020 hoda. 19-hadovy spartoviec staŭ stałym udzielnikam pratestaŭ u Miensku, a taksama hierojem znakamitaha videa z pratesnych mienskich vulic: na im Rutkoŭski, ratujučysia ad siłavikoŭ, zaskokvaje ŭ taksi, kiroŭca jakoha ŭ styli bajevikoŭ viazie jaho kudy vočy hladziać. Dobra, što asoby i pasažyra, i taksista byli raskrytyja tolki paśla vymušanaha pierajezdu ŭ biaśpiečnaje miesca.
Ciapier Raman žyvie ŭ polskim horadzie Katavicy i rychtujecca pakarać miascovaje samba.
— Jak ty pasialiŭsia ŭ Polščy?
— Žyvu ŭ internacie Silezskaha ŭniviersiteta, dzie prachodžu moŭnyja kursy. Pryjechaŭ u Polšču pa prahramie Kalinoŭskaha i ciapier atrymlivaju stypiendyju. U kancy viasny projdzie ekzamien, paśla jakoha ja pavinien atrymać siertyfikat ab uzroŭni vałodańnia movaj, i ad hetaha budzie zaležać majo dalejšaje navučańnie va ŭniviersitecie. Płanuju vybrać toj ža kirunak, na jakim vučyŭsia ŭ Biełarusi, niešta nakštałt treniera pa baraćbie.
Viadoma, naša stypiendyja — heta nie toj vypadak, kali možna dazvolić sabie ŭsio što zaŭhodna, i treba pracavać, kab pražyć. Ale mnie niama na što skardzicca. U internacie ŭsio vydatna, chłopcy vakoł ruskamoŭnyja, dobraja kampanija.
— U adnym ź intervju ty raspaviadaŭ, što šukaješ kantakty Polskaj asacyjacyi samba i źbiraješsia viartacca ŭ sport.
— Adšukaŭ numar prezidenta asacyjacyi i patelefanavaŭ jamu. Jon nie raspytvaŭ pra toje, chto ja. Daŭ jamu zrazumieć, što ja pryjechaŭ u Polšču niezapłanavana, što treba zajmacca, a ŭ maim horadzie niama kłuba. U Polščy ŭsiaho šeść kłubaŭ pa maim vidzie sportu, heta vielmi mała. Adzin ź ich znachodzicca ŭ Krakavie, tam jakraz treniruje prezident asacyjacyi. Ciapier u krainie ŭsio zakryta z-za łakdaŭnu, a ŭ nastupnym miesiacy płanuju pačać treniravacca, ale treba budzie pierajechać u Krakaŭ (80 kiłamietraŭ ad Katavice — zaŭv.).
— Raskažy krychu ab tym, jak trapiŭ u samba.
— Pačaŭ zajmacca niedzie ŭ piatym-šostym kłasie škoły, z-za roznych prablem časam vypadaŭ sa sportu na niejki čas, ale ŭsio-tki ŭ im zastaŭsia. Na mižnarodnyja spabornictvy asabliva nie jeździŭ, ale ŭ Biełarusi vystupaŭ dosyć aktyŭna. Naprykład, va ŭzroście 16-17 hadoŭ byŭ pryzioram čempijanataŭ i adkrytych pieršynstvaŭ krainy, staŭ kandydatam u majstry sportu.
— Užo sprabavaŭ daviedacca, što ciabie čakaje ŭ polskim samba?
— Viadoma, cikaviŭsia. Nastrojeny pakazvać tut vialikija vyniki. U Polščy samba pačało raźvivacca paźniej, čym u Biełarusi, tamu tut niearanaje pole jak dla spartyŭnaj karjery, tak i dla trenierskaj pracy.
— Ty źbiraješsia zastavacca ŭ Polščy nadoŭha?
— Jak tolki niepryznany narodam sydzie, ja adrazu ž viarnusia ŭ Biełaruś. Ja nie płanuju žyć za miažoj i nie viedaju, jak heta rabić. Jak kažuć, dzie naradziŭsia, tam i spatrebiŭsia. Tamu, choć u mianie i jość mahčymaść zastacca za miažoj, ja ŭsio ž vielmi chaču viarnucca ŭ Biełaruś. U płanach u mianie — adkryć tam svoj kłub.
— Kali ty adjazdžaŭ z krainy, tabie niešta pahražała?
— Tak. Pa-pieršaje, moh apynucca ŭ vojsku. A pa-druhoje, na fonie ŭsiaho taho, što adbyvajecca, było pačućcio, što pa mianie pryjduć. Kožny dzień čytaješ historyi nakštałt takich: chłopiec udaryŭ rukoj pa kapocie [mašyny siłavikoŭ], a praz dva miesiacy jaho znajšli i pasadzili.
— Čaho mienavita ty bajaŭsia?
— Na videa nie było ničoha niezakonnaha. Ale jano vielmi chutka nabrała papularnaść, a ja razumieŭ, što ŭ našaj krainie lubych viadomych pratestoŭcaŭ chutčej sprabujuć zakryć. A jašče potym chtości moh by prydumać, što da zabiehu ja pryčyniŭ niejkuju škodu siłavikam. Prosta ja vybiahaŭ z prachadnoha padjezda, a siłaviki biehli za mnoj, i videa pačałosia ŭžo paśla taho, jak ja apynuŭsia na vulicy. Heta značyć, možna było prydumać što zaŭhodna. Miarkujučy pa tym, jak u krainie apošni čas prachodziać sudy, mohuć paviazać luboha. Jak havorycca, nie siadzieŭ — nie biełarus.
— Ciapier časta davodzicca ŭspaminać historyju z uciokami?
— Nie. Da taho ž nie ŭpeŭnieny, što ŭ majoj historyi jość niešta asablivaje. Takich vypadkaŭ, dumaju, sotni. Prosta maje ŭcioki trapili na videa, i jano raźlaciełasia. Bačyŭ videa kruciejšaje, u jakim chłopcy na Puškinskaj, uciakajučy, rabili salta cieraz płot. Choć tut, u internacie, usie ruskamoŭnyja bačyli heta videa, navat adzin student z Baku byŭ u kursie toj historyi.
Adrazu paśla źjaŭleńnia videa z taksi maja papularnaść pačała raści ŭ hieamietryčnaj prahresii. Choć rolik, chutčej, byŭ pra taksista, jaki nie pabajaŭsia sapsavać mašynu i dapamahčy čałavieku. A ja prosta byŭ chłopcam, jaki prabiahaŭ mima, na maim miescy moh być luby inšy.
Pamiataju, u adnym ź intervju ŭ mianie pytalisia, pra što ja škaduju, a ja tady nie znajšoŭ, što adkazać. Ciapier chaču skazać, što škaduju tolki ab adnym — što nie paśpieŭ pierad adjezdam raźvitacca sa svaim trenieram pa samba. Heta vielmi važna dla mianie.
— Čamu, pa-tvojmu, videa tak razyšłosia?
— Jano prymušaje adčuvać, što my, biełarusy, — adna siamja, nas abjadnoŭvaje adna biada. Kali ja ŭviečary vyjdu na pratest, ja budu viedać, što mianie ŭ niejkaj situacyi nie kinuć. Kali, naprykład, my ź siabrami budziem uciakać ad siłavikoŭ i adzin z nas upadzie, ja budu razumieć, što druhi zastaniecca i dapamoža. Heta značyć, ludzi atrymali dokaz taho, što nieznajomy čałaviek moža padstavić plačo ŭ ekstrannaj situacyi, a takoje ciapier treba ludziam.
— Ty kamunikuješ z tym taksistam, što ciabie vyratavaŭ?
— Tak, my trymajem suviaź, ale pakul jašče nie sustrelisia. Kaža, što ŭ jaho jość niejkija asabistyja spravy, ab jakich jon nie choča raskazvać — ale abiacaje, što abaviazkova my ź im sustreniemsia.
— Jak ty pakinuŭ svoj univiersitet?
— Bačyŭ, što mnohich maich siabroŭ, jakija, jak i ja, udzielničali ŭ pratestach, adličyli z univiersitetaŭ. Rana ci pozna mianie b usio roŭna vyhnali, ale ja staŭ dziejničać raniej. Tady išoŭ vosieński pryzyŭ, i jon aznačaŭ dla mianie nie samaje dobraje. Mnie sprabavali namiaknuć, što kali mianie vyklučać, to ja atrymaju svaje dakumienty razam z pozvaj u vojska. Tamu vyrašyŭ samastojna ŭziać «akademku» i afarmlać dakumienty na pastupleńnie ŭ Polšču. Dzieści praz tydzień paśla ŭsioj hetaj historyi z taksi ja ŭžo byŭ u adpačynku.
Dumaju, administracyja ŭniviersiteta spačatku navat nie viedała ab tym, što mienavita ja byŭ udzielnikam taho videa. U kursie byli adnahrupniki, inšyja studenty, u niejkaj miery piedahahičny skład.
— U cełym ty byŭ aktyŭnym pratestoŭcam?
— Udzielničaŭ u žnivieńskich načnych pratestach, maršach, u vieraśni pratestavaŭ paśla inaŭhuracyi — jakraz tady, 23 vieraśnia, i zdaryłasia historyja z taksi. Paśla śmierci Romy [Bandarenki] taksama byli niejkija chvalavańni. Praściej kažučy, nie mahu ŭspomnić, kab prapuściŭ pratesty choć adnojčy. Mnie pašancavała, ni razu nie atrymlivaŭ ni štraf, ni sutki.
— Što adčuvaŭ paśla samych pieršych žnivieńskich pratestaŭ?
— Heta zusim novyja adčuvańni. Z adnaho boku, było strašna. Ź inšaha boku, adčuvaŭ pryliŭ adrenalinu ad taho, što byŭ nie adzin, što ŭsio heta ŭsio ž taki adbyłosia, što ty idzieš pa vulicy i možaš padniać uvierch dva palcy ŭ znaku «viktoryja», a tabie buduć sihnalić, i što ty adčuvaješ najaŭnaść niejkaj suviazi pamiž ludźmi. Jašče hod tamu, kali vychodziŭ na vulicu, zdavałasia, što ŭsie hetyja ludzi nieznajomyja adno z adnym i nie dapamohuć adno adnamu, kali što. A tut usie abjadnalisia, i ty adčuvaŭ siabie častkaj niejkaj vielizarnaj siamji.
Unačy, kali vychodziŭ na pratesty, čakaŭ, što mahu sutyknucca z ahresijaj siłavikoŭ. Viedaŭ, što vakoł — svaje, trymaŭ ich za ruku, stajaŭ u sčepcy i adčuvaŭ, što pobač jak byccam blizkija siabry. Pa sutnaści, było adčuvańnie, što ja tam, dzie pavinien znachodzicca, i što ja adzin z tych, chto, napeŭna, vyrašaje.
— Da krasavika adčuvańnie «my vyrašajem» nie prapała?
— Tolki ŭmacavałasia. Kali dziaržava tak žorstka reahuje na pratest, značyć, pratest dla jaho niebiaśpiečny. Bo ŭłady sprabujuć naohuł usich zatknuć. Ubačyli ŭ aknie ściah — adrazu zakryvajuć čałavieka, čałaviek apranuŭsia ŭ biełaje i čyrvonaje — treba jaho zakryć, chtości dzieści pasihnaliŭ — treba zabrać mašynu. To-bok jany bajacca, a značyć, my na pravilnym šlachu. Tak, pratest staŭ mienš aktyŭny, ale, liču, adyhraŭ rolu čas hoda. Jak tolki paciapleje, u biełarusaŭ źjaviacca novyja siły i dakładna pačniecca novaja chvala pratestu. U krainie idzie baraćba dabra sa złom, a vada kamień točyć, tamu pieramoha dakładna budzie za narodam.
— Sočyš za tym, jak byłyja kalehi pa biełaruskim samba prajaŭlajuć siabie ŭ časy ciapierašniaha kryzisu?
— Tak. Viedaju pra Ściapana Papova, sambista, jaki vielmi śmieła vykazvaje svaju pazicyju, zaŭsiody cikaŭlusia jaho reakcyjaj na ŭsio, što adbyvajecca. Hladžu za tym, jak biełaruskija zmahary i sambisty na ŭsio reahujuć, asabliva tyja ź ich, u kaho ŭsio skłałasia ŭ žyćci.
Staŭ by ja vystupać, jak niekatoryja ź ich, pad dziaržściaham? Nie, dakładna nie staŭ by. Pytańnie nie ŭ tym, što ja niejak drenna staŭlusia da krainy, heta nie tak. Prosta z-za ŭsiaho taho, što adbyvajecca, aficyjnyja ściah i himn asacyjujucca ź ciapierašniaj uładaj. Tamu, liču, kali ty pad imi vystupaješ, ty ŭ niejkaj miery padtrymlivaješ dziejnuju ŭładu.
