Pačynaŭ padatkovym inśpiektaram, pracavaŭ u Ministerstvie pa padatkach i zborach, a ŭ 2014—2019 pracavaŭ u dziaržaŭnym sakrataryjacie Rady biaśpieki, dzie adkazvaŭ za ekanamičnuju śfieru. Potym byli pryvatnyja prajekty, praca ŭ IT-siektary. Naprykancy 2020 hoda Bury dałučyŭsia da Narodnaha antykryzisnaha ŭpraŭleńnia (NAU) Paŭła Łatuški, dzie adkazvaje za ekanomiku i finansy.
U pieršym vialikim intervju spadar Bury raskazaŭ pra svaju pracu ŭ Radzie biaśpieki, čamu ŭładam niavyhadnaja mocnaja ekanomika, a taksama pra toje, jakoj bačyć Biełaruś u budučyni.
«Naša Niva»: Niekalki tydniaŭ tamu ja hutaryŭ z byłym pasłom Biełarusi ŭ Słavakii Iharam Laščeniem, jaki padvierh krytycy vas. Kaža, razmaŭlaŭ ź viadomymi ekanamistami, ale nichto nie čuŭ pra ekanamista Buraha i rabot jahonych nie čytaŭ. Dyk adkul vy ŭsio ž uzialisia?
Jaŭhien Bury: Adkažu, kaniečnie. Ja pryjšoŭ u dziaržsakrataryjat Rady biaśpieki ŭ 2014 hodzie, pryjšoŭ ź Ministerstva pa padatkach i zborach, dzie zajmaŭ pasadu namieśnika načalnika ŭpraŭleńnia, zajmaŭsia arhanizacyjaj kantrolnaj dziejnaści ŭ krainie, mietadyčnym zabieśpiačeńniem.
Čytajcie taksama: Pasoł Ihar Laščenia, jaki pierajšoŭ na bok naroda, ščyra pra ŭładu i apazicyju — vialikaje intervju
U Radzie biaśpieki ja pracavaŭ na pasadzie daradcy-kansultanta pa pytańniach ekanamičnaj biaśpieki. Byłomu čynoŭniku pavinna być viadoma, što ŭsia praca dziaržsakrataryjata Rady biaśpieki maje hryf jak minimum «dla słužbovaha karystańnia», a čaściej — «sakretna». My pracavali z orhanami, jakija zabiaśpiečvajuć biaśpieku krainy. Takaja ŭžo śpiecyfika pracy. Pa hetych pryčynach ja nikoli nie byŭ publičnaj asobaj.
Adzinyja zhadki pra mianie mohuć być chiba va ŭkazach Łukašenki, jakija rehulavali mižviedamasnuju kamisiju pa biaśpiecy ŭ ekanamičnaj śfiery. Ja byŭ siabram i sakratarom hetaj kamisii ŭvieś čas majoj pracy ŭ Radzie biaśpieki. Spačatku hetuju kamisiju ŭznačalvaŭ Kirył Rudy, a paśla taho, jak jon źjechaŭ u Kitaj, — Mikałaj Snapkoŭ. My zaŭsiody pracavali ŭ ciesnaj źviazcy. Kali ja niadaŭna źviartaŭsia ŭ videazvarocie da Snapkova, jaki ciapier zajmaje pasadu pieršaha vice-premjera, to rabiŭ praz toje, što, jak mnie zdajecca, ja razumieju myśleńnie hetych top-čynoŭnikaŭ. Ja ličyŭ i liču ich dobrymi prafiesijanałami i ekśpiertami ŭ svajoj spravie. Inšaje pytańnie: čamu jany pa siońnia nie pierajšli na bok naroda? Možna šmat na hetuju temu razvažać, ale chiba što nie budziem.
«NN»: A moža, varta i parazvažać?
JAB: Nie varta. Chacieŭ by dalej adkazać Laščeniu. Tak što ja nie viedaju, chto i jakich ekanamistaŭ apytvaŭ, ale ŭ vuzkich kołach siarod niezaležnych ekanamistaŭ mianie taksama viedajuć. Z mnohimi ja pracavaŭ razam, kali pisaŭ svaje analityčnyja daśledavańni na temu ekspartu tavaraŭ u Rasiju, inviestycyjnaha klimatu, upłyvu ekałohii na ekanamičny rost. U kožnym maim daśledavańni ŭdzielničali i inšyja ekanamisty, u tym liku viadomych u Biełarusi kampanij, analityčnych i daśledčych centraŭ.
Mižviedamasnaja kamisija pa ekanamičnaj biaśpiecy abjadnoŭvała vakoł siabie mnohich ekanamistaŭ, u tym liku i niezaležnych. Hetyja daśledavańni, jakija my rabili, nasili zakryty charaktar. Ale mnohija prapanovy byli realizavanyja ŭ žyćci. Naprykład, pa inviestycyjach, ekałohii, biznes- i inviestklimacie, pa karekciroŭcy biełaruskaha ekspartu. Ale asnoŭnaja častka daśledavańniaŭ nie znajšła svajho prymianieńnia ŭ siońniašniaj sistemie, bo ekanomika stała zakładnicaj palityčnaj situacyi ŭ krainie.
Heta, u pryncypie, i stała asnoŭnaj pryčynaj sychodu z Rady biaśpieki, bo chaciełasia bolš stvaralnaj pracy, pracy na vynik. A jaje było niašmat. U vyniku da mianie pryjšło razumieńnie, što pry ciapierašnich palityčnych umovach realizavać lubyja prapanovy budzie vielmi ciažka ci niemahčyma.
«NN»: Jakija mienavita vašyja inicyjatyvy zasiekli?
JAB: Było šmat idej. U pryvatnaści, pa inviestycyjnym klimacie my prapanoŭvali ŭvieści pasadu niezaležnaha ambudsmiena, jaki b naŭprost uzajemadziejničaŭ ź pieršaj asobaj, ale heta nie znajšło padtrymki navat na ŭzroŭni ŭrada. Sprava ŭ tym, što nichto nie advažyŭsia iści z takoj prapanovaj sami viedajecie da kaho. Navat u toj adnosna spakojny čas.
Ja z chodu ŭžo ŭsie nie ŭspomniu, ich, praŭda, było šmat. Byli prapanovy pa karekciroŭcy padatkovaha kodeksu, ja, jak śpiecyjalist u hetaj śfiery, pastajanna vydavaŭ prapanovy. I takija mocnyja sutyčki byli na ŭzroŭni ministraŭ, kiraŭnikoŭ Saŭmina, Administracyi i Rady biaśpieki! Byŭ adzin hod, kali ŭ padatkovy kodeks zusim nie ŭnieśli źmien, heta jakraz za košt mižviedamasnych kanfliktaŭ. My zmahli pierakanać, što nielha ŭ takim vyhladzie prymać kodeks, što jon niedapracavany, dla ludziej i biznesu patrebnyja inšyja radykalnyja źmieny. Byli zaŭždy prapanovy z našaha boku pa spraščeńni viadzieńnia biznesu, źnižeńnia siłavoha cisku na ekanomiku.
«NN»: Śmieła dla siłavoha viedamstva, jakim źjaŭlajecca Rada biaśpieki.
JAB: Zasille siłavikoŭ u biznesie było zaŭždy. Časam heta mieła prosta biesprecedentny charaktar, kali na roŭnym miescy vystaŭlalisia miljardnyja pretenzii. U Radzie biaśpieki my pastajanna aceńvali asnoŭnyja pahrozy dla ekanomiki i krainy. I adnoj z asnoŭnych pahroz nazyvalisia siłaviki. Nieadekvatny pres na biznes, kali biznesmienaŭ faktyčna brali ŭ zakładniki, sadžali ŭ «amierykanku», i jany byli vymušanyja adkuplacca, pa sutnaści, płacić vykup za svaju svabodu. Pra jakoje raźvićcio biznesu i ekanomiki ŭ takich umovach možna havaryć?
«NN»: Ciapier hetyja napracoŭki vykarystoŭvajecie?
JAB: Viadoma. I heta samaje dobraje. Hetyja prapanovy nikudy nie źnikli, mnohija ź ich aktualnyja jak nikoli. Tyja nierealizavanyja našy idei, pad jakija my stvarali najmacniejšyja pracoŭnyja hrupy z najlepšymi ekśpiertami, užo častkova znajšli adlustravańnie ŭ pracy NAU i buduć znachodzić dalej. Jany stanuć asnovaj dla strukturnych reformaŭ u budučyniu ŭ svabodnaj Biełarusi. My tak ci inakš usio heta realizujem.
«NN»: Vy ŭspomnili ŭ pačatku razmovy Snapkova i Rudaha, u jakich rename ekanamičnych libierałaŭ. Heta adpaviadaje praŭdzie?
JAB: Siarod tych čynoŭnikaŭ, jakija trapili ŭ top, heta sapraŭdy jarkija i mocnyja śpiecyjalisty. Jany sapraŭdy mieli libieralnyja pohlady na raźvićcio ekanomiki. Nie skažu pra Kiryłu Rudaha, ja nie viedaju, čym jon ciapier zajmajecca, ale Mikałaj Snapkoŭ adkazvaje za ekanomiku ŭ aparacie Savieta ministraŭ. Kali ja źviartaŭsia da čynoŭnikaŭ, to kazaŭ, što libieralnaja častka ŭrada zaŭsiody pryvodziła ŭ prykład pośpiechi Sinhapura. Dyk u lutym čynoŭniki ŭ Sinhapury admovilisia ad svaich zarobkaŭ u fond dapamohi baraćby z kavidam. Biarycie i tut prykład ź Sinhapura! Ja spadziajusia, što jašče nie ŭsio stračana i ŭ ich jość šans, ale tyja miery, jakija jany va ŭradzie prymali i prymajuć u ekanomicy, absalutna nieadekvatnyja.
Byli pryniatyja źmieny ŭ padatkovy kodeks, u jakim byli padniatyja staŭki, uviedzienyja novyja padatki, u tym liku ŭnikalnyja, jak padatak na vyjezd — tut chočaš nie chočaš, ale budzieš paraŭnoŭvać z padatkam na ŭcioki z Rejchu. Prymać taki dakumient moh tolki antynarodny ŭrad. My robim ciapier usio mahčymaje, kab vyjavić usich datyčnych da pryniaćcia źmien u kodeks. Budziem inicyjavać uniasieńnie hetych asob u sankcyjnyja śpisy, a ŭ tym, što heta dziejsny mietad, užo ni ŭ koha nie zastajecca sumnievaŭ. Siarod čynoŭnikaŭ zastajecca jašče niamała sumlennych ludziej, tamu my zaklikajem ich abaznačyć svaju pazicyju i fiksavać materyjały, kab unieści vinavatych u Adzinuju knihu rehistracyi złačynstvaŭ, jakuju NAU zapuścili sumiesna z «Bajpołam».
I havorka ž nie tolki pra siłavikoŭ. U taki ciažki pieryjad ludzi pavyšajuć padatki, pavialičvajučy ceny na leki… Jany pavinny razumieć, jaki rost cen heta vyklikaje, što heta moža pryvieści da deficytu peŭnych praduktaŭ, lekaŭ pry zakrytych miežach, što pryviadzie da fatalnych vynikaŭ. Čynoŭniki sacyjalna-ekanamičnaha błoka pavinny dakładna heta razumieć.
Heta pavinny razumieć u Minpracy, u DAI, u Minzdaroŭja, u Minekanomiki, abłvykankamach, šmat dzie jašče, dzie prachodziŭ uzhadnieńnie prajekt padatkovaha kodeksu. Miery antynarodnaha ŭrada adabjucca ž i na ich dzieciach, jany taksama buduć bolš płacić za leki. I heta nie vina apazicyi i pratestoŭcaŭ, źniešnich faktaraŭ ci kavidu, a nieadekvatnyja dziejańni ŭładaŭ. Para ŭžo raskryć vočy na heta.
«NN»: Advarotnaja reakcyja jość?
JAB: Upieršyniu ja źviartaŭsia ŭ videa ŭ kancy śniežnia, kali zaklikaŭ nie prymać źmieny ŭ padatkovy kodeks. Ja nazyvaŭ kankretnych asob: ministr finansaŭ Silivierstaŭ, namieśnik ministra finansaŭ Kijko, ministr pa padatkach i zborach Nalivajka i pieršy vice-premjer Snapkoŭ. Reakcyjaj na moj zvarot było pryniaćcie hetaha zakonaprajekta.
Ciapier ministr finansaŭ niejak apraŭdvajecca, što heta baraćba z kavidam. Ale ničoha supolnaha heta z baraćboj z kavidam nie maje. Kali było b inakš, to nie vydzialalisia b hrošy na šmatlikija praŭładnyja mierapryjemstvy, niejkija maršy, novyja miersiedesy dla absłuhoŭvańnia Łukašenki, forumy niezrazumiełyja, na papsovych nizkaprobnych rasijskich artystaŭ. Heta ŭsio prapłačvałasia ź biudžetu i Ministerstva finansaŭ viedaje heta lepš, čym chto inšy. I hetyja mierapryjemstvy praciahvajucca, i płacić za ich buduć prostyja biełarusy.
«NN»: Ź ministram Nalivajkam vy ž taksama znajomyja? Ci možna było ad jaho čakać inšaha?
JAB: Kaniečnie, ja znajomy z kožnym z hetych ludziej. Ja 21 hod byŭ na dziaržsłužbie, ja viedaju ŭsich. Ciapier my sutyknulisia z tym, što ludzi robiać svoj vybar. Dumaju, što ministr Nalivajka svoj vybar užo zrabiŭ, i hety vybar u nas rozny. Dobra, kali ja pamylajusia.
«NN»: Vy zhadvali piersanalnyja sankcyi suprać čynoŭnikaŭ. A što rabić z ekanamičnymi sankcyjami suprać biznesmienaŭ i pradpryjemstvaŭ. Dajuć jany vynik? Treba ich uzmacniać ci nie?
JAB: Pa-roznamu možna stavicca da sankcyj, adny kažuć, što słabyja jany, inšyja ž vielmi mocna paciarpieli. Treba hladzieć na reakcyju ludziej, jakija nabližanyja da ŭłady. Mnie zdajecca, što treci pakiet sankcyj byŭ nakiravany nie na naniasieńnie kankretnych strat, a kab jašče raz papiaredzić, što sankcyjny cisk budzie naroščvacca. I nastupny raŭnd sankcyj nie budzie takim miakkim, jak hety. My sa svajho boku budziem rabić usio, kab sankcyjny cisk pavialičvaŭsia. Heta dziejsnaja miera, jana budzie pracavać. My budziem stvarać svaje rekamiendacyi, kab sankcyi sapraŭdy byli efiektyŭnymi.
«NN»: Ciapier šmat chto aburajecca, što ŭ śpisy nie trapili nabližanyja da Łukašenki biznesmieny Aleksin i Zajcaŭ.
JAB: Razumiejecie, jany nie trapili siońnia, ale heta nie značyć, što jany nie trapiać tudy zaŭtra. Navat sama pahroza traplańnia ŭ sankcyjnyja śpisy šmat što značyć dla partnioraŭ. U biznesie ničoha ni ad koha nie schavaješ, tym bolš takija rečy. Navat pahrozy svaju spravu robiać. Dla mižnarodnych kampanij takija adnosiny — heta vielmi taksična. Ich žyćcio ad taho, što siońnia syšli ad sankcyj, lepšym nie stanovicca.
«NN»: Cikava, a ci čuli pra vypadki, kab na NAU ci niejkija inšyja ŭtvareńni, vychodzili łabisty biełaruskich biznesmienaŭ, kab tyja nie trapili ŭ śpisy?
JAB: Ja takich faktaŭ nie viedaju. Upeŭnieny, što takija sproby nakanavanyja na pravał i nie znojduć ni ŭ koha vodhuku.
«NN»: Vy rychtujecie prahramu reformaŭ dla budučaj Biełarusi. Šmat chto baicca, što heta budzie supravadžacca šokavaj terapijaj. Ci mahčyma niejak jaje paźbiehnuć?
JAB: Ja dumaju, heta całkam realna. I my robim usio, kab hetaha šoku nie było. Ale tut usio zaležyć ad dziejańniaŭ uładaŭ. Toje, što jany robiać ciapier… — składvajecca ŭražańnie, jak pry adstupleńni vojska palać usio, što nie dastałasia im. Naprykład, ciapier režym pačaŭ masavuju vyrubku našaha lesu i realizacyju jaho na ekspart, što my budziem vielmi žorstka spyniać. To-bok šmat zaležyć ad stanu ekanomiki, jakaja zastaniecca paśla ich.
My pracujem nad stvareńniem stabilizacyjnych fondaŭ, jakija spatrebiacca biełarusam paśla źmieny ŭłady, heta my robim razam z Kaardynacyjnaj radaj i štabam Śviatłany Cichanoŭskaj. Cudoŭna razumiejem strachi rabotnikaŭ bujnych pradpryjemstvaŭ, jakija bajacca zhubić pracu — hetyja strachi aktyŭna vykarystoŭvajucca biełaruskaj prapahandaj, jakaja kaža, što pracu im daje asabista Łukašenka, maŭlaŭ, nikomu hetyja ludzi paśla źmieny ŭłady nie buduć patrebnyja. Ale ŭ nas absalutna inšyja ŭjaŭleńni. Mienavita čałaviečy patencyjał pavinien być u asnovie ŭsiaho, jon u nas vielmi surjoznaha ŭzroŭniu.
«NN»: A MAZ i BiełAZ usio ž daviadziecca pradać?
JAB: My nie płanujem niejkuju masavuju pryvatyzacyju, jak było kaliści ŭ Rasii. My budziem padychodzić da pryvatyzacyi vielmi kropkava, aściarožna. Jość kampanii i pradpryjemstvy, jakija možna i patrebna raźvivać, tam jość usio nieabchodnaje dla hetaha. Jość kampanii, stan jakich horšy, ale treba raźbiracca adrasna. Mahčyma, pradavać častku akcyj, mahčyma — całkam, šukać inviestaraŭ.
«NN»: Ci patrebnyja biełaruskija pradpryjemstvy siońnia kamuści, aproč rasijan?
JAB: Heta jakraz zadača NAU — znajści takich inviestaraŭ. My voś viedajem, što mietałurhija dobra raźvitaja ŭ ZŠA i Kanadzie, i vychodzim z prapanovami i dumkami pra los našych mietałurhičnych pradpryjemstvaŭ. My chočam pradstavić ludziam kankretnyja kiejsy: da vašych pradpryjemstvaŭ užo jość kankretny intares mižnarodnych bujnych kancernaŭ. I ŭ budučyni, kali jany pryjduć siudy sa svaimi technałohijami i hrašyma, to rabotniki nie prosta zastanucca na svaich pasadach, ale atrymajuć mahčymaść uvajści ŭ mižnarodnyja prafsajuznyja arhanizacyi, raźličvać na rost zarobkaŭ i na vysoki ŭzrovień sacyjalnych harantyj.
I my nie dumajem pra toje, što heta budzie kaliści potym, my ŭžo prapracoŭvajem kankretnyja vypadki. Takaja praca viadziecca. Navat kali jość pradpryjemstva, jakoje praściej likvidavać, jakoje dziesiacihodździami pracuje ŭ straty i trymajecca tolki za košt biudžetu, ale i tam patrebnyja reformy pa pierakvalifikacyi ludziej, znachodžańnia ich u novaj sistemie. Dla takoha patrebna raźvićcio biznesu, kab rabotniki mahli siabie znajści i ŭ pryvatnym siektary, jaki ciapier u hłybokim kryzisie. Ciapier nam treba syści ad biaskoncych pravierak — vy ž bačycie, što MNS zakryvaje pačkami kampanii pa nadumanych nahodach, toje ž robić sanepidemsłužba. Takoha nie pavinna być i nie budzie. Budzie abvieščany maratoryj na pravierki, aproč pytańniaŭ žyćcia i zdaroŭja nasielnictva. Mahčyma, patrebnyja padatkovyja kanikuły, kab dać šturšok dla raźvićcia małoha i siaredniaha biznesu.
«NN»: A što zaminaje ŭładzie ŭsio heta rabić ciapier? Jak heta moža im pahražać?
JAB: Ekanomika ŭ zakładnikach u palityčnaj sistemy. Čamu ŭ nas nie adbyłasia revalucyja chutka? Čamu ludziej časova atrymałasia viarnuć na pradpryjemstvy? Bo takaja sistema raźvivałasia štučna na praciahu 26 hadoŭ. Ludzi nie mohuć dazvolić sabie pastavić usio na kon i syści ŭ zabastoŭku. Ludzi žyvuć ad zarobku da zarobku, u ich jość kredytnyja kartki, jakija staviać ich u kabalnyja adnosiny. Jany nie mohuć sabie dazvolić bastavać, i ŭładzie heta vyhadna, jany da hetaha rychtavalisia.
Raźvićcio ekanomiki zaŭsiody dekłaravałasia, ale heta nikomu nie było cikava, uładzie heta nie było vyhadna, hetaha zaŭždy bajalisia. Voś prykład paśpiachovaha Parku vysokich technałohij, jaki dasiahnuŭ surjoznych pośpiechaŭ. Vyliłasia ž heta ŭ toje, što ludzi tam stali niezaležnyja ad dziaržavy i finansava, i mientalna. I hetyja ludzi byli ŭ avanhardzie pratestu, dziakujučy im była sabranaja baza dokazaŭ, što vybary byli sfalsifikavanyja. Adbyłosia toje, čaho ŭłada bajałasia najbolš, — tak zvanaja «buržuaznaja revalucyja». Nie było intaresu ŭ raźvićci ekanomiki, siaredniaha kłasa, paśpiachovych biznesmienaŭ. Kali chtości ź biznesmienaŭ dasiahaŭ uzroŭniu «vyšej za siaredni», to chutka apynaŭsia ŭ SIZA, vymušany byŭ płacić vykup za svabodu, addajučy častku aktyvaŭ. Ciapierašniaja sistema prosta nie zatočanaja dla raźvićcia biznesu, bo biznes stvaraŭ pahrozu dla isnujučaj ułady.
«NN»: Ekanamičnaja zaležnaść ad Rasii — nakolki vialikaja prablema?
JAB: Ciapierašniaja ŭłada zrabiła ŭsio, kab my byli jak maha bolš ščylna z Rasijaj, u jaje abdymkach. My bačym «ultymatyŭnuju intehracyju» apošniaha času. Heta nie «zasłuhi» biełarusaŭ, a ŭłady. Jak ad hetaha sychodzić? Pytańnie nie tolki da ekanamistaŭ, ale i palitykaŭ, a najpierš hramadstva. Sami biełarusy pavinny rašać svoj los: być niejtralnymi ci ruchacca da adnaho z polusaŭ. Rasijskaje kiraŭnictva siońnia ŭsio dalej adšturchoŭvaje biełaruskaje hramadstva ad siabie.
«NN»: Možna vas trochu raspytać pra asob, ź jakimi vy pracavali ŭ Radzie biaśpieki. Vy pryjšli tudy pry Miažujevie, ale pracavali ŭ asnoŭnym pry Zasiu, dajcie charaktarystyku hetym ludziam.
JAB: Pytańnie vielmi składanaje. Ź Miažujevym ja pracavaŭ vielmi mała, jon chutka pakinuŭ pasadu. Zaś? Usie stavilisia da jaho ź vialikaj pavahaj. Pra Zasia ŭ mianie dobraje ŭražańnie. Siarod vysokich čynoŭnikaŭ jon byŭ adzin z samych adekvatnych i prystojnych. Jon zaŭždy ŭmieŭ słuchać. I raźvitalisia my dobra, ciopła navat.
Čaściej ja supracoŭničaŭ sa svaim niepasrednym načalstvam, bolš aŭtanomna ad kiraŭnictva. Kaniečnie, usie prysłuchoŭvalisia da našaha mierkavańnia, ekanamistaŭ ža tam było 2—3 čałavieki, jakija sprabavali danieści na vysoki ŭzrovień svaju pazicyju. Ale časta našy prapanovy vyklikali poŭnaje admaŭleńnie. My, naprykład, kazali, što ni ŭ jakim razie nielha prymać dekret ab darmajedach. Šmat razoŭ kazali, i nie tolki my, mnohija inšyja orhany taksama. Ale byli i tyja, chto pałymiana nastojvaŭ na svaim i moh pierakanać Łukašenku ŭ nieabchodnaści pryniaćcia dekreta.
«NN»: Što heta za ludzi?
JAB: Hetyja ludzi i ciapier zastajucca va ŭładzie ŭ asnoŭnym. Nie chaču nazyvać kankretnyja proźviščy. U Radzie biaśpieki razumieli, što heta vyklikaje masavyja pratesnyja vystupy, ale byli i tyja, chto pa niezrazumiełych pryčynach nastojvaŭ, što taki dekret patrebny. Mahčyma, heta ślapoje padparadkavańnie voli dyktatara, jaki vyrašyŭ, što ŭsie pavinny pracavać. Heta vielmi dobra kłałasia ŭ jahonaje razumieńnie dziaržavy. U nas vielmi mała ludziej pry ŭładzie, jakija mahli b niešta skazać suprać. Kali jany advažvalisia havaryć nie tak, jak usie, dyk vielmi chutka apynalisia za miežami dziaržaŭnaj sistemy. Takija ludzi byli, ale ich vielmi mała. Nie budu nazyvać ich, nie chaču niejak ułazić siudy, niehatyŭna ŭpłyvać na los ludziej.
«NN»: Jakaja była reakcyja ŭładaŭ, što vy syšli ŭ NAU? Moža, pahrozy?
JAB: Nie było pahroz. Naadvarot, ad mnohich ja čuju padtrymku, u tym liku ad vysokapastaŭlenych supracoŭnikaŭ siłavych viedamstvaŭ, navat dziejnych. Šmat chto sprabuje źviazacca, znajści prymianieńnie svaim viedam, niejak dapamahčy nam. Manalitnaja ŭłada — heta mif i kiepskaja prapahanda, niama tam nijakaha manalitu. Kaniečnie, dumaju, mianie pasprabujuć dyskredytavać ci marhinalizavać, dy kali łaska, my praciahniem rabić svaju pracu. Usie nas padtrymlivajuć i ŭ asnoŭnym razumiejuć, što i jak my robim. Kali pahladzieć materyjały, što publikujucca na «Bajpoł», to heta paćviardžaje maje słovy. Dumaju, takich dakumientaŭ budzie ŭsio bolš i bolš.
«NN»: Vam ciažka davałasia rašeńnie syści ŭ NAU?
JAB: Nie, chutčej ciažka było zastavacca bieź inicyjatyvy, razumieć, što moj dośvied i navyki zastanucca niezapatrabavanymi. Ja razumieju, što na kartu pastaŭlena ŭsio, ale pa-inšamu ja nie moh.
«NN»: Kali vy pierabralisia ŭ Varšavu?
JAB: Kala dvuch miesiacaŭ tamu.
«NN»: Ci ŭdzielničali letam-vosieńniu ŭ vuličnych akcyjach?
JAB: Tak, kaniečnie. Ad pieršaha łancuha salidarnaści, kali zatrymali Viktara Babaryku.
«NN»: Vy kažacie pra mif, što ŭłada — manalit, ale vielmi mała top-čynoŭnikaŭ padtrymali narod. Čamu?
JAB: A čamu vy ličycie, što ich mała? Nas padtrymlivajuć mnohija, mnohija dzielacca infarmacyjaj, ale pakinuć słužbu na siońnia nie hatovyja, dla mnohich heta adzinaja krynica isnavańnia. Strach. Nie kožny hatovy, jak ja, pastavić usio na kartu. Mnohija čahości čakajuć, inšyja čakajuć pieramien i ŭžo tady dałučacca da kahości. Čas pakaža.
Ale mnohim čynoŭnikam i ciapier składana maralna, navat unutry svaich siemjaŭ. I my pavinny pakazać, što ni da čaho dobraha takaja pazicyja nie pryviadzie. Najbližejšym časam my mnohaje daviedajemsia, buduć surjoznyja kadravyja pierastanoŭki. Da ludziej tolki prychodzić uśviedamleńnie, što adbyvajecca. Mnohija supracoŭniki hramadzianskich ministerstvaŭ ličyli, što jany nie majuć dačynieńnia da taho teroru ŭ krainie, ale heta nie tak! Čas usim zrabić svoj śviadomy vybar, ci ślepa padparadkoŭvacca nielehitymnaj uładzie, ci nie.
«NN»: Vy sam nie siłavik, ale doŭhi čas pracavali ŭ ich atačeńni. Jakija tam nastroi?
JAB: Kaniečnie, u mianie šmat znajomych siarod siłavikoŭ. Šmat chto pryznaje, što jany znachodziacca nie na tym baku, na jakim by chacieli. Ale pytajucca: «A chto budzie karmić maich dziaciej?» Dla mianie heta niezrazumieła, bo kožny dzień pry ŭładzie Łukašenki pavialičvaje pahrozy dla ich siemjaŭ: režym robić situacyju ŭ krainie horšaj i horšaj. Treba im bolej zadumvacca, a nam bolš tłumačyć.
Pa staroj pamiaci šmat chto ličyć, što być čynoŭnikam prestyžna, heta daje lhoty i niejki ŭjaŭny status, ale nasamreč — ciapier heta ŭžo značyć być izhojem. Tyja, chto parušaje zakon, buduć pryraŭnavanyja da zdradnikaŭ svajho naroda. Samy čas raspluščyć vočy.
