Ambasadarka ZŠA ŭ Biełarusi Džuli Fišer u studyi «Biełsata». Varšava, Polšča. 27 krasavika 2021 hoda. Fota: JUŠ / «Biełsat»
27 krasavika ambasadarka ZŠA ŭ Biełarusi Džuli Fišer dała ekskluziŭnaje intervju «Biełsatu».
— Hałoŭnaje pytańnie: kali vy pajedziecie ŭ Biełaruś?
— Tak, heta nasamreč vielmi važnaje pytańnie. Pieradusim chaču padziakavać za toje, što vy mianie zaprasili. Dla mianie heta taksama vialiki honar — być tut, na telebačańni «Biełsat», u vašaj cudoŭnaj studyi, mieć mahčymaść parazmaŭlać z vami pra našy spadzievy, našy mary, pra toje, jakoju Biełaruś moža być, pra toje, jak mohuć vyhladać adnosiny pamiž Biełaruśsiu i majoj krainaj. Ja nie hublaju nadziei na toje, što ja taki pryjedu ŭ Miensk. Heta maja meta — pačać vykonvać maje abaviazki ambasadara ZŠA ŭ Biełarusi mienavita ŭ Miensku. Ale ja pakul nie maju vizy. I pakul ja jaje čakaju, aktyŭna dziejničaju ŭ patrebnym kirunku, u tym liku razmaŭlaju z tymi, z kim ja mahu sustrecca pa-za Biełaruśsiu.
— Što heta značyć, što vy nie majecie vizy? Ci nie dastatkova prosta być uładalnikam dypłamatyčnaha pašparta?
— Nie, nie dastatkova. Kožny narod maje peŭnyja patrabavańni da pieramiaščeńnia hramadzianaŭ inšych krainaŭ. Isnujuć admysłovyja dypłamatyčnyja praviły, zhodna ź jakimi baki damaŭlajucca ab ujeździe ambasadaraŭ; my ŭžo zaviaršyli hetuju farmalnuju praceduru — amierykanski bok pahadziŭsia na prybyćcio biełaruskaha ambasadara. Na žal, biełaruski ambasadar nie zmoh prystupić da vykanańnia svaich abaviazkaŭ. Ja maju takuju ž zhodu ad uładaŭ Biełarusi, ale ŭ toj ža čas ja nie mahu pryjechać u Biełaruś bieź vizy…
— Ministr zamiežnych spravaŭ Uładzimir Makiej zajaviŭ niekalki dzion tamu: «Kali amierykanski ambasadar choča pryjechać, kab kazać pra nielehitymny režym, to nie maje sensu pryjazdžać». Ale ž ci mahčyma pajechać u Biełarusi, kab być maŭklivaj?
— Dla nas, amierykanskich dypłamataŭ, było b nieprymalna pahadžacca na niejkija abmiežavańni našaje dziejnaści. Našy dypłamaty kožny dzień majuć samyja roznyja zaniatki dy zadańni va ŭsim śviecie: naprykład, kamunikacyja ź miedyja, nazirańnie za funkcyjanavańniem orhanaŭ ułady ŭ tym miescy, dzie jany słužać. Ambasadary ZŠA nadajuć vialikaje značeńnie mahčymaści naviedvać sudovyja pracesy, nazirać za situacyjaj z pravami čałavieka. Dla mianie vielmi važna zrazumieć, ci zmahu ja vykonvać svaje dypłamatyčnyja abaviazki ŭ Biełarusi na ŭsie sto adsotkaŭ, bo ZŠA nie prymaje abmiežavańniaŭ našaje dziejnaści.
— Ale ž kali vy pajedziecie ŭ Biełaruś, pytańnie naprošvajecca, što vy budziecie rabić z davierčymi hramatami. Ci pojdziecie vy da Alaksandra Łukašenki?
— Ja dumaju, što ciapier pytańnie staić tak: što rabić z abmienam ambasadarami? Miarkuju, što ŭ hetym pytańni ŭ nas była mahčymaść pavučycca adzin ad adnaho. Što datyčyć hetych hramataŭ, hetych papieraŭ, na jakija čaściej za ŭsio redka chto źviartaje ŭvahu, to ja b chacieła pryniać adpaviednaje rašeńnie paśla taho, jak prybudu ŭ Miensk i acaniu, što ja mahu zrabić tam na miescy. Ciapier ja nie mahu dakładna skazać, jak budzie vyrašacca situacyja z davierčymi hramatami.
— Kab pastavić kropku: chto dla vas i dla Złučanych Štataŭ Alaksandr Łukašenka? Jak akreślić, chto jon?
— Nie vyklikaje sumnievaŭ toje, što jon kiruje ŭradam u Biełarusi, heta biassprečna. Jon asoba, jakaja ažyćciaŭlaje ŭładu ŭ Biełarusi. Ale vybary, jakija prajšli minułym letam, nie byli ani svabodnymi, ani spraviadlivymi. Paśla hetaha jon vykarystaŭ svaju ŭładu, kab užyć hvałt suprać ludziej, jakija prosta chacieli, kab ich pačuli, bo byli niezadavolenyja, jak prajšli tyja vybary. Chto taki Łukašenka — vielmi važnaje pytańnie. Ale ŭ hetaj situacyi vielmi ciažka skazać, ci zastajecca jon zakonna abranym lidaram Biełarusi, bo my nie viedajem, jakimi byli b vyniki vybaraŭ, kali b była mahčymaść paličyć usie hałasy, kali b kandydaty mieli roŭnyja mahčymaści padčas vybarčaj kampanii, kali b nikoha ź ich nie pasadzili ŭ turmu, kali b im nie admaŭlali ŭ rehistracyi.
— Ale ž jon prezident ci nie prezident?
— Jon ažyćciaŭlaje ŭładu nad uradavymi strukturami ŭ Biełarusi, heta biassprečna.
— Hetaje pytańnie sapraŭdy važnaje, bo kali Alaksandr Łukašenka pahodzicca na dyjałoh z demakratyčnaj supolnaściu, što vy budziecie rabić u takoj situacyi: razmaŭlać ź im jak z prezidentam ci jak z kim?
— My b razmaŭlali ź im jak z asobaj, jakaja ažyćciaŭlaje ŭładu ŭ Miensku. Pytańnie dyjałohu vielmi istotnaje, heta samy pieršy krok, jaki treba zrabić, kab pačać vyvodzić Biełaruś z kryzisu. Davajcie budziem ščyrymi — u Biełarusi praciahvajecca palityčny kryzis. ZŠA dumajuć, što hety vychad zaležyć ad dźviuch važnych rečaŭ. Pa-pieršaje, heta vyzvaleńnie palityčnych viaźniaŭ. Siońnia ranicaj ja spraŭdžvała abnoŭlenyja źviestki ad pravaabarončych arhanizacyjaŭ — bolš za 350 palityčnych viaźniaŭ utrymlivajucca za kratami ŭ Biełarusi. Pytańnie ichniaha vyzvaleńnia — asnoŭnaje. Druhim važnym krokam u pieraadoleńni kryzisu byŭ by dyjałoh uładaŭ Biełarusi z tymi, chto ŭznačalvaje pratesty. I hety dyjałoh musić mieć svaim vynikam novyja vybary, za praviadzieńniem jakich možna było b nazirać, u takich umovach, kab ich paličyli svabodnymi dy spraviadlivymi.
— Inšaje pytańnie. Uviedzienyja amierykanskija sankcyi. Ale ž jany nie novyja, jany tolki razmarožanyja, jak my viedajem. Što heta aznačaje? Jany buduć zamarožanyja znoŭ, jak heta ŭžo było raniej, kali Łukašenka pačnie čarhovy psieŭdadyjałoh?
— Dazvolcie mnie ŭdakładnić, bo choć heta i «techničnaja» sprava, ale davoli važnaja. Sankcyi, jakija zakranuli dzieviać dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ, razmarozili, bo ŭrad Łukašenki trymaje palityčnych viaźniaŭ. Tyja sankcyi byli pastaŭlenyja na paŭzu, ale ich nie admianili, ich dziejańnie nie skončyłasia. U 2015 hodzie ich zamarozili, bo jany [ŭłady Biełarusi] vypuścili palityčnych na volu. Hetyja sankcyi mocna źviazanyja ź situacyjaj palityčnych viaźniaŭ. U ciapierašnich umovach Dziarždepartamient daje peŭnyja rekamiendacyi Ministerstvu finansaŭ adnosna sankcyjaŭ, uličvajučy toje, što ŭ Biełarusi ciapier bolš za 350 palityčnych viaźniaŭ. Absalutna niemahčyma ŭjavić, kab ZŠA…
— I ich bolej i bolej…
— Tak, heta praŭda. Heta byŭ mocny sihnał ad nas, što takaja situacyi nie dazvalaje, kab sankcyi zastavalisia zamarožanymi. Ciapier idzie advarotny praces, pra što Ministerstva finansaŭ paviedamiła adpaviednym finansavym strukturam. My pahladzim, ci buduć sankcyi efiektyŭnymi dy jaki daduć efiekt.
Pakul jość važnaje pytańnie, jakoje datyčyć upłyvu. Što značyć «upłyŭ»? Dumaju, što treba vielmi mocny sihnał, jaki pakazvaje hatoŭnaść Amieryki padtrymać tych, chto pracuje, kab Biełaruś była bolš demakratyčnaj, kab u joj panavała viaršenstva zakonu, i taki sihnał jość. Hetaju viasnoju my šmat čaho zrabili, asabliva paśla taho, jak pabačyli, što pradstaŭniki ŭłady i siłavych strukturaŭ za apošnija miesiacy ŭzmacnili hvałt i represii pa ŭsioj Biełarusi. My budziem šukać inšyja instrumienty ŭździejańnia, asabliva va ŭmovach adsutnaści vieści dyjałoh naŭprost. Navat tak, my budziem praciahvać šukać dadatkovyja šlachi dy srodki kamunikacyi.
— Nu dobra, vy kazali pra dzieviać biełaruskich pradpryjemstvaŭ. Ale čamu raptam «Biełaruśkalij» akazaŭsia pa-za śpisam?
— «Biełaruśkaliju» nie było [ŭ śpisie] ŭ toj momant, kali hetyja sankcyi raspracoŭvalisia. Pytańnie dadavańnia bolšaj kolkaści pradstaŭnikoŭ ułady i pradpryjemstvaŭ da sankcyjnaha lista nadzvyčaj važnaje, i my praciahvajem pracavać nad hetym. I my heta budziem rabić u supracy z našymi kalehami ź Jeŭrasajuza, Vialikaj Brytanii dy inšymi partniorami.
— Hetyja sankcyi byli abvieščanyja kryšku raniej, čymsia čakali. Na tydzień raniej. Ci źviazana heta z absurdnaj infarmacyjaj pra tak zvany zamach na Alaksandra Łukašenku i jahonuju siamju?
— Ja apaviadu pra vybar času i viarnusia da vašaha pytańnia. Znoŭ ža, my abirali peŭny momant, kab vysłać adpaviedny sihnał. Biełaruski bok viedaŭ, jakaja była naša ŭmova nierazmarožvańnia sankcyjaŭ, ale nie rabiŭ anijakich krokaŭ u bok jaje vykanańnia. Jašče zastavaŭsia tydzień da zakančeńnia terminu. Naša rašeńnie adlustravała našy pohlady: ničoha nie było zroblenaje dla vyzvaleńnia palityčnych viaźniaŭ. Što nakont tych absurdnych abvinavačvańniaŭ, to jakraz heta dla mianie niavažna. Viadoma, šmat chto z udumlivych i racyjanalnych ludziej moža spakusicca mahčymaści paśmiajacca z hetaha, znajści niesupadzieńni ci pabačyć adsutnaść peŭnych detalaŭ u hetaj historyi. Ale što nasamreč mianie turbuje — u Biełarusi ciapier sapraŭdny palityčny kryzis, i zamiest taho, kab rabić zachady, Łukašenka vyrašyŭ zasiarodzicca na pošuku vinavatych za miežami krainy, na pierakładvańni viny na hetak zvanaje zamiežnaja ŭmiašańnie, a nie na realnych prablemach, ź jakimi sutykajucca biełarusy, nie na krokach, jakija varta zrabić, kab pieraadoleć hety kryzis.
— Čamu ŭ hetaj historyi z napadam jość amierykancy, jakich abvinavačvaje Łukašenka?
— Viadoma, heta lepš było b spytać u jaho samoha. Varta skazać, što jon vinavacić nie tolki amierykancaŭ, ale i inšych. Heta chiba zaležyć ad peŭnaha dnia ci jahonaha nastroju. Ale znoŭ — jon abiraje vyšukvać niejkija vonkavyja pryčyny prablemaŭ biełarusaŭ zamiest taho, kab pahladzieć na svaje ŭłasnyja dziejańni dy dziejańni ŭrada.
— Jon zajaviŭ, što prezidenty Džo Bajden i Uładzimir Pucin razmaŭlali pra hety zamach praz telefon. Sapraŭdy razmaŭlali? I kali tak, to pra što dakładna?
Bieły dom užo zrabiŭ zajavu ŭ spravie toj telefonnaj razmovy. Ja nie chacieła b ničoha dadavać ci adymać ad taho, što jany skazali. Heta ŭsio vielmi važna, samy čas pryznać, što našy lidary musiać być zdolnyja razmaŭlać i być ščyrymi. A pakul my praciahniem havaryć pra situacyju z pravami čałavieka ŭ Biełarusi, pra padziei ŭ krainie, pra jaje mahčymaści ŭ budučyni; my i našy partniory ź Jeŭrasajuza praciahniem heta rabić rehularna, i heta toje, čym ja zaniataja i padčas hetaha vizitu taksama. Ja była ŭ Vilni, praviała niekalki dzion u Varšavie…
— Biez sumnievu, vaš vizit u studyju «Biełsata» taksama ŭ peŭnym sensie dekłaracyja… Čamu i dziela čaho Kreml i prezident Pucin vykarystoŭvajuć hetak zvany zamach?
— Mnie ciažka dać adkaz za ich abodvuch, tut prysutničaje vialiki psichałahičny składnik, u jaki mnie nie chaciełasia b zanuracca.
— Alaksandr Łukašenka naviedvaŭ Maskvu 22 krasavika. Ci zaniepakoiŭ hety vizit Złučanyja Štaty?
— Adnosiny Miensku i Maskvy vielmi blizkija, tak skłałasia tradycyjna. Ja nie baču ŭ hetym vizicie anijakich momantaŭ, jakija b nas ustryvožyli, ale ja vielmi ŭvažliva słuchała vystup Łukašenki. Jon skazaŭ, što Biełaruś vielmi choča mieć siabroŭ, vielmi choča mieć dobryja adnosiny z susiedziami dy nie tolki, z krainami Zachadu. Ale jon pastanaviŭ nie rabić tych vidavočnych krokaŭ, jakija musiŭ, kab pabudavać takija adnosiny z nami. Tamu toj fakt, što jon viarnuŭsia da Maskvy, nie ździŭlaje.
— Čamu my nie možam razmaŭlać pra Biełaruś biez Maskvy?
Ja jakraz dumaju, što možam, što my majem takuju mahčymaść, ale adnačasova ja pryznaju fakt najaŭnaści ciesnych suviaziaŭ pamiž dvuma narodami. My ŭsie majem susiedziaŭ, Biełaruś — svaich, my — svaich. Tamu adkaz na pytańnie palahaje ŭ tym, što dobrasusiedstva — heta vielmi važna.
— Ci dapuskajecie vy, što Rasija moža dałučyć abo navat akupavać Biełaruś?
— Vielmi spadziajusia, što nie. ZŠA nadaje vialikaje značeńnie suvierennaj i niezaležnaj Biełarusi. Vaša niezaležnaść i suvierenitet taksama važnyja i dla inšych krainaŭ Zachadu. Bajusia, što toj pavolny praces, jaki my nazirali ciaham 26 hadoŭ — jak Biełaruś pa kavałačku addavała svoj suvierenitet i niezaležnaść — spryčyniŭsia da taho, što ciapier jana ŭ bolšaj zaležnaści ad Maskvy. I pytańnie ŭ tym, ci dobra heta albo drenna dla vašaj krainy.
— Ci majecie vy na hety vypadak niejkija kroki — ja maju na ŭvazie akupacyju?
Kankretna ciapier my majem namier praciahvać padtrymlivać tych, chto pracuje ŭ kirunku praviadzieńnia novych vybaraŭ. Heta toje, što dla nas važna, toje, na čym my zasiarodžvajem našu ŭvahu i vysiłki. Źmiastoŭny dyjałoh ź lidarami pratestavaha ruchu pad ehidaj ABSIE — heta toje, što maje ciapier pieršasnaje značeńnie, heta centr našaje ŭvahi.
— Tak, my razmaŭlajem pra vialikuju palityku, ale ž my pavinnyja pamiatać pra palityčnych viaźniaŭ u Biełarusi. Pravaabarončyja arhanizacyi kažuć pra bolš jak trysta asobaŭ, ale my viedajem, što hety lik značna bolšy. I što vy možacie zrabić dla ich? Jak vy možacie dapamahčy? Ci naohuł možacie?
— Niekalki momantaŭ vielmi b paspryjali vyzvaleńniu palityčnych viaźniaŭ. U pieršuju čarhu, ja budu prasić pradstaŭnikoŭ uładaŭ u Miensku pryznać, što tyja ludzi, chto maje pohlady, jakija adroźnivajucca ad ichnich pohladaŭ, nie ŭjaŭlajuć pahrozy nacyjanalnaj biaśpiecy. Jany nie ekstremisty i pahatoŭ nie terarysty. Heta ichnija suhramadzianie, jakija robiać svoj uniosak u budučyniu Biełarusi. U naš čas, u 2021 hodzie, sapraŭdy jość miesca dla tych, chto maje inšyja pohlady; tak musić być u Biełarusi taksama. Ja dumaju, što heta samaje važnaje, heta pieršy krok da vyzvaleńnia palitviaźniaŭ. Pakul jany ŭ turmie, moj abaviazak, maja praca jak ambasadara — pryciahvać uvahu śvietu da ichniaj biady. Jany zasłuhoŭvajuć taho, kab my raspaviadali pra ich, kab zachodnija krainy pryznali ich; dla nas važna mieć prava na svabodu słova i prava na schody — i Biełaruś dekłaravała vykanańnie hetych pravoŭ jak čalec ABSIE. Naša praca — trymać hetuju prablemu ŭ centry ŭvahi. Ja liču, što varta zarhanizavać dyjałoh u hetych pytańniach, i jon by mieŭ značny ŭpłyŭ na situacyju palitźniavolenych.
— Vy sustrakalisia sa Śviatłanaju Cichanoŭskaj užo niekalki razoŭ. U takim razie chto takaja Śviatłana Cichanoŭskaja dla vas i dla Złučanych Štataŭ?
— U peŭnym sensie, spadarynia Cichanoŭskaja — unikalnaja postać.
— Pa-sapraŭdnamu mocnaja fihura…
— Tak, heta dakazvaje toj uzrovień davieru i lehitymnaści, jaki jana atrymała minułym letam, apynuŭšysia ŭ situacyi, u jakoj nie płanavała apynucca. Jana nie prafiesijny palityk, jana nie bačyła siabie siarod tych, chto budzie bałatavacca na takuju pasadu. Taja mužnaść, jakuju jana prademanstravała ŭ toj kampanii razam ź dźviuma inšymi žančynami, była ašałamlalnaj. Jaje achviarnaść i rašučaść mocna ŭzrušyła ludziej va ŭsim śviecie. I paśla taho, jak u tuju žnivieńskuju noč kampanija skončyłasia falsifikacyjaj vybaraŭ, paśla taho, jak jaje prymusili pakinuć Biełaruś, paśla taho, jak raspačaŭsia hvałt suprać niazhodnych, jana sapraŭdy stała lidarkaju pratestaŭ — heta toje, što my pryznajom, heta vielmi važna. Tamu ja praviała stolki času ź joj, kab zrazumieć, što ZŠA mohuć zrabić, kab u Biełarusi była inšaja budučynia.
— Cichanoŭskaja — tolki lidarka ci niechta bolšy, čymsia lidarka?
— Mnie padajecca, što hety pratestavy ruch składajecca ź vialikaj kolkaści ŭdzielnikaŭ. Tak, ja b skazała, što spadarynia Cichanoŭskaja zastajecca na jaho viaršyni, ale adznaču, što ŭniosak inšych asobaŭ taksama vielmi istotny. Ja sustrakałasia z čalcami Kaardynacyjnaj rady, niekalki razoŭ — z Paŭłam Łatuškam, jaki adyhryvaje vielmi značnuju rolu. Jość pradstaŭniki novych palityčnych partyjaŭ, kandydaty, jakija byli pasadžanyja ŭ turmu minułym letam, kamanda Viktara Babaryki — ja sustrakałasia ź imi taksama. Padtrymlivać vialikuju kolkaść kantaktaŭ prosta nieabchodna, kab dobra vykonvać maje abaviazki. Ja baču, što hetyja ludzi abjadnanyja supolnaju metaju — pravieści novyja vybary. Viadoma, jany šmat u čym adroźnivajucca, ale ichniaje adzinstva ŭ tym, kudy jany ciapier kirujucca.
— Prezident Džo Bajden zajaviŭ: «Amieryka viartajecca!» Jak heta pracuje va Uschodniaj i Centralnaj Jeŭropie?
— Heta cudoŭna, što ŭ nas ciapier taki lidar. Jahonaja addanaść — jahonaja i sakratara Blinkiena, — idei demakratyi dy pravoŭ čałavieka dadali mocy našaj pracy va Uschodniaj Jeŭropie i ŭ Biełarusi. Ichniaja hatoŭnaść padtrymlivać tych, chto pracuje dziela viaršenstva zakonu i raźvićcia demakratyi ŭ Biełarusi, pakazvaje, jakim šlacham varta iści. Ale ja taksama zaznačyła, što akramia prezidenta i dziaržsakratara Kanhres ZŠA ciaham dziesiacihodździaŭ taksama rabiŭ svoj istotny ŭniosak u biełaruskija spravy. My bačyli, jak Sienat i Pałata pradstaŭnikoŭ padtrymlivali Akt ab demakratyi ŭ Biełarusi na praciahu bolšaj častki apošnich dźviuch dekadaŭ. I hetaje padtrymańnie Kanhresa było vielmi nieabchodnaje.
— Vy majecie niejkuju infarmacyju, ci źbirajecca administracyja prezidenta Džo Bajdena zaprasić Śviatłanu Cichanoŭskuju ŭ Bieły dom?
— Letaś my ŭsie sutyknulisia z adnym i tym ža vyklikam — pandemijaj. Usie musiać dastasoŭvacca da abmiežavańniaŭ u padarožžach, nie zaŭsiody možam sustrecca sam-nasam ci zaprasić peŭnuju asobu na telebačańnie. Ja spadziajusia, u ZŠA chutka situacyja źmienicca da lepšaha, i my pavoli budziem viartacca da narmalnaha ładu žyćcia, jaki my ŭsie tak dobra zhadvajem. Miarkuju, što ŭznaŭleńnie dypłamatyčnych vizitaŭ budzie častkaju hetaha pracesu. Treba dać sabie čas, pačakać, troški patryvać, pasłuchać, što skažuć lekary i navukoŭcy. Ja spadziajusia na toje, što ŭ nastupnym miesiacy my zmožam prystupić da šerahu spravaŭ razam sa spadaryniaju Cichanoŭskaj.
— Ci iduć razmovy pra mahčymy vizit?
— Ja b skazała, što razmovy pra vizit — heta vielmi papularnaja hulnia. Ja mahu vas upeŭnić, što idzie šmat razmovaŭ pra roznyja vizity ŭ Vašynhton.
— Ale ci bačycie vy mahčymaści? I jak chutka — tydni, miesiacy ci?..
— Znoŭku, hety budzie zaležyć ad taho, što nam skažuć miedyki nakont uznaŭleńnia. Heta zojmie peŭny čas. My pakul nie prymajem dypłamataŭ u Vašynhtonie.
— Inšyja pytańni datyčać niezaležnych miedyja. Heta dosyć istotna dla Biełarusi, bo biełaruskija niezaležnyja miedyi zastajucca ŭ sapraŭdy ciažkoj situacyi. Vy heta viedajecie. Ci možam my pabačyć, ci možam spadziavacca na dapamohu z Vašynhtonu? I ŭ jakim vyhladzie?
— My bačym, jakuju istotnuju rolu adyhryvajuć niezaležnyja miedyja ŭ Biełarusi. My razumiejem značeńnie infarmacyi, jakuju pieradavali minułym letam, asabliva ŭličvajučy toje, što padziei mieli miesca va ŭmovach pandemii. My viedajem, što reparciory vielmi mocna ryzykavali, kab zdabyć i danieści infarmacyju pra toje, što adbyvałasia na miescy. My budziem praciahvać padtrymlivać niezaležnuju žurnalistyku, asabliva ŭ Biełarusi, i my dumajem pra toje, jak ZŠA moža zrabić heta lepš i ŭ bolšym abjomie.
— Vy viedajecie pra našych žurnalistak — heta Kaciaryna Andrejeva (Bachvałava) i Darja Čulcova. Jany asudžanyja na dva hady turmy. Ci bačycie vy niejkija mahčymaści dapamahčy im — hetym dziaŭčatam?
— Cisk, jaki zaznajuć niezaležnyja žurnalisty, vyklikaje vieličeznuju zaniepakojenaść, taksama jak i cisk na polskuju mienšaść, jak i cisk na spartoŭcaŭ, na nastaŭnikaŭ i kulturnych dziejačaŭ. Usio heta robicca, kab źniščyć hetak zvanaje inšadumstva. My budziem pryciahvać uvahu da namieru režymu zabaranić niezaležnym žurnalistam aśviatlać biahučyja padziei. My budziem trymać u poli zroku prablemu palitviaźniaŭ, u tym liku biełsataŭcaŭ.
— Biełaruskija śpiecsłužby hladziać ciapier hetaje intervju, niama sumnievaŭ. Moža, navat Alaksandr Łukašenka taksama. Jakoje b pasłańnie vy adrasavali im ci jamu ciapier?
— Dziakuju, ja caniu heta. Miarkuju, heta było b «jašče nie pozna». Jašče nie pozna pryniać tyja rašeńni, jakija b pajšli na karyść narodu Biełarusi. Ja dumaju, što navat jašče mahčyma, kab ZŠA dapamahli ŭ hetaj situacyi. My viedajem, što suvierenitet Biełarusi vielmi važny. Jość rašeńni, jakija budzie prymać Łukašenka, i jość rašeńni, jakija buduć prymać jahonaje atačeńnie i śpiecsłužby, rašeńni buduć datyčać taho, što jany chočuć ci nie chočuć rabić. Ja ź nieciarplivaściu čakaju dnia, kali Biełaruś budzie sučasnaj jeŭrapiejskaj nacyjaj, jany mohuć užo ciapier štości zrabić, kab padrychtavać hlebu dla hetaha.
— Spadarynia ambasadar, kali my pahladzim na vašu dypłamatyčnuju karjeru, to možna pabačyć, što da hetaha vy pracavali ŭ Rasii, Hruzii, Ukrainie. I Hruzija dy Ukraina — sapraŭdy niezaležnyja ciapier. Adsiul, ci budzie ambasadar Fišer takoj nadziejaj i dla biełarusaŭ taksama?
— Što b ja sapraŭdy chacieła zrabić u hetaj roli — stać peŭnym resursam dla narodu Biełarusi. Kimści, chto dapamoža Vašynhtonu zrazumieć, na što spadziajucca žychary Biełarusi, jakija ichnija mety i pamknieńni. Ja dumaju, ja b zmahła stvaryć taki «kanał». Ja b chacieła, kab narod Biełarusi zrazumieŭ i dumki amierykancaŭ, heta kančatkovaja meta. I kali my zmožam pačać taki dyjałoh, adrazu stanie zrazumieła, što my možam supracoŭničać šmat u jakich śfierach. Taki dyjałoh pra supracu mieŭ by vialikaje značeńnie dla našych narodaŭ.
— Čamu vy asabista cikaviciesia hetym rehijonam? Ja viedaju, što vy razmaŭlajecie navat pa-rusku i pa-hruzinsku.
— Ja cikaŭlusia hetym rehijonam faktyčna ŭsio majo žyćcio. Moj baćka byŭ marskim aficeram, jon šmat času pravioŭ u supracy z sajuźnikami NATO i našymi partniorami ŭ 80-ja. Ja była studentkaju, kali SSSR raspaŭsia, a ŭ našym univiersitecie Paŭdniovaj Karaliny byli fantastyčnyja prafiesary i vykładčyki, mocna zaanhažavanyja ŭ akademičnyja abmieny i suviazi pamiž SSSR-Rasijaj i ZŠA, što mocna na mianie paŭpłyvała. Vyhladała na toje, što čakajucca vialikija źmieny, i ja chacieła być ich častkaj. Ja adčuvaju, što tyja rečy, jakija natchnili mianie tady (toje, što adbyvałasia ŭ SSSR i Uschodniaj Jeŭropie), natchniajuć mianie i ciapier dy padtrymlivajuć maju cikavaść da hetaj častki śvietu.
— A što najbolš zachaplalnaje ŭ Biełarusi dla vas?
— Samaje dziŭnaje — toje, što ja jašče tam nie była. Ja adčuvaju, što mocna źviazanaja ź biełarusami, što ja paznajomiłasia ź vialikaj kolkaściu ludziej. I heta taja kraina, ź jakoj ja b chacieła paznajomicca jašče bližej, daviedacca pra jaje jašče bolš.
— Što b vy chacieli skazać biełarusam, jakija hladziać na vas ź vialikaju nadziejaj?
— Ja b skazała tym biełarusam, jakija hladziać na ZŠA ci na maju pracu z peŭnymi spadzievami, što ja raźličvaju na partniorstva, na lepšaje razumieńnie taho, što vy dumajecie. Što ZŠA, Biełaruś i našy partniory ŭ rehijonie i na Zachadzie mohuć zrabić dla ahulnaha dabra? Heta samaje asnoŭnaje pytańnie: ci budzie Biełaruś nacyjaj, jakaja pracuje dla dabra svaich hramadzianaŭ, a nie naadvarot? Ja b chacieła bolš hruntoŭna vyvučyć hetaje pytańnie.
