U kancy minułaha hodu zbyłasia daŭniaja mara Andreja Horvata: jon staŭ saŭładalnikam historyka-kulturnaj kaštoŭnaści — vieličnaha pałaca XIX stahodździa. Kampańjonami ŭ pradpryjemstvie, zasnavanym pad prajekt adnaŭleńnia pomnika architektury, stali Alaksandar Baranaŭ i Piotra Kuźniacoŭ.
Chutka paŭhoda, jak litaratar, žurnalist, prapahandyst rodnaha Prudka Andruś Horvat asvojvaje novyja prafesii. Ciapier jon i prarab, i budaŭnik, i čornarabočy, i adkazny za spravazdačnaść.
Pieraŭvasableńnie padkreślivaje stylovaja žoŭtaja kaska, raśpisanaja ŭkrainskimi kalehami na pamiać ab dośviedzie pracy rabotnikam sceny ŭ akademičnym teatry Lvova.
Za hety čas jon samastojna pieraciahaŭ tony druzu — na ciapierašnim etapie jakraz idzie razbor zavałaŭ. Valantery i miascovyja pamočniki — niačastyja hości, spadzieŭ pakul na ŭłasnyja siły. Chacieŭ by pracavać u režymie 24/7, ale arhanizm prymušaje rabić paŭzy — žyły ŭsio ž nie stalovyja. Ale kali pakazvaje, jak u navahodnija dni na prylivie emocyj praz zamierzłuju ziamlu i śnieh małym šuflikam raskapaŭ uvachod u padziemje, mižvoli zaŭvažaješ zusim nia vołataŭskuju kamplekcyju.
«Etničnaha charvata ŭ VKŁ zaprasiŭ kniaź Radzivił»
Letaś u śniežni Andruś Horvat zrabiŭ sabie kaladny padarunak, jakim tryźniŭ apošnija paŭtara dziasiatka hadoŭ, — zasnavalniki jurydyčnaj asoby kupili na traich až ceły pałac. Dakładniej, toje, što ad jaho zastałosia: mury z pustymi prajomami voknaŭ, pareštki fantana z basejnam, nievyraznyja ślady pejzažnaha parku. Nia nadta šmat na investavanyja 50 tysiač rubloŭ.
Usio mahło mieć bolš pryhladny vyhlad, kali b čynoŭniki nie adpraŭlali ŭ śmietnicy listy z podpisam Horvata, jakija palacieli ŭ roznyja instancyi jašče ŭ 2010-m. Tady chacia b jašče byŭ dach i možna było chadzić pa pakojach, nie aścierahajučysia za žyćcio.
Uvachody ad Prypiaci i z parku
Dvuchpaviarchovy budynak na bierazie Prypiaci, vytrymany ŭ styli klasycyzmu, zakłaŭ u 1850 hodzie ŭładalnik navakolnych ziemlaŭ Daniła Horvat (darečy, ciapierašni hierb Naroŭli — sproščanaja versija hierba ŭsiaho rodu Horvataŭ). Tut było šmat dzivosaŭ: ad niezvyčajnaj ujaznoj bramy da śfinksaŭ ź ilvami na cokalach i altanki-majaka. Usiaredzinie panavała raskoša: srebra, bronza, mebla ŭ styli Ludovika XIV, bahataja biblijateka, balnaja zala, darahija muzyčnyja instrumenty, karciny viadomych mastakoŭ. Haspadary, najpierš žančyny, šmat času addavali žyvapisu.
Pa abjavach u hazetach i rekamendacyjnych listach nabirali admysłoŭcaŭ z eŭrapiejskich krain — huverneraŭ, inžyneraŭ pa kamunikacyjach, kiraŭnikoŭ na fabryčnuju vytvorčaść, sadoŭnikaŭ. A voś čeladź zbolšaha była miascovaja (tahačasnaja Naroŭla była typovym habrejskim miastečkam).
Źniašni vyhlad i ŭnutranaje azdableńnie Naraŭlanskaha pałacu, 1907 hod
Zrešty, nadoŭha puścić karani nie ŭdałosia — naraŭlanskaja dynastyja spyniłasia ŭžo na trecim pakaleńni Horvataŭ. Nieŭzabavie paśla dramatyčnych padziej 1917-ha «ekspluatataraŭ pracoŭnaha ludu» pahnali z «balšavickaha raju», i jany vyjechali ŭ Polšču.
Sam Andruś u temu familnaj poviazi z starym eŭrapiejskim rodam zahłyblajecca nieachvotna. Choć ułasny radavod vyvučyŭ «da 14-ha kalena», kaža, što heta nia maje nijakaha značeńnia — maŭlaŭ, nikoli nia staviŭ za metu nabyć «elitnuju nieruchomaść», apelujučy da hienealahičnaha dreva. Da taho ž, adrozna ad haspadaroŭ siadziby, jamu ŭ proźviščy nie chapaje adnoj litary «t».
Aŭtentyčnyja składniki siadziby: ujaznaja brama i altanka-majak
«Na svajactvie nie chaču navat zasiarodžvacca, bo heta nia maje nijakaj roźnicy. Pałac mianie cikavić nie tamu, što jon naležaŭ Horvatam. Tak, heta było pryčynaj, čamu ja siudy pieršy raz pryjechaŭ 15 hadoŭ tamu, ale ciapier užo niavažna. Skažu tak: ja nie źjaŭlajusia pramym naščadkam. Kali zakładałasia siadziba, maje pradziedy žyli ŭ Prudku. Naohuł, ja vielmi daloki ad «pantoŭ» — maŭlaŭ, panskaja kroŭ, ułasny majontak. Mianie začaravaŭ sam budynak, sam dom. Tamu, kab źniać niajomkaść sytuacyi, akcenty rasstaŭlaju adrazu: da spadčyny tych HorvaTTaŭ dačynieńnia nia maju», — tłumačyć Andrej.
Apošnija hady Andruś šmat pravioŭ u archivach, pa krupinkach źbirajučy infarmacyju ab pachodžańni rodu na hetych ziemlach. Z supastaŭlenych faktaŭ vynikaje, što ŭsio pačałosia ź fihury Jana Nikšyca Horvata, jaki i daŭ pačatak rodu na Biełarusi. Heta byŭ etničny charvat (Horvat = Chorvat), zaprošany ŭ XVII stahodździ mahnatam Bahusłavam Radziviłam u jakaści vajskovaha taktyka, daradcy.
Histaryčnyja artefakty i klučy ad pałacu
«Sustrakaŭ u starych hierboŭnikach, što tady ž u kampanii z Horvatam pryjechaŭ i Rejtan, ad jakoha pajšoŭ druhi słavuty rod, — udakładniaje Andruś. — Pieršym nabytkam za dobruju słužbu stała vioska Zaleśsie ŭ Mienskim vajavodztvie. Potym nabyli majontak Karani (ciapier Śvietłahorski rajon), adkul pajšło paleskaje adhalinavańnie. Čatyry viadomyja siadziby Horvataŭ — Lipaŭ pad Kalenkavičami, Barbaroŭ kala Mazyra, a taksama Naroŭla i susiednija Hałoŭčycy. Byli ŭ svajactvie ź viadomymi tutejšymi rodami. Žonka Otana Horvata Michalina — rodnaja siastra Edvarda Vajniłoviča, fundatara Čyrvonaha kaścioła ŭ Miensku. A jašče Vańkovičy, Maniuški, Čapskija — šmat razoŭ linii pieraplatalisia».
Za niekalki nastupnych stahodździaŭ Horvaty pačali ličyć siabie palakami, ale z papraŭkaj na rehijon — jak na toj čas, Litvu. Andruś ilustruje heta ŭłasnym prykładam: maŭlaŭ, u Miensku pra svaju admietnaść kaža, što palašuk, choć pry hetym nie pierastaje być biełarusam. Hetak i daŭniejšych Horvataŭ u krynicach časta charaktaryzavali jak «słavuty litvin», «Horvat ź Litvy».
Andruś Horvat i jahonyja vałodańni
Na Balkanach ślady charvackich Horvataŭ bieznadziejna hublajucca. Ale zastalisia dźvie nievialikija halinki naščadkaŭ tych, chto ličyŭ Paleśsie svajoj radzimaj. Ci mahčyma, što ŭpieršyniu paśla padzieńnia žaleznaj zasłony ŭdasca sabrać ich u adnoŭlenym Naraŭlanskim pałacy?
«Zastalisia naščadki Edvarda Horvata pa žanočaj linii. Jahony syn pamior maładym, a dačka vyjšła zamuž za Stanisłava Vańkoviča. Ich spadkajemnica spadarynia Alaksandra žyvie ŭ Ńju-Jorku, užo pažyłoha vieku. Vychodziŭ ź joj na suviaź, ale stasunki nie naładzilisia, nie prajaviła achvoty da dyjalohu. U Polščy taksama blizkija svajaki naraŭlanskich Horvataŭ, na ŭzroŭni rodnych bratoŭ. Jany pachodziać z Hałoŭčyckaj siadziby: tam pałac ściplejšy, ale značna lepš zachavaŭsia (ciapier tam viaskovaja paliklinika). A što da mahčymaj sustrečy, dyk dla ŭsich naščadkaŭ, jakija b proźviščy ni mieli, dźviery zaŭsiody adčynienyja — prynamsi, pakul heta budzie zaležać ad mianie».
«Prava ŭłasnaści aŭtamatyčna ščaślivym nia robić»
Pra naraŭlanski pałac u siamji prudkoŭskich Horvataŭ, biezumoŭna, čuli — da jaho ŭsiaho 20 kilametraŭ naprastki i paŭsotni ŭ akružnuju. Ale tolki ŭ 2006 hodzie, pračytaŭšy ŭ hazecie natatku pra ideju viarnuć pomnik da žyćcia, Andruś vypraviŭsia na pieršaje spatkańnie.
Naraŭlanski pałac ź nieba i ź ziamli
Kaža, što začaravaŭsia ŭbačanym ź pieršaha pozirku. A ci moh tady ŭjavić, što praz 15 hadoŭ budzie stajać pasiarod svaich vałodańniaŭ u budaŭničaj kascy?
«Heta była fantazija, u jakuju da kanca nia vieryŭ sam, — uśmichajecca jon. — Na ŭzroŭni palotu ŭ kosmas. U kožnaha čałavieka jość mara. Možna tryźnić, jak budzieš hladzieć na Ziamlu źvierchu, i pry hetym razumieć, što takoje nikoli nia zdarycca. Z pałacam toje ž samaje. Časta ŭjaŭlaŭ, što jon moj, mahu zajmacca adnaŭleńniem. Taja karcina zdavałasia absalutnym ščaściem. I kali narešcie adbyłosia padpisańnie dakumentaŭ kupli-prodažu, usio čakaŭ, što voś-voś nakryje toj niejmavierny momant eŭfaryi. Ale jon tak i nie nastaŭ. Prava ŭłasnaści aŭtamatyčna ščaślivym nia robić. Prosta novaje pole adkaznaści, jakoje vymahaje praktyčnych zachadaŭ».
Niaspynny praces dobraŭparadkavańnia
Za ambitnuju zadaču viarnuć pałac da aŭtentyčnaha vyhladu — z rymskimi kalonami, erkierami dy terasami — uziałasia arhanizacyja, jakaja maje troch zasnavalnikaŭ. Aprača Andrusia Horvata, heta jašče stvaralnik kulturnaj prastory ŭ mazyrskim klaštary «Dalina aniołaŭ» Alaksandar Baranaŭ i zasnavalnik homielskaha niezaležnaha medyja «Mocnyja naviny» Piotra Kuźniacoŭ.
U pracesie rasčystki zavałaŭ adkryvajucca prychavanyja siurpryzy. Pakolki za pavalnym rabaŭnictvam i vajennym lichalećciem aŭtentyčnaha amal nie zastałosia, kožnaja znachodka — jak darahi padarunak. Tak, u raskapanym padvale Andruś natknuŭsia, miarkujučy pa ŭsim, na vanny pakoj. Niekali ścieny i padłoha byli całkam abkładzienyja kieramičnaj plitkaj, ciapier jana zachavałasia frahmentami. Klajmo naležyć polskaj firmie Marywil, jakoj užo nie isnuje. Tut ža askiepki lapniny, kafli.
Acalełyja frahmenty historyi
Ale hałoŭnyja adkryćci, spadziajecca jon, jašče napieradzie. Padčas abstrełaŭ u apošniuju vajnu častka pierakryćciaŭ abvaliłasia až da sutareńniaŭ. I jakraz heta mahło ŭratavać azdobu pachavanych pamiaškańniaŭ.
«U tym, što kolišni ramantyzm źmianiŭsia praktyčnaj dziejnaściu, taksama svoj kajf. Novyja vykliki, niazvykłyja zadačy. Usio davodzicca vyrašać jak składanuju hałavałomku, nadzvyčaj cikava. Sprava ŭ tym, što ja ad samaha pačatku nie ŭsprymaju heta jak adzin «niepadjomny abjom» — raźbiŭ na kavałki i pracuju nad vyrašeńniem pieršačarhovych zadač. Paetapna vykonvać ich davoli realna, ničoha zvyšnaturalnaha niama. Budynak uźviali nie inšaplanetniki, nia robaty, a takija ž ludzi. I z techničnaha hledzišča im było ciažej. Tamu trochi času, trochi srodkaŭ, trochi dapamohi rukami — i ŭsio budzie», — vypramieńvaje aptymizm Andruś Horvat.
Uvachod u sutareńni Andruś raskapaŭ u navahodnija dni 31 śniežnia i 1 studzienia
Choć pry hetym i adznačaje admietnaść ciapierašniaha histaryčnaha peryjadu, kali hramadztvu «nie da pałacaŭ». Ale kali ŭprohsia, treba ciahnuć. Bo jość istotny momant — abmiežavanyja časavyja ramki realizacyi prajektu. Što i prapisana ŭ damovie z pradaŭcom, Naraŭlanskim rajvykankamam.
«Isnujuć terminy, jakija nieabchodna vytrymać. 5 hadoŭ — mienavita stolki adviedziena, kab zdać budynak u ekspluatacyju. Zhodna z umovami, ciaham pieršaha hodu padrychtavać prajekt restaŭracyi, prajektna-kaštarysnuju dakumentacyju. Dla mianie pryncypova, kab da kanca 2021-ha nakryć budynak dacham — heta ŭžo navat bolšy abjom pracy, čym patrabujecca. Pry takim raskładzie vyrašycca hałoŭnaja prablema — pałac pierastanie razburacca. Užo toje, što my jaho kupili i niešta rabili, budzie apraŭdana. I navat kali raptam ź niejkich pryčynaŭ nia ŭdasca davieści da kanca, takaja prahrama-minimum apraŭdaje toj ramantyzm».
Leśvičnyja praloty pieraroblenyja ŭ bytnaść škoły-internatu
Pastavić dach Andruś Horvat raźličvaje ŭłasnymi siłami i pry dapamozie ludzkich achviaravańniaŭ. A ŭžo dalej nadzieja na fondy ci sponsaraŭ: srodkaŭ zapatrabujecca šmat, a źbirać hrošy praz «Tałaku» prablematyčna. Dniami na jurydyčnuju asobu zasnavalniki adkryli bankaŭski rachunak dla padtrymki adnaŭlenčych rabot u pałacy.
Pakolki pałac maje status historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, usia dziejnaść vymahaje šmatuzroŭnievych uzhadnieńniaŭ — ad Naraŭlanskaha rajvykankamu da Ministerstva kultury. Ale ličyć, što taki kantrol zbolšaha apraŭdany.
«Razam z navukovym kiraŭnikom my ŭzhadniajem lubyja ruchi: składajem plan pracy, pišam prośbu na dazvoł, čakajem admaški źvierchu i h.d. Kožnyja try miesiacy ja rychtuju spravazdaču ab vykananych rabotach. Zrešty, tak i pavinna być, bo heta pomnik architektury. Kali ja raźličvaju, što inšyja analahičnyja abjekty ŭ krainie hetaksama abaronienyja ad žadańnia vykarystać ich u peŭnych biznes-intaresach, adkinuŭšy histaryčny składnik, to mušu dazvolić kantralavać i siabie. Chtości pavinien sačyć, kab investar, pakupnik svaimi dziejańniami nie nanios škody. U dadzienym vypadku hetuju funkcyju vykonvaje Minkult», — kaža Andruś Horvat.
«Nia miesca dla zadavalnieńnia drobnaburžuaznych ambicyj»
Kali ŭklučyć u hałavie virtualnuju 3D-madel, jakuju hramadzka-karysnuju misiju musić vykonvać adnoŭleny pałac? Bo ŭ hetym sensie surazmoŭca kateharyčny: dakładna tut nia miesca dla zadavalnieńnia ŭłasnaha «drobnaburžuaznaha eha».
«Umovy prapisanyja ŭ damovie kupli-prodažu: hatel ci restaran. Dla siabie zaplanavali «muzejny kompleks z funkcyjaj hatela». Choć heta byŭ žyły dom, niekalki pakojaŭ Horvaty adviali pad ekspazycyi: pryroda Paleśsia z čučałami žyviołaŭ i hniozdami ptušak, pad škłom — archiealahičnyja znachodki. Jany lubili haściej, adzin z nadpisaŭ na ścianie hučaŭ tak: «Hość u domie — Boh u domie». Tamu lahična zrabić hatel — nie standartny, a siamiejnaha typu, kali naviednik uklučany ŭ ahulnaje žyćcio. Umoŭna možna paraŭnać ź Niaśvižam: i muzejnaja častka, i miesca dla kancertaŭ, i numary pieranačavać. Ja nie źbirajusia tut žyć, nie buduju sabie asabniak».
Andruś Horvat dadaje: jak tolki restaŭracyja zavieršycca, źjedzie, viartacca siudy budzie redka. Bo cikavić jaho sam praces adnaŭleńnia, a nie perspektyva vałodańnia majontkam…
Hałava śfinksa z etnahrafičnaha muzeju Naroŭli
Naraŭlanskaja siadziba — heta nia tolki pałac, a i mnostva spadarožnaj infrastruktury. Šmat jakija pabudovy źnikli ŭ vichury vojnaŭ i balšavickaj nacyjanalizacyi, inšyja patrabujuć terminovaj restaŭracyi, ale brakuje srodkaŭ.
«Najlepš zachavalisia ŭjaznaja brama i altanka — jany aŭtentyčnyja, ź minimalnym umiašańniem. Miarkujučy navat pa reštkach, možna ŭjavić, jaki nasamreč byŭ fantan — antyčny styl, šmat dekoru. My jaho taksama budziem restaŭravać. Viadoma, štości stračana. Tak, na cokalach hałoŭnaha ŭvachodu stajali bronzavyja lvy. Jany vidać na darevalucyjnych zdymkach, a voś paśla 1918 hodu ich užo niama. To bok daŭno źnikli, uciamnych versij niama. Z druhoha boku abapał leśvicy byli kamiennyja śfinksy. Znajšli frahment tolki adnaho, jon ciapier u etnahrafičnym muzei. Nu, i ŭłasna park, ad jakoha zastalisia tolki abrysy».
Pałac i pobač ź im pabudovy kandytarskaj fabryki
Za paru dziasiatkaŭ metraŭ ad pałaca — staryja karpusy z čyrvonaj cehły. Ciapier heta kandytarskaja fabryka «Čyrvony mazyranin», najstarejšaje dziejnaje pradpryjemstva ŭ Biełarusi. Bolš za 100 hadoŭ tamu vytvorčaść łasunkaŭ zasnavaŭ apošni ŭładalnik siadziby Edvard Horvat — bałazie, fruktovyja sady stabilna pastaŭlali syravinu.
Na zavodzkaj terytoryi — pareštki haspadarčych pabudovaŭ: kolišnija pamiaškańni administracyi, žyllo prysłuhi, karetnyja, stajni, chlavy i h.d. Jak udakładniaje Andruś Horvat, na ruiny damova kupli-prodažu nie raspaŭsiudžvajecca. Choć u ideale možna było adnavić kavałačak aŭtentyčnaj Naroŭli.
«Kali lasnaja vinakurnia była praktyčna pry kožnym majontku, dyk admietnaść Naroŭli — kandytarskaja fabryka. Pieršaja pradukcyja pajšła ŭ 1913 hodzie — amal usio, što možna vyrabić z sadaviny. Znajšoŭ historyju, kali praź niedahlad padhareŭ zefir. Partyja była nadta vialikaja, administratar paškadavaŭ vykinuć. Tady zahadaŭ zapakavać u pryhožyja skrynki i padpisać: «Niamieckaja paściła». Pakupnikam tak spadabałasia, što pajšli zamovy. Praŭda, kali sprabavali padpalić druhi raz, tak užo nie atrymałasia… Paśla vymušanaha adjezdu ŭ polski majontak Edvard pieršym čynam pastaviŭ fabryku i rabiŭ słodyčy na ŭzor naraŭlanskich».
Andruś kaža, što staryja tradycyi trymajucca na hodnym uzroŭni i pa siońnia. Prynamsi, dla jaho naraŭlanski marmelad — najsmačniejšy ŭ śviecie.
«Maja novaja kniha isnuje tolki ŭ adzinym ekzemplary»
Andruś Horvat zajmieŭ papularnaść paśla taho, jak pačaŭ publikavać u Facebook dopisy pra žyćcio ŭ vioscy Prudok pad Kalenkavičami, pierabraŭšysia tudy ź Miensku ŭ dziedavu chatu.
Havoryć «Radziva Prudok»
Čytajcie taksama: 32-hadovy minčuk pierajechaŭ žyć u dziedavu chatu ŭ hłuchim Paleśsi. Dziońnik + foty
Biaschitrasnyja viaskoŭcy, susiedzi i svajaki, kaza Ciocia i kot Romka chutka stali paznavalnymi i lubimymi persanažami. Paśla tyja historyi aformilisia ŭ knihu «Radziva Prudok», pa matyvach jakoj aktor Raman Padalaka ŭ jakaści režysera debiutavaŭ z adnajmiennaj pastanoŭkaj u Kupałaŭskim teatry — niejki čas Andruś Horvat pracavaŭ tam dvornikam. Zatym vyjšła kniha pad nazvaj «Premjera», paśla jakoj aŭtar kančatkova vyjšaŭ u asabisty kosmas i maksymalna abmiežavaŭ stasunki sa źniešnim śvietam.
A minułaj zimoj, kab całkam źnitavacca z pałacam, pierajechaŭ z Prudka ŭ Naroŭlu — najmaje tut žyllo, kab zekanomić čas na darohu. A tvorčaść? Jana ciapier u adnym ekzemplary, — pa-filazofsku kaža piśmieńnik.
Na niejki čas Andruś Horvat pamianiaŭ Prudok na Naroŭlu
«Voś jana, maja tvorčaść, — pakazvaje jon na budynak. — Heta kniha, jakuju zaraz pišu. Prosta jana isnuje ŭ adzinym ekzemplary i treba pryjaždžać u Naroŭlu, kab jaje pačytać… Kaniečnie, daviałosia ŭsio radykalna źmianić. Pakolki ja dyrektar arhanizacyi, treba vieści šmat pierapiski, rychtavać kuču papier, padavać spravazdačy ŭ padatkovuju, fond sacyjalnaj abarony, pieralik arhanizacyj vieličezny. Akramia taho, damaŭlacca, sustrakacca, vyrašać pytańni. Heta zajmaje šmat času. Nu, i fizyčnaja praca. Ja nie mahu adzin paciahnuć belki, ale viodrami, tačkami pieravioz tony druzu. A jak źjaŭlajucca pamočniki, tady ŭžo pracujem ad ranicy da viečara».
Pałac staŭ domam dla troch pakaleńniaŭ Horvataŭ. Daniła byŭ jaho fundataram, Artur staŭ nastupnym spadkajemcam, a Edvard kančatkova zaharnuŭ biełaruskuju staronku. Apošni — biezumoŭny favaryt Andrusia. Adkryty, iraničny, avanturny, jak vynikaje z uspaminaŭ siabroŭ siamji i haściej siadziby. A hałoŭnaje — da samazabyćcia zakachany ŭ rodnuju Naroŭlu. Nia dziva, što, apynuŭšysia ŭ pałacy Hažyčki pad Poznańniu, jaki dastaŭsia ad maci, hrafini Karaliny Patvaroŭskaj, zaniaŭsia «samapadmanam» — pieraazdobiŭ usio na naraŭlanski ład. Dabudavaŭ takuju ž bramu, pastaviŭ kandytarskuju fabryku, zamoviŭ navat kopii karcin, jakija visieli ŭ baćkoŭskim domie.
Tym časam, sa źmienaj palityčnaha ładu ŭ Rasiejskaj imperyi, u samoj Naroŭli architekturny pomnik zaniepadaŭ, pačaŭsia ździek z pamiaci jaho ŭładalnikaŭ. Śledam za azdobnymi zalami maradziory ŭzialisia za kryptu z pachavańniami. Miascovyja zhadvali, što niekalki trunaŭ doŭha tyrčeli z vady, pakul Prypiać nie pryniała ich razam z paburanaj kaplicaj.
«Pasunucca haspadaroŭ prymusili jašče ŭ Pieršuju suśvietnuju vajnu, bo kajzeraŭcy raźmiaścili tut štab. Zrešty, pavodzili jany siabie achajna i dazvolili Edvardu vyvieźci ŭsio, što pažadaje. Paśla revalucyi i nacyjanalizacyi tut byŭ sanatoryj — hazetnaja abviestka za 1925 hod zaprašała mazyranaŭ siudy adpačyć. Zatym zajechała biełaruskaja škoła. Ale pačałasia Druhaja suśvietnaja, budynak mocna paciarpieŭ ad abstrełaŭ (padvał niemcy nibyta vykarystoŭvali jak katavalniu). U vajnu arhanizavali škołu-internat dla sirotaŭ, zrabili vialikuju prybudovu — pa dakumentach budynak i ciapier prachodzić jak navučalny korpus. Kaniec usiamu pakłała čarnobylskaja katastrofa: mnohija naraŭlancy źjechali, škołu začynili».
Etnahrafičny muzej u Naroŭli
Andruś Horvat naviedaŭsia ŭ Naroŭlu praz 20 hadoŭ paśla sychodu apošnich arandataraŭ. Tak, pałac užo razburaŭsia, ale kab spynić praces, chapiła b niekalki tysiač dalaraŭ. Ciapier havorka pra sumy na paradak bolšyja. Ale svaju misiju Andruś hatovy vykanać da kanca, a zatym z čystym sumleńniem «źniknuć».
«Kali naviedaŭsia siudy pieršy raz, mnie było 23 hady. Ahałomšany ramantyk. U hałavie malavałasia karcina: ranica, tuman nad Prypiaćciu. Ja vychodžu na balkon, pju kavu. Takoje było ŭjaŭleńnie pra harmoniju i ščaście… Tak, chočacca jaho ŭvasobić u realnaść, ale tolki adnojčy. I kali sapraŭdy vyjdu na balkon z kubačkam kavy i akinu vokam zatumanienuju Prypiać, usio budzie skončana. Źbiaru zaplečnik i sydu. Žyć tut i ciešycca drobnaburžuaznym ładam žyćcia nia maju patreby. Mnie padabajecca sam praces. Kudy dalej? Mahčyma, za miažu. Dačka ŭžo budzie darosłaja, i možna budzie na niejki čas źjechać. Vyrvacca za zvykły absiah isnavańnia, paznać niešta novaje ŭ samim sabie. Pabyć inšym čałaviekam, pražyć inšaje žyćcio…»
Vid na pałac z vyšyni ptušynaha palotu
Andruś Horvat padsumoŭvaje: asabista dla jaho Naraŭlanski pałac užo zrabiŭ nievierahodna šmat — uratavaŭ ad depresii, nia daŭ źjechać raniej času, dadaŭ sens žyćciu. Ciapier jahonaja zadača — adkazać uzajemnaściu, viarnuŭšy viernaha siabra ź niabytu.
Padtrymać praces adnaŭleńnia Naraŭlanskaj siadziby možna hrašovym pieravodam. Rekvizity tut.
