Fota Depositphotos.com
Styvien Kron viadomy jak čałaviek, jaki nie moža zarazicca VIČ. Heta vyjaviŭ imunołah Bił Pakstan u 1996 hodzie, kali jon sprabavaŭ zarazić kletki kryvi Styviena Krona ŭ prabircy, što było niemahčyma. Vyjaviłasia, što ŭ Krona była hienietyčnaja mutacyja, jakaja sustrakajecca ŭ 1% nasielnictva płaniety. U vyniku hetaj mutacyi kletki kryvi nie ŭsprymajuć VIČ.
Na asnovie hetaha adkryćcia navukoŭcy raspracavali preparat pad nazvaj maravirak, jaki imituje efiekt redkaj hienietyčnaj mutacyi. Heta stała sapraŭdnym praryvam u baraćbie ź VIČ, a taksama paspryjała pačatku novaj haliny ŭ miedycynie, dzie navukoŭcy šukajuć «vyniatki» siarod ludziej, jakija abo ŭstojlivyja da toj ci inšaj chvaroby, abo naadvarot zanadta schilnyja. Pošuk takich ludziej zatym dapamahaje vynachodzić novyja mietady lačeńnia.
Na praciahu apošniaha dziesiacihodździa Džejsan Boŭb, hienietyk ź Miedycynskaj škoły Icahn School of Medicine, što ŭ Ńju-Jorku, zajmajecca vyvučeńniem ludziej ź niezvyčajnymi rysami ŭstojlivaści da zachvorvańniaŭ — ad zachvorvańniaŭ serca da chvaroby Łajma. Tamu kali pačałasia pandemija karanavirusa, pieršym pamknieńniem daśledčyka było znajści ludziej, jakich virus nie moža zarazić, piša BBC.
Ideja Boŭba zaklučajecca ŭ tym, kab znajści cełyja siemji, dzie pradstaŭniki roznych pakaleńniaŭ pieranieśli kavid u ciažkaj formie, a adzin čałaviek nie mieŭ simptomaŭ uvohule. Pa słovach hienietyka, daśledavańnie ŭsioj siamji palahčaje vyjaŭleńnie hienietyčnych faktaraŭ, jakija ŭpłyvajuć na ŭstojlivaść da karanavirusa.
Kali ŭ minułym pošuk takich siemjaŭ moh by zaniać hady, to ŭ sučasnym ličbavym śviecie hetaha dasiahnuć značna praściej. Z červienia 2020 hoda Boŭb pracuje z kaardynatarami supołak u Facebook dla pacyjentaŭ z kavidam i ich svajakoŭ, a taksama navukoviec stvaryŭ anłajn-płatformu, dzie kožny moža prajści apytańnie, kab acanić svaju prydatnaść dla ŭdziełu ŭ daśledavańni.
U najbližejšyja miesiacy płanujecca paraŭnać hienomy ludziej, ustojlivych da kavidu, kab znajści adnolkavyja mutacyi, jakija, imavierna, dapamahajuć im paźbiehnuć zaražeńnia. Heta moža stać asnovaj dla stvareńnia supraćvirusnaha preparata, jaki dapamoža chutčej spynić pandemiju.
Užo jość dla hetaha peŭnyja začepki. Naprykład, raniej daśledčyki vyjavili, što ludzi ź pieršaj hrupaj kryvi zaražajucca kavidam radziej.
Majana Zac, dyrektar Daśledčaha centra hienomu čałavieka (Human Genome Research Centre) pry Univiersitecie San-Paułu, vyłučyła sto par, dzie adzin čałaviek chvareŭ na kavid, a ich partnior zastavaŭsia zdarovy. Daśledčyca razam sa svaimi kalehami taksama sprabuje vyjavić hienietyčnyja faktary, jakija spryjajuć ustojlivaści da kavidu. Pa jaje słovach, takaja situacyja, kali adzin čałaviek zaražajecca, a druhi nie, choć jany žyvuć u adnym domie, vielmi raspaŭsiudžanaja.
Adnak niekatorych hienietykaŭ cikaviać vypadki, čamu niekatoryja ludzi bolš schilnyja da kavidu. Za apošnija miesiacy daśledavańni takich pacyjentaŭ dapamahli zrazumieć, čamu dla niekatorych ludziej kavid moža być śmiarotny.
Daśledčykaŭ z Rakfieleraŭskaha ŭniviersiteta, što ŭ Ńju-Jorku, cikavili vypadki, kali maładyja 30-hadovyja ludzi praz kavid papadali na štučnuju vientylacyju lohkich. Letaś u krasaviku jany pačali supracoŭničać z univiersitetami i miedycynskimi centrami ŭsiaho śvietu, kab vyjavić pryčyny. U vyniku było vyjaŭlena, što ŭ 3,5% pacyjentaŭ z 987 daśledavanych, u jakich raźviłasia kavidnaja pnieŭmanija, była mutacyja hiena, jakaja nie dazvalała kletkam vypracoŭvać interfierony — admysłovyja białki, jakija musić vypracoŭvać kletka, kali jaje atakuje virus. Interfierony źjaŭlajucca sihnałam dla astatnich kletak, jakija zatym pačynajuć rychtavać arhanizm da baraćby ź infiekcyjaj. Kali takoha sihnału niama, to virus raspaŭsiudžvajecca ŭ arhaniźmie značna chutčej.
Kali čałaviek viedaje, što ŭ jaho jość heta hienietyčnaja mutacyja, to jon moža lačycca interfieronami pieršaha typu na rańnich stadyjach infiekcyi. Paśla vynikaŭ hetaha daśledavańnia try pacyjenty ŭ Francyi z takoj hienietyčnaj mutacyjaj atrymali injekcyju interfieronu paśla stanoŭčaha testu na kavid. U vyniku pacyjenty pieranieśli karanavirus u lohkaj formie.
Hienietyčnaje vyvučeńnie taksama dazvalaje zrazumieć, čamu mužčyny bolš schilnyja da karanavirusa. Niekatoryja vučonyja miarkujuć, što testasteron, jaki vypracoŭvaje arhanizm mužčyn u vialikaj kolkaści, padaŭlaje hieny, adkaznyja za vypracoŭku interfieronu, što pryvodzić da pavyšanaj ryzyki zaražeńnia.
Jašče ŭ 10% pacyjentaŭ z hetaha daśledavańnia znajšli aŭtaantycieły, jakija źniščajuć zdolnaść arhanizma abaraniacca ad karanavirusa. Ciapier navukoŭcy sprabujuć raspracavać testy, jakija b praviarali ludziej na najaŭnaść aŭtaantycieł, što dazvoliła b vyjavić pacyjentaŭ z pavyšanaj ryzykaj ciažkaj formy kavidu.
Adnak aŭtaantycieły i mutacyja hiena, adkaznaha za vypracoŭku interfieronu, składajuć tolki 13,5% ad kolkaści pacyjentaŭ, schilnych da ciažkaj formy zachvorvańnia. Hienietyki ličać, što ŭ astatnich schilnaść uźnikaje praz hienietyčnyja ŭzajemadziejańni, jakija ŭpłyvajuć na arhanizm, kali jaho atakuje virus.
«Tolki nievialikaja kolkaść ludziej surjozna zaražajucca, bo majuć mutacyju ŭ adnym hienie, — śćviardžaje Alaksandra Reńjery, prafiesar miedycynskaj hienietyki ź Sijenskaha ŭniviersiteta. — U bolšaści pacyjentaŭ nazirajecca bolš składanaja madel, u jakoj hieny ŭzajemadziejničajuć pamiž saboj, što pryvodzić da ciažkaj formy kavidu».
Kab razabracca z hetym, navukoŭcy z Edynburhskaha ŭniviersiteta vyvučyli hienomy 2700 pacyjentaŭ ź Vialikabrytanii, jakim była patrebna intensiŭnaja terapija. Daśledčyki vyjavili, što ludzi, schilnyja da kavidu, majuć piać hienaŭ, jakija abo bolš, abo mienš aktyŭnyja, čym u zdarovych pacyjentaŭ. Hetyja hieny adkazvajuć za reakcyju na interfieron i schilnaść da zapaleńnia lohkich. «Heta kambinacyja aznačaje, što virus chutčej raspaŭsiudžvajecca ŭ arhaniźmie i isnuje bolšaja vierahodnaść paražeńnia lohkich», — adznačaje Eroła Paira-Kastyniejra (Erola Pairo-Castineira), hienietyk, jakaja ŭznačalvała daśledavańnie.
Hienietyki spadziajucca, što daśledavańnie hienietyčnych faktaraŭ, jakija ŭpłyvajuć na karanavirus, adkryje novyja mahčymaści dla lačeńnia i baraćby z pandemijaj.
