«Kolki vam płaciać?» — hetaje pytańnie cikaviła nie tolki BRSM padčas adnaho z našumiełych pikietaŭ za Alaksandra Łukašenku kala «Dana Moł», ale i prostych minakoŭ. Ale hrošy vyrašajuć nie zaŭsiody. Siabry inicyjatyŭnych hrup pracavali ŭ niekalki źmien u Minsku i inšych haradach, ich kuratary na svaich mašynach razvozili stały i kresły, ludzi sami drukavali płakaty i arhanizoŭvali novyja kropki pikietaŭ. Prosta tak, za ideju. I praciahvali rabić svaju spravu, niahledziačy na novyja hvałtoŭnyja dziejańni ŭładaŭ u dačynieńni da patencyjnych kandydataŭ.
Viktar Babaryka sustrakajecca ź siabrami inicyjatyŭnaj hrupy. Fota z fejsbuka Viktara Babaryki
Mnohija ŭziali adpačynki na pracy, kab rabić spravy tut i ciapier — usiaho adzin čałaviek źbiraŭ na pikietach ad 1000 podpisaŭ i bolš (mienavita tak i tolki tak atrymaŭsia padpisny rekord). Piensijaniery siarod zborščykaŭ ščyra pryznavalisia, što ŭ takim aktyviźmie biaruć udzieł upieršyniu, ale chočuć sami pačuć hołas narodu, spraŭdzić svaje zdahadki, što pa BT kažuć niešta nie toje.
Ja taksama dałučyłasia da zboru podpisaŭ, kab na svaje vočy ŭbačyć usie ŭnutranyja pracesy, i zanatavała svaje nazirańni, zafiksavanyja na praciahu niekalkich tydniaŭ. Dzialusia ŭbačanym i pačutym.
***
Pakul pikietaŭ jašče nie było, ja aktyŭna abychodziła padjezdy ŭ svaim rajonie. Samaje składanaje tut — heta, kaniečnie, patrapić unutr. Ź dziesiaci kvater, u jakija telefanuješ, dobra, kali adhuknucca ŭ dźviuch. Haspadary adnoj ź ich abaviazkova kinuć «słuchaŭku» damafona, jak tolki pačujuć, chto ty i navošta pryjšoŭ. Žychary druhoj mohuć źmiłaścivicca, ale adrazu papiaredziać: «Da mianie nie zachodźcie».
Siabry raili być chitrejšaj i pradstaŭlacca abo paštaljonam, abo supracoŭnicaj ŽES, ale pačynać zbor podpisaŭ z padmanu — takoje sabie.
Čałavieku ŭ palito, u palčatkach i mascy adčynić dźviery jašče ciažej, ja razumieju. Kavid-umovy žyćcio zborščykam nie ablahčyli, jak i ŭsioj pieradvybarčaj kampanii ahułam: być na adlehłaści, pierapisvajučy pašpartnyja źviestki, dosyć składana.
Ale ja ciarpliva cisnuła na zvanok, čuła, jak niechta pa toj bok dźviarej źmianšaŭ hučnaść televizara, aściarožna padychodziŭ da vočka, paru chvilin razhladaŭ mianie i dumaŭ. Kali aściarožnaść pieravažvała, čałaviek na dybačkach viartaŭsia da siabie ŭ pakoj, a ty ŭžo zvaniŭ jaho susiedziam.
Ci hrukaŭ. Šmat zvankoŭ u biełaruskich kvaterach nie pracuje. Cikava, jany nikomu nie patrebnyja, bo ludzi abychodziacca sihnałam damafona? Ci, moža, prosta lanota ramantavać?
***
Jak ža dachalery ŭ nas brudnych, zapeckanych, strašnych padjezdaŭ!
***
Nie tak šmat ludziej razumiejuć da kanca, čym zbor podpisaŭ adroźnivajecca ad vybaraŭ. Da infarmacyi, što na hetym etapie pakinuć aŭtohraf možna za 15 (paśla 14, a paźniej 13) kandydataŭ, stavilisia naściarožana.
— A nas nie rasstralajuć, kali addamo podpis vam?
— A nas nie zvolniać?
— A nas užo paprasili raśpisacca za Łukašenku na pracy, to što zrabić?
Mužčyna 40 hod. Pryznajecca, što budzie hałasavać (i addavać podpis) upieršyniu za žyćcio. Raspytvaje, chto ciapier apazicyja ŭ krainie, chto za levych, chto za pravych, jak adbyvajucca ŭsie pracesy. Ciažka ŭkłaści lekcyju ŭ niekalki chvilin, ale davodzicca praz raz rabić karotki ekskurs.
Ciešyłasia, kali bačyła, što kampanija-2020 dla mnohich stała šturškom zacikavicca palitykaj i tym, što adbyvajecca navokał. Uklučacca ŭ praces i być karysnym, nieabyjakavym. Ludzi ščyra pryznavalisia: «Ja maŭčaŭ, ale bolš nie mahu». «Chata z kraju» šmat dla kaho pierastała być łozunham.
Chacia, kaniečnie, chapała i tych, chto kazaŭ: «My pa-za palitykaj». I chucieńka chavaŭsia.
***
— Dzień dobry. Źbiraju podpisy ŭ padtrymku kandydata ŭ kandydaty na pasadu prezidenta.
— Voj, ja jašče nie vyznačyŭsia, dziaŭčyna, da pabačeńnia.
— Darahi, chto tam?
— Dzień dobry. Źbiraju podpisy ŭ padtrymku kandydata ŭ kandydaty na pasadu prezidenta.
— O, zapišycie! I mianie, i muža. Choć za kaho, tolki sami viedajecie nie za kaho.
— Ale ja chacieŭ padumać…
— A što dumać. Muž, davaj pašpart. Raśpišysia — paśla pahavorym.
Fota Nadziei Bužan
***
Karcinki, jakija traplali ŭ samaje serca.
Karcinka №1.
Adčyniła dźviery darosłaja dačka. Tata ŭ jaje lažačy, napałovu paralizavany. Jana sumniajecca, što jon zmoža raśpisacca za siabie, tamu i nie prapanoŭvaje. Abmiarkoŭvaje hety momant usłych.
— Dazvol mnie jašče pavajavać z režymam choć asadkaj! — kryčyć jon, 90-hadovy, sa svajho pakoja.
I raśpisvajecca. Usia siamja raśpisvajecca.
Karcinka №2. Pikietnaja.
Jana viadzie jaho pad ruku. Ëj — 93. Jamu — 95. Jana — apora, ale tolki z adnaho boku, ź inšaha jamu dapamahaje kijok. Jany pryhoža apranutyja ŭ vyprasavanaje adzieńnie — nivodnaj zmorščynki na nahavicach i kašulach. Stylisty skazali b, što heta kežuał u pastelnych, niudavych adcieńniach. I koler vałasoŭ u ich u toj ža hamie — takaja pryhožaja sivizna, jakaja hraje na červieńskim soncy.
Jana chucieńka, rupliva stavić podpis sama, a paśla biare jaho ruku z asadkaj u svaju ruku.
— U jaho niadaŭna insult byŭ, — tłumačyć.
I razam, ruka ŭ ruce, jany vyvodziać datu i podpis.
— Tolki pasprabujcie nie pieramahčy. Žyvie Biełaruś! — daje para zahad na raźvitańnie.
***
Adnym z krutych efiektyŭnych instrumientaŭ pa zbory podpisaŭ staŭ telehram-bot. Zajaŭki ŭ jaho prychodzili z aficyjnaha sajta. Čałaviek, jaki chacieŭ pakinuć podpis, paznačaŭ svoj adras, jaki pieranakiroŭvaŭsia ŭ kanał pa horadzie pražyvańnia siabra inicyjatyŭnaj hrupy. Ty bačyŭ, što novaja zajaŭka znachodzicca blizka na mapie i pa pryncypu Ubiera zabiraŭ jaje sabie.
Dalej zastavałasia tolki źviazacca z čałaviekam i damovicca, kali možna pryjści da jaho pa podpis. Zručnaja reč dla tych, chto byŭ na samaizalacyi.
U adzin z takich viečaroŭ, zakryvajučy adrasy ludziej pa svaim rajonie, ja patrapiła ŭ pryvatny dom na vulicy Hrekava. Zajaŭku na podpis pakidała maładaja žančyna. Ja raźličvała, što chutka zabiaru jaje «aŭtohraf» i pabiahu pa astatnija. Ale dzie ž tam! Susiedzi, pabačyŭšy mianie praz płot, pačali ściakacca ŭ dvor. Sam dom haspadyni padzieleny na niekalki kvater, usie jaho žychary taksama pavychodzili.
— Nie za Łukašenku? Tady niasiom pašparty.
Vystrojvałasia čarha. Pakul čakali, ludzi siadali kala doma za stoł pad višniaj. Vidać, ihnaravać taki natoŭp haściej u svaim dvoryku haspadary nie mahli, tamu chutka vynieśli na vulicu harełku i čarki. Stała čutno tost za tostam u honar alternatyŭnych kandydataŭ. Ledź vyniesła nohi, kab nie być zaciahnutaj u hetuju impravizavanuju viečarynku. Ale jana, vanhuju, raściahnułasia nadoŭha.
Fota Nadziei Bužan
***
Pra salidarnaść.
Čaściej za ŭsio ludzi prychodzili pastavić podpis «choć za kaho z alternatyŭnych». Raspytvali, dzie inšyja pikiety. Dzie «cichanoŭskija», kali syšli «capkałaŭskija»? Jak mahli, padkazvali. Toje samaje rabili siabry inšych inicyjatyŭnych hrup. Padtrymka i salidarnaść adčuvalisia va ŭsim.
I ad ludziej taksama. U samaje haračaje ci, naadvarot, chałodnaje nadvorje zvyčajnyja minaki nieśli nam kavu, harbatu, vadu, maroziva, a kamuści navat šaŭrmu — usio, kab vykazać padtrymku i padziaku.
***
— A dzie pikiet Łukašenki?
Z takim pytańniem usurjoz da mianie źviarnulisia tolki adnojčy. Zvyčajna heta było tolki ź ironijaj: «Hm, a Łukašenki pikietaŭ niešta nie vidać. I jak ža jon naźbiraŭ miljon tak chutka?»
U toj dzień mužčyna šukaŭ pikiet dziejnaha prezidenta napraŭdu.
— Dyk a dzie ž jany jość, pikiety za Łukašenku? Abyšoŭ tut usio kruhom, zvyčajna stajali, u inšyja hady, a tut niama… Jak ža addać podpis? Što rabić, padkažycie.
— Nie psujcie mnie budučyniu, prašu, — adkazała dziaŭčyna, jakaja ŭ hety momant stajała pobač i, nachiliŭšysia, padpisvałasia za inšaha kandydata.
Dzie šukać pikiety Łukašenki, my padkazać nie zmahli. Samim chaciełasia b viedać.
***
Pra adčaj.
— Dziaŭčyna, a navošta vy heta robicie?
— Spadziajusia na pieramieny.
— Zajzdrošču ja vam, vy jašče vierycie.
***
Na treci dzień pikietaŭ ludzi nieśli mnie ŭ ruki ksierakopii, dakumienty i historyi pra toje, jak ich pakryŭdziła dziejnaja ŭłada: piensija ŭ pieraliku na chleb źmienšyłasia, niezakonna adabrali ziamielny ŭčastak, niama pracy ŭ rehijonie…
Jany prasili pieradać svaje skarhi novamu, budučamu prezidentu, straciŭšy vieru, što siońniašnija čynoŭniki im dapamohuć. Ci što da ich chacia b na pryjom atrymajecca patrapić.
Členy inicyjatyŭnaj hrupy Babaryki. Fota Nadziei Bužan
***
Cikava było nazirać, jak pracavała tb-prapahanda. Kali zatrymali Cichanoŭskaha, častka ludziej sapraŭdy vyrašyła nie ryzykavać i nie addavać za ich siamju podpis. Toje samaje adbyvałasia i paśla navin pra pieratrusy ŭ Biełhazprambanku i kanfiskacyju karcin.
Ale ŭ asnoŭnym ludzi naadvarot aktyvavalisia.
Novaja porcyja hnieŭnych vykazvańniaŭ i dziejańniaŭ u bok alternatyŭnych kandydataŭ — i listy z podpisami zapaŭnialisia ŭ razy chutčej. Vystrojvalisia čerhi: spačatku da adnaho pikieta, potym — da inšaha.
Mazali na palcach, jakija daŭno nie trymali asadku tak doŭha, raśli ŭ pamierach
— Tolki pasprabujcie nie pieramahčy. I viedajcie: my ni ŭva što nie vierym.
— Choć chto, aby novy. Pryjšoŭ čas mianiać.
***
Uzrost i źniešni vyhlad upłyvajuć na vybar biełarusaŭ. Nieadnarazova čuła, jak ludzi prymali rašeńnie nakont podpisaŭ, abmiarkoŭvajučy vałasy, lišniuju vahu i navat makijaž žonak kandydataŭ. Łukizm jak jość (ad słova look, kali što).
***
Pra hrošy.
Niekatoryja biełarusy cikavilisia, kolki płaciać zborščykam podpisaŭ. U štabie Babaryki siabram inicyjatyŭnaj hrupy nie płacili nikolki, chacia minaki ŭpeŭniena śćviardžali, što maja źmiena kaštuje minimum 100 dalaraŭ. Niekatoryja prasili padzialicca: «Ja vam podpis, a vy mnie krychu svaich rubloŭ, vy ž z bankiram pracujecie. Što, jamu škada?»
Razumieju, składana ŭśviadomić, jak možna ŭ volnyja hadziny paśla pracy, na vychodnych źbirać podpisy prosta tak, kab dapamahčy sabrać nieabchodnuju sotniu dla rehistracyi — za dziakuj. Nu, i jašče za toje, kab stać «meram» ci «ministram». U siabraŭ inicyjatyŭnaj hrupy isnavała hulniavaja matyvacyja — za 100 podpisaŭ atrymać humarnoje zvańnie ministra, a za 1000 — samoha premjera. Na mianie heta spracavała dakładna. Ale padtrymlivać i dapamahać adno adnamu ŭ imia idei — takoje ŭsio jašče mahčyma.
Ja viedaju, što niekatoryja z nas mahli zabyć pra pačućcio kansalidacyi, salidarnaści, ale jaho možna abudzić. Jak i pačućcio hodnaści, i dalej pa śpisie.
