Hetuju hutarku my pačali rabić jašče ŭ kastryčniku: miedyjatar, siabra prezidyuma Kaardynacyjnaj rady Lilija Ułasava tady apynułasia ŭ SIZA pa abvinavačańni ŭ niaspłacie padatkaŭ kampanii syna, i jaje muž, Uładzimir Iskarcaŭ, užo druhi miesiac u adzinočku haspadarničaŭ u ich pryvatnym domie, pryhladajučy za sabakam pa mianušcy Žula i asvojvajučy navuku pieradačak i listavańnia. Paśla Liliju niečakana navat dla samoha Uładzimira adpuścili, byŭ chatni aryšt, i ŭ metach biaśpieki ŭsie publikacyi adkłalisia.
Ciapier my pahutaryli ź siamjoj jašče raz — raskazvajem, jak na ich adbilisia ŭsie pieražytyja vyprabavańni.
Na pieršym płanie — Lilija Ułasava i jaje muž Uładzimir Iskarcaŭ. Fota Paŭła Kryčko
«Naša Niva»: Lilija, jakija fizičnyja i psichałahičnyja nastupstvy ad 47 dzion u niavoli vy adčuvajecie i siońnia?
Lilija Ułasava: Za čas utrymańnia pad vartaj mnie «paščaściła» pabyvać va ŭsich turemnych izalatarach Minska. Kali pa narastalnaj, to ŭ izalatary KDB mianie trymali adny sutki, na Akreścina — troje sutak, na Vaładarcy — 43 dni.
U izalatary KDB trochi lepš karmili, ale ŭ bolšaści kamier tam niama prybiralni — vykarystoŭvajucca viodry, jakija vynosiacca adzin raz na dzień. Na Vaładarcy padčas majho znachodžańnia nie było haračaj vady. Atrymałasia narmalna pamycca tolki paśla troch tydniaŭ majho znachodžańnia ŭ izalatary.
Da ŭsich ciažkich pobytavych umoŭ ludzi niejak prystasoŭvajucca: u ich niama vybaru. Našmat składaniej spraŭlacca ź psichałahičnym stanam. Ludzi pad ciskam śledstva, tumannaści budučyni, adsutnaści praŭdzivaj infarmacyi. Nichto nie vieryć u spraviadlivaje śledstva i sud, spadziajucca vyklučna na ščaślivy vypadak, jaki dazvolić źmianić artykuł ci skaracić termin źniavoleńnia.
Niervovyja zryvy, što vyjaŭlajucca ŭ isterykach i svarkach — zvyčajnaja źjava kamiernaha žyćcia. Ja bačyła, jak pakutujuć maje sukamiernicy, sama nieadnarazova paśla čarhovaj «hutarki» na fonie padvyšanaha cisku pieražyvała paničnyja ataki. Pa turemnych mierkach ja prabyła ŭ źniavoleńni niadoŭha, ale stres atrymała surjozny.
Ciapier sprabuju dać rady nastupstvam. Miedyki kažuć, što mnie jašče pašancavała: jašče b krychu — i škoda zdaroŭju była b niezvarotnaja.
Na žal, pakul mienavita zdaroŭje nie dazvalaje zajmacca lubimaj spravaj, miedyjacyjaj. Ale ja nie hublaju nadzieju, što ŭ novym hodzie viarnusia da jaje. Abdumvaju płan knihi pra miedyjacyju ŭ krainach postsavieckaj prastory. Nazvu užo prydumała: «Miedyjacyja žyvie na Uschodzie».
«NN»: Ci śnicca vam niešta ź pieražytaha ŭ SIZA?
ŁU: Mnie nie śnicca SIZA, ale i nie adpuskaje. Takoha kštałtu vyprabavańni prymušajuć zadumacca pra žyćciovyja kaštoŭnaści i pryjarytety. Dla mianie adkryłasia novaja staronka žyćcia. Ja ŭbačyła tak šmat čałaviečych pakut i niespraviadlivaści, što chočacca niešta zrabić, kab źmianić situacyju. Ludzi, jakija ździejśnili złačynstva, a tym bolš tyja, čyja vina jašče nie dakazanaja, nie pavinny ŭtrymlivacca ŭ takich umovach. Hramadstva pavinna davać takim ludziam šaniec viarnucca ŭ socyum, a nie paharšać ich antysacyjalnyja pavodziny.
Paśla taho, jak u našaj krainie adbuducca pieramieny, mnie b chaciełasia inicyjavać stvareńnie hramadskaha fondu, jaki b zajmaŭsia źmienaj zakanadaŭstva i ŭmoŭ u SIZA i inšych miescach pazbaŭleńnia voli. Mnie zdajecca, paśla taho, jak praź SIZA prajšli tysiačy biełarusaŭ, patrebu ŭ takich źmienach adčuvaju nie tolki ja.
Ciapier ja pierapisvajusia i padtrymlivaju materyjalna niekalkich sukamiernic i ich siemji. Dla mianie hetyja žančyny nie źniavolenyja, a ludzi, jakija majuć patrebu ŭ dapamozie i padtrymcy.
«NN»: Uvieś čas u niavoli vašym hałoŭnym suviaznym z žyćciom tut, akramia advakataŭ, byŭ muž. Ën raskazvaŭ, jak vybiraŭ na Kamaroŭcy zamoŭlenyja vami niejak sała, syravialenuju kaŭbasu i maleńkija ahurki z pamidorami čery… Dzialiŭsia emocyjami ad vašaha listavańnia, adznačaŭ, kali listy ad vas stali bolš napružanymi. A raskažycie, jak vy ŭvohule paznajomilisia?
Uładzimir Iskarcaŭ: U mianie vielmi nasyčanaja pracoŭnaja bijahrafija. Paśla skančeńnia ciapierašniaha BNTU ja tam zastaŭsia vykładać ekanomiku. Pracavaŭ try hady pamočnikam namieśnika Minskaha harvykankama (zastałasia navat z tych časoŭ hanarovaja hramata za ŭdzieł u budaŭnictvie pieršaj linii Minskaha mietrapalitena). Na pasadzie čynoŭnika chutka zrazumieŭ, što heta nie majo: u našaj krainie praca čynoŭnika, na žal, składvajecca z taho, kab znajści parahraf, jaki dazvolić admović tamu, chto źviarnuŭsia pa dapamohu.
Paśla ŭładkavaŭsia ekanamistam na hadzińnikavy zavod «Łuč», dzie vyras da načalnika adździeła źniešnieekanamičnych suviaziaŭ. Jakraz tady, u 1991 hodzie, było pryniata rašeńnie pra akcyjanavańnie zavoda, i my źviarnulisia pa jurydyčnuju dapamohu da pieršaj pryvatnaj jurydyčnaj kampanii ŭ Biełarusi, Lilinaha stvareńnia: «Ułasava i partniory» (ciapier «Ułasava, Michiel i partniory»). Potym jak da śpiecyjalista ja źviartaŭsia da jaje nie raz, asabliva kali zachacieŭ raspačać ułasny biznes.
fota Nadziei Bužan
ŁU: Žyćcio skłałasia tak, što Uładzimir staŭ udaŭcom, jaho žonka chvareła i, na žal, pamierła. Jak i moj muž. U nas abaich ad pieršaha šlubu zastałosia pa dvoje synoŭ. I tak atrymałasia, što syšlisia našyja ściežki.
UI: Ažanilisia my praz 14 hod paśla pieršaj sustrečy. Ja nadzieŭ śvietły «šlubny» kaścium, Lila — pryhožuju sukienku. Zajechaŭ na šlachu ŭ ZAHS Pieršamajskaha rajona pa siastru, paprasiŭ jaje muža pafatahrafavać nas. Ën padyšoŭ da spravy adkazna: zładziŭ nam na svaim leciščy cełuju fotasiesiju.
Toj samy zdymak ź lecišča paśla rośpisu.
Paśla, užo ŭ Minsku, my prosta pajšli na abied u restaran Bergamo. Zaprasili z saboj tolki blizkuju siabroŭku Lili, bolš nikomu pra naša śviata nie raskazali. Sprava ŭ tym, što paralelna rychtavałasia viasielle majho małodšaha syna Lošy. My nie chacieli adciahvać uvahu na siabie. Užo paśla taho, jak Loša ažaniŭsia, u pieršyja ž vychodnyja, my zaprasili ŭsich dziaciej da siabie ŭ hości i padzialilisia navinoj.
«NN»: Kali my ŭpieršyniu zavitali da Uładzimira, jon žartavaŭ: «Voś, kupajusia ŭ promniach słavy žonki». U vas u pryncypie jość niejkaja kankurencyja ŭ siamji? Usio ž adzin z vas — «najlepšy miedyjatar», «juryst №1», žančyna, jakaja traplała ŭ śpis samych paśpiachovych i viadomych u Biełarusi…
UI: Dobraje pytańnie. Ja taksama zaŭsiody byŭ lidaram. Usie maje biznesy byli paśpiachovymi. Jak i biznesy ludziej, jakich ja kansultavaŭ, dapamahaŭ ź inviestycyjami.
Kali takija ludzi schodziacca pad adnym dacham, možna padumać — čakaj reŭnaść, pretenzii.
Ja ž razumieŭ, što Lila šmat u čym razumniejšaja, bolš praktyčnaja za mianie. I tamu ja pakorliva, biez sumnieńniaŭ rolu kiraŭnika siamji addaŭ joj. Jak minimum staraŭsia nie pieraškadžać joj ni ŭ čym. Ja rady, što mahu być pobač z takoj žančynaj i dapamahać joj.
ŁU: Ahułam, moža, ja i lidar u siamji. Ale ŭsie pryncypova važnyja momanty ŭzhadniaju z mužam. I starajusia nie rabić ničoha, što b jaho zasmuciła. Ale voś u tym, kab być bolš aściarožnaj, ja muža nie pasłuchała. Ën paśla śmiajaŭsia: «Voś tamu i ŭ turmu trapiła».
Kali na ŭdzielnikaŭ Kaardynacyjnaj rady zaviali kryminalnuju spravu, ja mahła źjechać, ale nie zrabiła hetaha. Skažu nie ŭ kryŭdu kaleham, jakija ciapier za miažoj: ja nie mahła ŭsio tut kinuć. Niejak ramantyčna na ŭsio hladzieła, nasamreč: ja ž člen prezidyuma, u mianie takaja adkaznaść, źbiehčy było b jak zdrada.
fota Nadziei Bužan
«NN»: Vy aboje byli členami inicyjatyŭnaj hrupy Viktara Babaryki. Čamu vy «ŭpisalisia» mienavita za jaho?
UI: Ja ekanamist pa adukacyi, i jaho razvahi mnie byli blizkija. Jaho dziejnaść u banku jak kiraŭnika i miecenata taksama vyklikała prychilnaść.
Uvohule, usie, dumaju, daŭno zaŭvažyli, jak u 2020 hodzie naš narod abudziŭsia. Heta vialikaje dasiahnieńnie. Biełarusy siońnia i biełarusy jašče 8 žniŭnia — heta absalutna roznyja ludzi. Na pieršym masavym maršy svabody, na jaki my vyjšli ź Lilaj, pobač z nami išli dvoje mužčyn. I voś jany abmiarkoŭvali, što toj dzień, 16 žniŭnia, varta zrabić śviatočnym: Dniom nacyjanalnaha jadnańnia biełaruskaha naroda. U nas narešcie ŭtvaryłasia nacyja.
«NN»: U vas niejak źmianilisia stasunki paśla etapa źniavoleńnia?
ŁU: U nas z mužam zaŭsiody byli ciopłyja adnosiny. I turma, ja liču, nas jašče bolš zbliziła. Ën vielmi pieražyvaŭ za mianie, a ja pieražyvała, što jon pieražyvaŭ. Pieršy čas navat adčuvała pačućcio viny: čamu ja jaho nie pasłuchała, čamu prymušaju pakutavać svajho muža…
Kožnuju siekundu za kratami ja adčuvała jaho kłopat. Dumaju, ja rabiła b toje ž, apynuŭšysia na jaho miescy. Ciapier my dakładna lepš asensoŭvajem, što čałaviečy śviet maje kaniec, i treba tak arhanizavacca, kab nichto z nas bolš nie pieražyŭ niešta padobnaje.
Fota ź siamiejnych archivaŭ
«NN»: Ja pravilna razumieju, što vy zaraz zusim nie ŭdzielničajecie ŭ spravach Kaardynacyjnaj rady?
ŁU: Tak. Pakul ja znachodziłasia ŭ SIZA, u Kaardynacyjnaj radzie adbylisia pieramieny: źmianiŭsia skład, mety. Tamu ciapier ja nie da kanca razumieju, što tam adbyvajecca, kudy ŭsio ruchajecca… U lubym vypadku dla mienia Rada — heta simvał biełaruskaj baraćby i abjadnańnia. Zajaŭlenyja jašče 19 žniŭnia zadačy zastajucca aktualnymi i siońnia, nie treba zabyvać.
«NN»: Jakija ŭ vas zastajucca abmiežavańni, čaho vy ŭsio jašče nie možacie sabie dazvolić jak zvyčajny biełarus?
ŁU: Mianie pieryjadyčna vyklikajuć na dopyty jak śviedku pa artykule 361 KK (zakliki da dziejańniaŭ, skiravanych na pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy Biełarusi) i jak abvinavačanuju pa artykule 243: dapamoha ŭ niaspłacie padatkaŭ kampanijam, da jakich maje dačynieńnie moj syn Barys Ułasaŭ. Hetaja sprava była sfabrykavanaja z metaj nadać majmu aryštu kryminalny, a nie palityčny charaktar. Ja pra heta adkryta kažu śledčym orhanam na ŭsich dopytach. Ja ŭpeŭnienaja, kali b nie aktualnaja situacyja z defołtam zakanadaŭstva ŭ našaj krainie, u hetaj spravy nie było b pierśpiektyŭ navat dla zaviadzieńnia.
Paśla skasavańnia majho chatniaha aryštu śledčy paćvierdziŭ, što ŭ mianie niama nijakich abmiežavańniaŭ, aproč abaviazku prychodzić na śledčyja dziejańni. Adnak jak tolki ja pasprabavała vyjechać za miažu na azdaraŭleńnie, za dzień da vyletu mianie vyklikali ŭ Śledčy kamitet i aznajomili z pastanovaj pra časovaje abmiežavańnie prava vyjezdu ź Biełarusi. Jana była datavanaja 23 vieraśniem.
Pa-raniejšamu aryštavanaja majomaść majoj siamji i siamji syna, uklučajučy ŭsie rachunki. Biznes syna, jaki isnavaŭ z 1995 hoda, źniščany, 40 čałaviek pazbaŭlenyja pracy. Paśla nieadnarazovych zvarotaŭ u SK chacia b udałosia źniać aryšt ź piensijnych rachunkaŭ (paśla majho zatrymańnia muža, piensijaniera, faktyčna pakinuli biez srodkaŭ isnavańnia). Z usich hetych detalaŭ źbirajecca sumnaja karcina tatalnaha parušeńnia pravoŭ čałavieka ŭ našaj krainie.
Uładzimir i sabaka Žula. Fota Nadziei Bužan
«NN»: U situacyi, kali vy sami bačycie, što zakony daŭno nie pracujuć, što navat słovy vašych pavažanych kaleh, jurystaŭ, advakataŭ ničoha nie vartyja ŭ sudach, kali čałavieka zabivajuć za stužki ŭ dvary, jakim vy dla siabie ŭjaŭlajecie dalejšaje žyćcio tut?
ŁU: Viedajecie, nakont advakataŭ… Jany zaŭsiody byli niesvabodnymi ŭ hetaj krainie. Adna z pryčyn, čamu ja ŭ svoj čas syšła ź jurysprudencyi, — toje, što zakryli svabodnyja jurydyčnyja firmy, zrabiŭšy ŭsio advakaturaj, jakaja «chodzić» pad licenzijami, pad Ministerstvam justycyi. Kolki ludziej tolki ŭ 2010 hodzie pazbavili licenzij! A takoje adbyvajecca pastajanna. Pry hetym aktyŭna vykazvajucca suprać takoj situacyi čałaviek 150, astatnija praciahvajuć maŭčać — značyć, ich usio zadavalniaje.
Niahledziačy na poŭny pravavy defołt i hłyboki palityčny kryzis, ja hladžu ŭ budučyniu z aptymizmam i vieru, što palityčnaja situacyja źmienicca. Ja nie sumniajusia ŭ pieramienach, składana tolki nazvać dakładny čas, kali jany adbuducca, ale heta niedalokaja budučynia.
Nas, viadoma, adrazu čakaje vialikaja praca, kab usio pryvieści da normy. U nas budzie ciažki pierachodny pieryjad, jon zojmie nie adzin hod. Dumaju, što i maje viedy tut spatrebiacca.
Ja pavieryła ŭ miedyjacyju i siłu pieramoŭ šmat hadoŭ tamu. Paśla taho, jak pabyvała ŭ roznych ekstremalnych situacyjach, u mianie nie zastałosia sumnievaŭ u tym, što ŭmieńnie naładzić kamunikacyju ź inšymi ludźmi moža rabić cudy. Vieru, što našamu hramadstvu jašče spatrebicca maštabny hramadski dyjałoh, dzie b my mahli pačuć adno adnaho i zrazumieć, u jakoj krainie my chočam žyć i jak nam budavać novuju Biełaruś.
