— Tradycyjna ŭ kancy hoda vy pravodzicie navahodniaje apytańnie, u chodzie jakoha ŭ tym liku vyvučajecie, nakolki ščaślivyja abo niaščasnyja byli biełarusy ŭ minułym hodzie. Jak hetyja dadzienyja vyhladali ŭ 2020-m?
— Pazicyja «dastatkova ščaślivy» źniziłasia z 57,7% u 2019 hodzie da 51% u kancy 2020-ha. U toj ža čas adbyłosia pavyšeńnie pazicyi «nie vielmi ščaślivy»: z 29,3 da 39,5 %.
Taksama ŭ navahodnim daśledavańni my zaŭsiody pytajem, nakolki ŭdałym byŭ hety hod dla krainy. Pazicyja «niaŭdały» ŭzrasła rezka i kardynalna: z 8,8% u navahodnim daśledavańni 2019 hoda da 34,1% u 2020 hodzie.
Razam z tym kolkaść biełarusaŭ, jakija nie stračvajuć nadzieju, była na ŭzroŭni 45%, jakija adčuvajuć tryvohu — 26 %, niespakoj — 27 %.
— Ci daśledavali vy pratesny ruch, i kali tak, to jakija vyniki?
— Asnoŭny tezis aficyjnaha punktu hledžańnia zaklučajecca ŭ tym, što ŭdzielniki pratestaŭ — heta «nieśviadomaja moładź». Dyk voś, daśledavańni pakazvajuć, što kolkaść maładych ludziej va ŭzroście 18—29 hadoŭ dakładna takaja ž, jak i ludziej va ŭzroście 56 hadoŭ i starejšyja — prykładna pa 20%.
Heta śviedčyć ab tym, što ŭ pratestach udzielničaje nie tolki «nieśviadomaja moładź», ale i katehoryja hramadzian, uzrost jakich roŭny ŭzrostu najbolš viadomaha palityčnaha subjekta krainy.
Što tyčycca adukacyi, to siaredni ŭzrovień adukacyi ŭdzielnikaŭ pratestaŭ vyšejšy za siaredni ŭzrovień adukacyi nasielnictva Biełarusi.
A pracent ludziej z vyšejšaj adukacyjaj vyšejšy za pracent ludziej z vyšejšaj adukacyjaj pa krainie ŭ cełym.
— Jakoje staŭleńnie da lidaraŭ apazicyi?
— Dadzienyja leta — pačatku vosieni pakazvajuć, što Śviatłana Cichanoŭskaja lidziravała. Što tyčycca dynamiki siońniašniaha dnia, to jaje elektaralny rejtynh źniziŭsia, tamu što jana ŭvieś čas zajaŭlaje, što nie maje prezidenckich ambicyj.
— Vy asabista pačynajučy ź vieraśnia pravodzicie fokus-hrupy jak z udzielnikami pratestaŭ, tak i z supiernikami. Jak mianiajecca nastroj pratestoŭcaŭ, ich mety?
— U dačynieńni da metaŭ ničoha nie mianiajecca. Jak hramadzianie svajoj krainy, ludzi chočuć udzielničać u pryniaćci rašeńniaŭ.
Naohuł, asnoŭnaj charaktarystykaj uzajemaadnosin dźviuch hetych hrup — prychilnikaŭ pratestaŭ i ich praciŭnikaŭ — źjaŭlajecca fienomien kaštoŭnasnaj uzajemaniepierachodnaści. U ich pryncypova roznyja škały acenki situacyi.
Dla prychilnikaŭ pieramien škałoj źjaŭlajecca situacyja ŭ ciapierašni čas u inšych krainach: nakolki było b lepš, kali b u Biełarusi było b hetak ža. Voś z hetaj pazicyi jany ažyćciaŭlajuć paraŭnańnie taho, što jość ciapier. A praciŭniki pratestaŭ paraŭnoŭvajuć z tym, jak było ŭ krainie ŭ pačatku 90-ch.
I druhoje. Kali dla prychilnikaŭ pieramien charakternaja hłybokaja ŭnutranaja patreba ŭdziełu ŭ pryniaćci rašeńniaŭ, to ŭ praciŭnikaŭ pieramien takoj patreby niama. Jany zadavolenyja tym, što rašeńni prymajuć za ich.
Razam z tym užo samyja apošnija źviestki pakazvajuć pierachody praŭładnych ludziej u stan prychilnikaŭ źmien. Heta adbyvajecca na čatyrochmiesiačnym adrezku času. Treba vyvučać hetuju dynamiku.
— Jak źmianilisia nastroi pratestoŭcaŭ?
— Pa fokus-hrupach vyrazna vidać, što stupień niezdavolenaści praktyčna zastałasia takoj ža. Bolš za toje, z-za represiŭnych dziejańniaŭ z boku dziaržavy jana stała vastrejšaj.
— A što b vy mahli skazać pa hieapalityčnaj aryjentacyi biełarusaŭ ciapier?
— Znoŭ ža adkažu koratka. Možna kazać pra niejki novy praces u biełaruskaj hieapalityčnaj masavaj śviadomaści: heta rassłajeńnie paniaćciaŭ «Rasija», «narod Rasii» i «Kreml».
