U pačatku 2000-ch hadoŭ haspadar učastka ŭ Čudnavie pačaŭ budavać hazapravod i vykapaŭ čyhunnuju plitu. Z-za iržy nie było vidać, što na joj napisana. Znachodka važyła 35 kh. Plita prosta stajała na padvorku 17 hadoŭ, pakul ułaśnik nie vyrašyŭ zacemientavać dvor, a dla ekanomii cemientu pakłaści plitu. Pad upłyvam nadvorja nadpis na plicie ściorsia, ale haspadary padumali, što heta niamieckaja mova, i nie nadali ŭvahi. Uviesnu 2019 hoda plitoj zacikaviłasia dačka haspadaroŭ Alena i stała šukać infarmacyju ŭ internecie. Vyśvietliłasia, što plita mahła znachodzicca na mahile piśmieńnika Jana Barščeŭskaha. Na pradmiecie byŭ nadpis pa-polsku: «Jan Barščeŭski, prychilnik Boha, pryrody i ludziej, piśmieńnik natchnieńniaŭ i pačućciaŭ. Žyŭ hodna 70 hadoŭ. Pamior 28 lutaha 1851 hoda». Znachodka stała siensacyjaj, praliła śviatło na dakładny hod naradžeńnia litaratara.
Na srodki Fondu imia Maryi Mahdaleny Radzivił (Šviejcaryja) u 2020 hodzie ŭ Čudnavie adkryli pomnik Janu Barščeŭskamu, a ŭ nastupnym hodzie arhanizavali restaŭracyju nadmahilnaj plity ŭ Minsku.
Plita ŭžo była prezientavanaja 6 krasavika ŭ Rasonach, 14-ha — u Połacku. Ciapier unikalny artefakt niekalki dzion budzie ekspanavacca ŭ Viciebskaj Ratušy. Jaho možna ŭbačyć na vystavie «100 rarytetaŭ dy 100-hodździa muzieja».
Namieśnik dyrektara pa navukovaj rabocie abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja Valeryj Šyšanaŭ adznačyŭ, što znachodka stała sapraŭdnym cudam. Bo hetaha nie mahło adbycca, kali b nie cikaŭnaść dziaŭčynki. «Na žal, mahiła litaratara nie zachavałasia, ale chacia b jość pradmiet, jaki nas złučaje z hetym vydatnym piśmieńnikam, imia jakoha aviejana kazačnaściu, mistykaj i ramantyzmam. Naš muziej vałodaje jašče adnym skarbam — 28 listami Jana Barščeŭskaha», — skazaŭ Valeryj Šyšanaŭ.
Jan Barščeŭski naradziŭsia ŭ vioscy Murahi Rasonskaha rajona (raniej heta byŭ Połacki paviet Viciebskaj hubierni) u siamji ŭnijackaha śviatara, jaki naležaŭ da źbiadniełaha šlachieckaha rodu. Vučyŭsia budučy piśmieńnik u Połackim jezuickim kalehiumie. Kanikuły najčaściej pravodziŭ u vandroŭkach pa rodnych miaścinach — vakolicach voziera Nieščarda. Źbiraŭ lehiendy, jakija potym uvajšli ŭ samy viadomy jaho tvor — «Šlachcic Zavalnia, abo Biełaruś u fantastyčnych apaviadańniach». Adzin čas Jan Barščeŭski žyŭ u Pieciarburhu, a da 1850 hoda pierajechaŭ u Čudnaŭ, dzie pamior ad suchotaŭ.
