Što i jak rabić — abmiarkoŭvali juryst, palitołah Juryj Čavusaŭ i pravaabaronca, kaardynatarka prajekta dapamohi palitviaźniam Jana Hančarova ŭ vypusku debataŭ «DysKUT».
Vy možacie pahladzieć anłajn, źmieščany na jutub-kanale «DysKUT», albo pračytać asnoŭnyja tezisy, pryviedzienyja nižej.
«Zaŭždy ŭ Biełarusi paśla prezidenckich vybaraŭ adbyvaŭsia ŭsplosk hramadzianskaj aktyŭnaści. Ludzi imknulisia dałučycca da hramadskaj dziejnaści, a ŭłady adkazvali na heta nastupam na struktury hramadzianskaj supolnaści: zakryvali arhanizacyi, kidali lidaraŭ za kraty, — kaža juryst Juryj Čavusaŭ. — U hetym palityčnym siezonie zdaryŭsia biesprecedentny vybuch hramadskaj aktyŭnaści. Da hramadskaj dziejnaści dałučylisia sotni tysiač ludziej. Jany nie mohuć pasadzić za kraty sotni tysiač ludziej, jakija vychodziać na maršy, dałučajucca da internet-aktyŭnaści. Jany bjuć pa tych strukturach, jakija źjaŭlajucca tradycyjnymi arhanizacyjami hramadskaj supolnaści, pa hramadskich abjadnańniach».
Čavusaŭ miarkuje, što ŭłady buduć skiroŭvać represiŭnuju aktyŭnaść na tradycyjnyja niaŭradavyja struktury i arhanizacyi. Likvidoŭvać albo prosta nie davać rehistravacca.
«U listapadzie ŭstupaje ŭ siłu pastanova Ministerstva justycyi pra abaviazkovuju padaču finansavych spravazdač. Raniej dla biełaruskich hramadskich abjadnańniaŭ i fondaŭ heta nie praduhledžvałasia. Pastanova zakranie bolš za try tysiačy arhanizacyj. Buduć spyniać mahčymaść pieravodzić hrošy z-za miažy», — ličyć Juryj Čavusaŭ.
Što rabić u takoj situacyi hramadzianskaj supolnaści?
«Treba pahladzieć, jak ułady nie spravilisia sa svabodnaj pieradačaj infarmacyi. Jość telehram, jaki jany nie majuć mahčymaści kantralavać. Jość mahčymaść abmieńvacca dumkami. Adabrać jaje — heta značyć adabrać telefony i sučasnyja dabroty cyvilizacyi, ułady z hetym nie spravilisia. Hramadzianskaj supolnaści treba znajści svoj telehram, anałah. Jak telehram dla svabody słova, tak i nam patrebny svoj pradukt dla svabody asacyjacyj i, moža być, dla adnaho z kampanientaŭ svabody asacyjacyj — prava na pieradaču i atrymańnie finansavych resursaŭ. Sučasnyja technałohii zaŭždy iduć napieradzie tych adkazaŭ, jakija prydumlajuć aŭtarytarnyja lidary», — miarkuje Juryj Čavusaŭ.
Pravaabaronca Jana Hančarova adznačaje, što biełarusy nie pieršy hod pad presinham i mnohija miechanizmy strymlivańnia, kantrolu hramadzianskich supolnaściaŭ byli ŭviedzienyja ŭładami raniej. Ale niejmavierna pavialičylisia maštaby.
«Vidavočna, što kali idzie takoje supraćstajańnie dvarovym čatam, aktyŭnaściam, zboram la znakavych miescaŭ, salidarnaści, abjadnańniu, to ŭ mianie adkaz tolki adzin — praciahvać heta rabić i jašče aktyŭniej. U salidarnaści, u abjadnańni jość pierśpiektyva. Ideja ŭsich tatalitarnych režymaŭ — raźjadnać ludziej, prymusić ich nie daviarać adno adnamu, ścierahčysia, nienavidzieć i hetak dalej. I ŭ maim ujaŭleńni ŭ takoj situacyi treba šukać saratnikaŭ, kaleh, adnadumcaŭ i razam ź imi rabić Biełaruś lepšaj, zapuskać prajekty i inicyjatyvy», — kaža pravaabaronca Jana Hančarova.
U toj ža čas, niahledziačy na kałasalny cisk na hramadzianskuju supolnaść Biełarusi, pradstaŭniki ŭładaŭ pieryjadyčna zajaŭlajuć pra žadańnie vieści dyjałoh. Na paviestku dnia vynosicca, naprykład, pytańnie Kanstytucyi, abmiarkoŭvać jaho zaprašajuć na kruhłych stałach praŭładnyja dziejačy. Jak reahavać pravaabaroncam na takija prapanovy?
«Nijakich pieramoŭ z tymi, chto čynić hvałt, być nie moža, — pierakananaja Jana Hančarova.
— Pieramovy mahčymyja, kali ludzi znachodziacca ŭ roŭnych pazicyjach. Kali nas kličuć jak roŭnaha partniora, jaki maje hołas, a nie partnioraŭ, jakija lehalizujuć hety kruhły stoł. Ja staju tolki na adnym — heta vykanańnie patrabavańniaŭ. Adpuścić usich palitźniavolenych, spynić hvałt u adnosinach hramadzian. I tolki paśla hetaha my možam chacia b niejkija pytańni vynosić na abmierkavańnie. Ci pra vybary, ci pra Kanstytucyju. Pierš za ŭsio treba spynić hety štodzionny teror na vulicach krainy. Heta pavinna być ahulnym patrabavańniem usich ludziej, jakija vychodziać na pratesty, razmaŭlajuć ź dziaržaŭnymi orhanami».
Nie dapuskaje mahčymaść dyjałohu biez vykanańnia pieršasnych patrabavańniaŭ i Juryj Čavusaŭ.
«Być ručnoj hramadzianskaj supolnaściu na cyrkavoj arenie kruhłaha stała, za miežami jakoha adbyvajecca hvałt, stralanina, zabivajuć ludziej, katujuć na Akreścina — heta nie hodna. Ź inšaha boku, apryjory dziaržava i hramadzianskaja supolnaść — heta nie roŭnyja ŭdzielniki ŭ pieramovach. A dziaržaŭnaja ŭłada i hramadzianie — heta subjekty roznaj vahi, — ličyć Juryj Čavusaŭ.
Padvysić vahu hramadzianskaj supolnaści, na dumku jurysta, moža adzinaja pazicyja adnosna nieabchodnaści vykanańnia pieršasnych patrabavańniaŭ va ŭsich pradstaŭnikoŭ hramadzianskaj supolnaści.
«Ja zhadvaju telepieradaču, dzie byli Vaskrasienski, Hajdukievič, Kastusioŭ, Špakoŭski. I viadučy pačaŭ krytykavać kiraŭnika BNF, kazać: «A što vy tut paŭtarajecie toje, što tut da vas kazała Karatkievič? Iznoŭ vy pra palitviaźniaŭ!», — pryvodzić prykład Čavusaŭ. — Dyk voś heta toje, što jany nie lubiać i čaho bajacca. Kali jość adzinaja pazicyja na ŭsich. Kali jany buduć zaprašać na svoj kruhły stoł Human Constanta, Asambleju, BCHK ci kaho zaŭhodna, a pradstaŭniki hetych arhanizacyj buduć u adzin hołas paŭtarać tolki toje, što kazali ich kalehi: vyzvaleńnie palitviaźniaŭ, spynieńnie hvałtu, zaviadzieńnie kryminalnych spraŭ pa zabitych ludziach. A paśla možna dyskutavać pra inšaje», — padsumoŭvaje Čavusaŭ.
