Zvyčajna dziejnaść tvorčych sajuzaŭ nie nadta cikavić šyrokaje hramadstva. Biełaruski PEN-centr staŭ vyklučeńniem — paśla skandału z Paŭłam Sieviaryncam i abvinavačvańniaŭ u pryhniocie piśmieńnikaŭ-chryścijanaŭ.
Siońnia ŭ minskim Pałacy mastactvaŭ prachodziŭ ahulny schod siabraŭ centra. Jašče da jaho pačatku było zaŭvažna, što prysutnyja padzieleny na dźvie hrupoŭki. Z adnaho boku — Pavieł Sieviaryniec ź siabrami-chryścijanami i śviatarom, ź inšaha — niekalki namieśnikaŭ staršyni Rady i prahresiŭnaja moładź. Pieršyja pryjšli z razdrukavanymi malitvami, druhija — ź viasiołkavym viejeram.
«Heta my ŭ pravy siektar sieli?» — pažartavaŭ Adam Hłobus, apuściŭšysia na kresła za paru šerahaŭ ad Sieviarynca.
Usio išło pa raskładzie. Uručyli premiju Adamoviča (Naście Zacharevič — za aśviatleńnie prablem, źviazanych z hvałtam i dyskryminacyjaj, Viačasłavu Rakickamu — za cykł dakumientalnych filmaŭ «Śviedki»), zasłuchali dakłady staršyni PENa Taćciany Niadbaj i jaje namieśnikaŭ Paŭła Ancipava i Uładzimira Lankieviča. Daviedalisia, što kvatery, jakija naležać centru, źbirajucca vyvodzić z žyłoha fondu, a siarod arhanizacyj, jakija znachodzili prytułak u tych ścienach, byli Biełaruski kalehium, Škoła maładoha piśmieńnika i ŁHBT-prajekt Makeout. Śpis siabraŭ PENa (zaraz tam 113 čałaviek) prapanavali vyviesić u ahulny dostup.
«My nie masonskaja arhanizacyja, niahledziačy na toje što siarod nas vialiki majstra biełaruskaj łožy Siarhiej Dubaviec», — zaŭvažyła paetka Maryja Martysievič.
Nastupnaj na scenu padniałasia namieśnica PENa Alena Kazłova (piśmieńnica Anka Upała).
«Vystupajučy suprać pieraśledaŭ Uładzimira Niaklajeva, Paŭła Siaviarynca, ja pierakładała zajavy pra naš pratest z metaj infarmavać mižnarodnuju supolnaść. U suviazi z adkrytym listom Paŭła Sieviarynca mušu dadać, što rabiła heta, źjaŭlajučysia niehieteraseksualnaj i fieministkaj», — adznačyła jana na pačatku pramovy.
A potym žorstka raskrytykavała staršyniu PENa Niadbaj za aŭtarytarnaść i vystupiła suprać piśmieńnika Uładzimira Arłova. Kazłova prapanoŭvała abmiežavać termin dziejnaści siabroŭ Rady da 10 hadoŭ (što dazvoliła b vyklučyć Arłova), ale heta pytańnie nie ŭklučyli ŭ paradak dnia.
Za Niadbaj zastupiłasia Śviatłana Aleksijevič, vice-staršynia mižnarodnaha PENa. Skazała, što Niadbaj vielmi aktyŭnaja i, u adroźnieńni ad byłych staršyń-mužčyn, usprymaje svaju pasadu nie prosta jak tytuł.
Praz kolki času pačali razhladać zajavy. Zavočna ŭznavili ŭ šerahu siabraŭ PENa Siarhieja Šaprana, jakoha raniej vyklučyli za niavypłatu ŭnioskaŭ. Začytali, kaho nie ŭziali. Siarod ich byŭ historyk i pryjaciel Sieviarynca Pavieł Bułaty. Jon taksama pryjšoŭ na schod, kab asprečyć admovu.
«A vy chto taki?» — pačułasia z zały.
Bułaty staŭ tłumačyć — pra 26 hadoŭ, pra 150 navukovych prac i dziasiatak mastackich publikacyj. Usie słovy maładoha daśledčyka burna padtrymlivaŭ apładysmientami Sieviaryniec.
Nie pierakanali.
«Ustupić u PEN-centr — nie značyć pryvieści kuču svaich prychilnikaŭ i skazać «prymajcie». Treba zasłužyć. U mnohich [z tych, chto padavaŭ zajavy. — NN.by] niama knih, i heta niesurjozna. A cisnuć na schod — heta čysty palityčny šantaž», — pastaviła kropku Śviatłana Aleksijevič.
Narešcie, dajšli da spravy Sieviarynca, jakoha, pa jaho słovach, vyklučyli praz chryścijanskija kaštoŭnaści, a nie niavypłatu ŭnioskaŭ. Ich Pavieł, darečy, užo vypłaciŭ i dadaŭ, što ŭ tym liku dziakujučy hetym hrošam udałosia arandavać zału dla schodu.
Sieviaryniec vyjšaŭ da sceny. Ad słovaŭ, napisanych u adkrytym liście, i svajoj pazicyi nakont ŁHBT nie admoviŭsia.
«Marksistaŭ, leśbijanak, hiejaŭ ja lublu i škaduju jak ludziej, jakija zachoŭvajuć vobraz i padabienstva Božaje. Ideałohiju hiej-prapahandy, fieminizmu, hiendaru ja liču škodnymi i pavodle svabody słova maju prava tak ličyć».
U zale pačulisia śmiaški i abureńnie.
U hałasavańni za toje, kab viarnuć Sieviarynca ŭ šerahi siabraŭ PENa, 27 čałaviek vykazalisia suprać. Ale zarehistravanych na schod — 59 (choć i daloka nie ŭsie ź ich byli na toj momant u zale). Paŭła znoŭ uziali ŭ PEN.
Padniaŭsia niezadavoleny šum. Niechta demanstratyŭna razarvaŭ mandat i kinuŭ pad nohi.
«Vy raźviazali vajnu!» — kryknuŭ Sieviaryncu chtości ź piśmieńnikaŭ.
«Nidzie nie skazana, što jaho vyklučyli za palityčnyja pohlady ci za toje, što jon chryścijanin. Spadar Sieviaryniec sam pisaŭ u svaich listach, što nie płaciŭ unioski, bo nie pahadžajecca z palitykaj, jakuju pravodzić PEN, — aburyŭsia Alaksandr Fiaduta. — Stvarać precedent palityčnaha cisku nielha».
Pavieł Ancipaŭ, Uładzimir Lankievič i jašče pałova prysutnych u znak pratestu suprać Sieviarynca stali pakidać zału. Schod byŭ amal sarvany. «PEN na miažy raskołu», — uzdychali litaratary.
Spatrebiŭsia čas, kab supakoić baki, viarnuć niazhodnych i praciahnuć schod.
Apošnim punktam prahramy stała pieraabrańnie Rady Biełaruskaha PENa. Novaj staršynioj stała Śviatłana Aleksijevič. Pa jaje prapanovie Taćcianu Niadbaj abrali pieršym namieśnikam. Inšymi namieśnikami stali Andrej Chadanovič i Maryja Martysievič.
