Peŭny čas tamu ja atrymaŭ ad Uładzimira Lachoŭskaha ź Minska zdymak Cimafieja Chviedaščeni ŭ «bałachoŭskim» mundziry i furažcy z vyjavaj čerapa i skryžavanymi miačami. Zdymak maładoha, pryhožaha biełaruskaha vajaki biezupynna pryciahvaŭ maje vočy, nie davaŭ mnie spakoju. Ja prosta musiŭ napisać pra hetaha niezvyčajnaha čałavieka, jakoha pomniać jašče biełaviežskija staražyły.
Cimafiej Chviedaščenia (u niekatorych krynicach — Fiedasienia) — heta adzin z tysiačaŭ biełarusaŭ, jakija ćviorda zmahalisia za svaju dziaržavu, ale jakim los nie dazvoliŭ ni dasiahnuć hetaj mety, ni naładzić žyćcia na mieru svaich zdolnaściaŭ.
Naradziŭsia jon ŭ 1897 h. u vioscy Zaravičy pad Łunincam. U 1916 h. skončyŭ šosty kłas himnazii ŭ Słucku. U hetym ža hodzie skončyŭ 6‑miesiačnyja aficerskija kursy. U nastupnym hodzie byŭ demabilizavany z rasijskaj armii, ale nie kidaŭ zbroi. U śniežni 1917 h. byŭ užo paručnikam 1‑ha biełaruskaha piachotnaha pałka ŭ Minsku. Hety połk farmavaŭsia z dazvołu balšavickaha hałoŭnakamandujučaha rasijskaj armii M. Krylenki, ale kamandzir Zachodniaha fronta A. Miaśnikoŭ zahadaŭ likvidavać połk i dałučyć jaho žaŭnieraŭ da 289 zapasnaha pałka.
Usio‑taki pieramoha balšavikoŭ była časovaja. Kali niemcy, jakija nie mahli ź imi dahavarycca, rušyli na ŭschod, biełaruskija vajskoŭcy 19 lutaha 1918 h. padniali ŭ Minsku paŭstańnie i pieraniali ŭładu ŭ horadzie. Siarod paŭstancaŭ byŭ i Cimafiej Chviedaščenia. 20 lutaha biełaruskija atrady byli złučanyja ŭ 1‑y Minski Biełaruski nacyjanalny połk. Paručnik Chviedaščenia zaćviardžaŭ pałkavyja śpisy piačatkaju z vyjavaj Pahoni (źvierchu) i čerapa sa skryžavanymi kaściami (unizie). U toj čas heta byŭ davoli raspaŭsiudžany simvał, jaki abaznačaŭ, što jaho nośbit budzie bicca nie na žyćcio, a na śmierć.
Na žal, niemcy nie zhadzilisia na farmavańnie biełaruskaj armii, pakolki dumali addać Biełaruś balšavikam. Chviedaščenia, vidać, viarnuŭsia ŭ rodnuju staronku, bo ŭ hetym ža samym 1918 h. apynuŭsia ŭ Pinskim bataljonie Biełaj armii. Ale ŭ 1919 h. jon byŭ užo kamandziram bataljona Čyrvonaj armii ŭ Słucku. Nie adzin jon z vydatnych biełaruskich vajskoŭcaŭ mieŭ vajskovy staž u «čyrvonych». Zhadajem chacia b kamandziraŭ čyrvonych pałkoŭ Stanisłava Bułak‑Bałachoviča i Viačasłava Adamoviča‑starejšaha ci balšavickaha kamisara Mikołu Dziamidava.
Padčas polskaha nastupleńnia ŭ Biełarusi na tyłach savieckich vojsk zbrojna vystupili biełaruskija vajskoŭcy. Na bok palakaŭ pierajšoŭ tady zhadany ŭžo Adamovič‑starejšy, kamandzir Połackaha pałka. Antybalšavicki rokaš u svaim bataljonie padniaŭ i Chviedaščenia, jaki dałučyŭsia da 1‑ha biełaruskaha partyzanskaha atrada pad kamandavańniem Łukaša Siamienika. Kapitan Siamienik arhanizavaŭ paŭstańnie na terytoryi Barysaŭščyny. Vycisnuty balšavickaj karnaj ekśpiedycyjaj, jon schavaŭsia ŭ lasach. Kali polskija vojski padyšli pad Barysaŭ, jon parazumieŭsia ź ich kamandavańniem i vyvioŭ svoj atrad razam z polskim 3‑im ułanskim pałkom na tyły balšavikoŭ, što paskoryła ich adychod z Barysava. Atrad Siamienika zastaŭsia paśla na froncie da listapada 1919 h.
Chviedaščenia ź lipienia 1919 da leta 1920 h. słužyŭ u Vojsku Polskim jak supracoŭnik II adździeła (vyviedka i kontrvyviedka) pry kamandavańni 2‑j dyvizii (paźniej 6‑j dyvizii).
Uvosień 1920 h. Chviedaščenia jak kamandzir hrupy minskich partyzanskich atradaŭ padpisaŭ razam z V. Adamovičam‑starejšym, staršynioj Biełaruskaha palityčnaha kamiteta i, siarod inšych, Paŭłam Aleksiukom, telehramu na adras staršyni Rasijskaha palityčnaha kamiteta Barysa Savinkava i hienierała Stanisłava Bułak‑Bałachoviča: «Pakutujučy pad iham zachopnikaŭ‑balšavikoŭ, biełaruski narod kliča dapamahčy jamu vyzvalicca i ździejśnić zapavietnuju maru mnohich pakaleńniaŭ ab samastojnaj demakratyčnaj Biełarusi». 12 kastryčnika 1920 h. BPK zaklučyŭ damovu z Bułak‑Bałachovičam, u jakoj abaviazaŭsia pamahčy hienierału ŭ arhanizacyi biełaruskaj armii, a toj uzamien mieŭ pieradać BPK cyvilnuju ŭładu na zaniataj saboj terytoryi Biełarusi.
U druhoj pałovie kastryčnika Chviedaščenia źjaviŭsia ŭ Słucku, dzie vierbavaŭ dobraachvotnikaŭ u armiju hienierała Bułak‑Bałachoviča. U pačatku listapada 1920 h. Chviedaščenia pryvioŭ u łahier Bałachoviča atrad, jaki vyhladaŭ «impazantna z uvahi na maral i dyscyplinu» i ničym nie roźniŭsia ad rehularnych atradaŭ. Jon mieŭ svoj ściah i navat nievialiki arkiestr. Atrad kapitana Chviedaščeni byŭ dałučany jak Asobny Biełaruski bataljon (razam z kavaleryjskim uzvodam naličvaŭ 700 ludziej) da 2‑j Minskaj dyvizii pad kamandavańniem pałkoŭnika Miedarda Mikošy.
Padčas pachodu hienierała Bułak‑Bałachoviča hrupa pałkoŭnika Mikošy dziejničała na levym fłanhu armii z metaj uziać Žłobin. 10 listapada jana vyrušyła ź Pietrykava, a 14‑ha ŭziała Kalinkavičy, praź dzień nakiroŭvajučysia na Žłobin. 16 listapada balšaviki zatrymali nastup pałkoŭnika Mikošy pad Damanavičami i nastupnaha dnia prymusili jaho adstupać da Mazyra. Nočču z 17 na 18 listapada atrady pałkoŭnika Mikošy i rasijskija atrady hienierała Jarasłaŭcava pakinuli Mazyr i padalisia ŭ niejtralnuju zonu. Pad kaniec miesiaca jany byli internavanyja razam z cełaj armijaj.
Kapitan Chviedaščenia naležaŭ da tych, chto, padobna Mikołu Dziamidavu ź biełastockim bataljonam, vyrašyli nie zdavacca. Śpiarša sa svaim atradam jon padaŭsia ŭ Słuck, dzie vystupaŭ jak kamandzir Minskaha adździeła narodnaj dabraachvotnickaj armii. Varoža pryniaty eseraŭskim kiraŭnictvam Rady Słuččyny, jon nakiravaŭsia ŭ Vyznu, dzie byccam by zrabiŭ pahrom i pahražaŭ rabinu paviešańniem, kali nie budzie addadzieny vialiki vykup, ale musiŭ schavacca ad słučakoŭ. Urešcie, kali treba było bicca z balšavikami, Chviedaščenia ŭsio‑taki staŭ aficeram 1‑j Słuckaj bryhady.
Paśle taho, jak Bryhada skončyła bajavyja dziejańni i była internavanaja palakami, Chviedaščenia byŭ siarod tych słučakoŭ, jakija nie chacieli zdacca. Ivan Pieška «Hustales» daŭ Savietam pakazańni, što Chviedaščenia razam z prychilnikami hienierała Bułak‑Bałachoviča Arsieniem Paŭlukievičam i paručnikam Macieli, ale taksama ŭ niečakanaj kampanii kapitana Antona Boryka, jaki byŭ praciŭnikam hienierała (ale, moža, pamianiaŭ pohlady, kali byŭ adsunuty ad pasady šefa štaba Słuckaj Bryhady) dy hrupaj moładzi, siarod jakoj byŭ siarod inšych Siarhiej Busieł, adstupiŭ z Morača, apošniaha apornaha punkta słučakoŭ, u Davyd‑Haradok. Tam słučakoŭ i bałachoŭcaŭ, jakija da ich dałučylisia, abiazzbroili palaki. Tym nie mienš, Arsień Paŭlukievič vystupiŭ z pramovaj, u jakoj havaryŭ, što biełaruskija žaŭniery vyzvalać Biełaruś ad palakaŭ i balšavikoŭ. Paśla ich nakiravali ŭ Łuniniec.
U Łunincy znachodziŭsia hałoŭny štab atradaŭ Sialanskaj partyi «Zialonaha Duba», stvoranaj Adamovičam‑starejšym, jakaja ŭvosień papiaredniaha hoda padtrymała hienierała Bułak‑Bałachoviča. Kamandziram ŭzbrojenych atradaŭ «Zialonaha Duba» byŭ ataman Viačasłaŭ Adamovič‑małodšy(psieŭdanim «Dziarhač»). Adnym z atamanaŭ «Zialonaha Duba» staŭ taksama Chviedaščenia (psieŭdanim «Višnieŭski»; karystaŭsia taksama psieŭdanimam «Kuleŭski»).
Kala dvuch z pałovaj tysiač słučakoŭ, jakija nie chacieli być internavanymi, stajali ŭ navakolli Niaśviža. Siudy prybyła taksama častka žaŭnieraŭ z bataljonu Dziamidava i prychodzili biełaruskija deziertyry z Čyrvonaj armii. Tut staŭ dziejničać i Chviedaščenia, jaki 27 śniežnia 1920 h. abviaściŭ siabie Atamanam biełaruskich partyzanskich atradaŭ.
U pačatku 1921 h. kolkaść biełaruskich žaŭnieraŭ, jakija kancentravalisia ŭ navakolli Niaśviža, aceńvałasia ŭ 4 tysiačy. Šmat chto ź ich zachavaŭ zbroju. Hetuju masu biełaruskich vajskoŭcaŭ sprabavała arhanizavać polskaje kamandavańnie, stvarajučy ź ich t. zv. rabočyja družyny. Jany zajmalisia adbudovaj mastoŭ, ramontam daroh i t. p. pracami ŭ pryfrantavoj zonie. Na piku raźvićcia jany naličvali paŭtary tysiačy ludziej. Hetyja družyny słužyli jak baza dla farmavańnia z samych nadziejnych i pa‑antybalšavicku nastrojenych asob dyviersijnych hrup, jakich pierakidali na saviecki bok. U lutym 1921 h. kamandziram hetych družyn byŭ Chviedaščenia.
