Kałumnista The Washington Post z Saudaŭskaj Aravii Džamala Chašohi zabili 2 kastryčnika 2018 hoda, kali toj pryjšoŭ u dyppradstaŭnictva Saudaŭskaj Aravii ŭ Stambule pa dakumienty, jakija dazvolili b jamu paćvierdzić razvod i zaklučyć novy šlub z hramadziankaj Turcyi. Niaviesta čakała jaho niepadalok ad konsulstva.
Paśla zabojstva Džamila Chašohi ŭ ambasadzie Saudaŭskaj Aravii ŭ Stambule 2 kastryčnika 2018 hoda stała viadoma, što tureckija specsłužby całkam prasłuchoŭvali ŭsio, što adbyvałasia ŭ konsulstvie, jany mieli tam ustalavanuju sistemu prasłuchoŭvańnia. Tamu padrychtoŭka i vykanańnie płana zabojstva byli całkam zapisanyja. Hety zapis čuli ŭsiaho niekalki čałaviek. Dvoje z hetych ludziej pahadzilisia raspavieści pra toje, što jany pačuli na zapisie, prahramie Bi-bi-si Panorama. Pryvodzim vytrymki z materyjałaŭ rasśledavańnia.
Chto hetyja dvoje? Adna ź ich — brytanski advakat, barystar baranesa Chielena Kenedzi. Jaje zaprasili ŭ hrupu mižnarodnych ekśpiertaŭ, jakuju ŭznačaliła Ańjes Kałamar — pravaabaronca i śpiecdakładčyk AAN pa pytańni pazasudovych pakarańniaŭ śmierciu (jana i jość tym druhim čałaviekam, jakomu ŭdałosia pasłuchać zapisy tureckich śpiecsłužbaŭ).
Ańjes Kałamar i Chielenie Kenedzi dazvolili prasłuchać kala 45 chvilin aŭdyja, jakoje było zapisana ŭ konsulstvie na praciahu dvuch dzion, kali adbyvalisia asnoŭnyja padziei.
Jość zapisy jak minimum čatyroch telefonnych razmoŭ ad 28 vieraśnia pamiž konsulstvam u Stambule i Er-Ryjadam. Siarod ich — hutarka hienieralnaha konsuła i kiraŭnika słužby biaśpieki ministerstva zamiežnych spraŭ, jaki paviedamiŭ konsułu, što zapłanavana praviadzieńnie zvyšsakretnaj misii, jakaja źjaŭlajecca «nacyjanalnym abaviazkam».
Hłybokaj nočču 2 kastryčnika ŭ aeraporcie Stambuła pryziamliŭsia pryvatny samalot. Na borcie samalota byli dzieviać hramadzian Saudaŭskaj Aravii — u tym liku sudmiedekśpiert i patołahaanatam, doktar Sałach al-Tubiejhi. Vyvučyŭšy ich bijahrafiju i rod zaniatkaŭ, Kałamar pryjšła da vysnovy, što heta i była hrupa zabojcaŭ.
U dzień zabojstva za niekalki chvilin da 10:00 kamiery vonkavaha nazirańnia zafiksavali, jak adzin z hrupy tych saudaŭcaŭ, chto prylacieŭ u Stambuł, uvajšoŭ u budynak konsulstva Saudaŭskaj Aravii.
Vyvučajučy aŭdyjazapisy, Kenedzi pryjšła da vysnovy, što heta byŭ Machier Abdułaziz Mutreb, jaki kiravaŭ apieracyjaj na miescy.
Ranicaj 2 kastryčnika Chašohi patelefanavali z konsulstva i zaprasili pryjechać pa dakumienty. Sprava ŭ tym, što jon źbiraŭsia ažanicca z turčankaj Dženhiz Chacidže, navukovaj supracoŭnicaj adnaho z tureckich instytutaŭ, tamu jon musiŭ u ambasadzie atrymać dakumienty ab razvodzie ź pieršaj žonkaj. Hety vizit u ambasadu byŭ užo druhim, tamu ŭ arhanizataraŭ złačynstva byŭ čas padrychtavacca.
Pakul Džamal i Dženhiz jechali ŭ konsulstva, u dypmisii Mutreb i sudmiedekśpiert Sałach al-Tubiejhi viali žachlivuju pa źmieście telefonnuju razmovu.
Sudmiedekśpiert Sałach al-Tubiejhi
«Jon [al-Tubiejhi] kazaŭ pra toje, jak jon pravodzić anatamiravańnie. Čuvać było, što jany śmiajucca. Jon kazaŭ: «Ja zvyčajna ŭklučaju muzyku, kali režu trupy. Časam u mianie ŭ ruce kubak kavy i cyhara», — pierakazvaje pačutaje na zapisie Chielena Kenedzi.
Z zapisu stanovicca jasna: doktar viedaŭ, što jamu treba budzie zrabić, kaža Kenedzi.
«Upieršyniu ŭ žyćci mnie pryjdziecca rezać [trup] prosta na padłozie. Navat kali ty miaśnik, ty padviešvaješ tušu, kab jaje razabrać», — tak razvažaŭ saudaŭski sudmiedekśpiert, uspaminaje Kenedzi.
Kabiniet na vierchnim paviersie konsulstva byŭ padrychtavany. Padłohu zasłali polietylenam. Tureckamu piersanału konsulstva ŭ hety dzień dali vychodny. Čakajučy Chašohi, udzielniki zabojstva dzialilisia replikami: «Kali pryjedzie achviarnaja žyvioła?»
U 13:15 kamiery nazirańnia fiksujuć, jak Chašohi zachodzić u budynak konsulstva. Miarkujučy pa zapisach, jaho sustreła kamisija pa pryjomach konsulstva. Jamu skazali, što ŭ ich jość ordar Interpała na jaho zatrymańnie i što jon pavinien budzie viarnucca ŭ Saudaŭskuju Araviju. Miarkujučy pa zapisie, jon admoviŭsia napisać paviedamleńnie synu, kab toj pieradaŭ siamji, što ź im usio ŭ paradku.
«Ja nie viedaju, ci dumaŭ jon pra toje, što moža być zabity, ale jon absalutna dakładna razumieŭ, što jany mohuć pasprabavać vykraści jaho. Jon pytajecca: «Vy źbirajeciesia zrabić mnie injekcyju?» Jamu adkazvajuć: «Tak», — raspaviadaje Ańjes Kałamar.
Kenedzi kaža, što Chašohi dvojčy zapytvajecca, ci vykraduć jaho, i zatym kaža: «Jak heta možna zrabić u pasolstvie?» Huki, jakija iduć za hetym dyjałoham, kažuć pra toje, što ŭ hety momant jaho dušać. Mahčyma, jamu nadzieli pakiet na hałavu.
Kałamar ličyć, što tut pačaŭ dziejničać patołahaanatam, jaki vykonvaŭ ukazańni kiraŭnika apieracyi. Čuvać hołas, jaki kaža: «Dajcie jamu parezać». I zdajecca, što heta hołas Mutreba», — kaža Kałamar.
«Zatym razdajecca čyjści kryk: «Usio skončana», i niechta jašče kryčyć: «Zdymicie heta, zdymicie heta. Pakładziecie voś heta jamu na hałavu. Zakrucicie». Ja mahu tolki vykazać zdahadku, što ŭ hety momant jany adrezali hałavu ad tułava», — kaža Ańjes Kałamar.
Kala 15:00 kamiery videanazirańnia zafiksavali, jak aŭtamabili konsulstva vyjazdžajuć z terytoryi dypmisii i pryjazdžajuć u rezidencyju hienieralnaha konsuła, jakaja raźmieščana praź dźvie vulicy ad konsulstva.Try čałavieki ŭvajšli ŭ rezidencyju z valizkami i polietylenavymi pakietami. Kałamar ličyć, što ŭ ich mahło być razabranaje cieła Chašohi. Praź niekatory čas mašyny źjazdžajuć. Cieła Chašohi da hetaha času nie znojdziena.
U apaviadańniach pra zabojstva i źniščeńnie trupa Chašohi časta zhadvajecca kaściavaja piła. Ale ci była jana? Pa słovach Kenedzi, na zapisie nie čuvać skryhatu, jaki vydaje chirurhičny instrumient, adnak čuvać cichaje hudzieńnie. Tureckaja raźviedka miarkuje, što heta moža być huk kaścianoj piły.
U 15:53 kamiery vonkavaha nazirańnia fiksujuć, jak dva člena hrupy, jakaja prybyła z Saudaŭskaj Aravii, pakidajuć konsulstva. Adzin z mužčyn — u vopratcy Chašohi, ale na im inšyja čaraviki. U inšaha mužčyny, tvar jakoha chavaje kapiušon, u rukach bieły polietylenavy pakiet.
Jany iduć u napramku Błakitnaj miačeci. Kali jany znoŭ patrapiać u abjektyŭ kamiery nazirańnia, raźmieščanaj pa darozie, čałaviek, jaki byŭ apranuty ŭ kaścium Chašohi, užo budzie ŭ inšaj vopratcy. U hatel jany źjechali na taksi, jakoje złavili na vulicy. Taksama jany vykinuli ŭ skryniu polietylenavy pakiet — mierkavana, u im i była vopratka Chašohi.
Tryvohu pieršaj pačała bić niaviesta Chašohi, jakaja čakała mužčynu pierad ambasadaj, kali i praź niekalki hadzin jon nie vyjšaŭ adtul, choć konsulstva ŭžo zakryłasia.
Chašohi pryjšoŭ u ambasadu Saudaŭskaj Aravii, kab atrymać paćviardžeńnie ab razvodzie z byłoj žonkaj, bo płanavaŭ ažanicca z Chacidže Dženhiz.
A hrupa zabojcaŭ Chašohi ŭ 18.30 užo siadzieła ŭ pryvatnym samalocie, jaki vylataŭ u Er-Ryjad. Jany pakidali Stambuł mienš čym praz sutki paśla svajho prybyćcia.
Na nastupny dzień ułady Turcyi i Saudaŭskaj Aravii vystupili z supiarečnymi adzin adnamu zajavami z nahody taho, što adbyłosia ŭ budynku konsulstva.
Tureckaja raźviedka ŭžo vyvučała dadzienyja zapisaŭ pryład prasłuchoŭvańnia, ustalavanych u konsulstvie, u tym liku i źmiest telefonnych pieramovaŭ za čatyry dni, jakija papiaredničali źniknieńniu Chašohi.
Ci viedali jany tady, što žyćcio Chašohi ŭ niebiaśpiecy, i kali tak, to čamu nie pieraścierahli jaho?
«Nie dumaju, što jany viedali. Niama nijakich dadzienych, jakija śviedčać ab tym, što zapisy prasłuchoŭvalisia ŭ režymie realnaha času», — kaža Kałamar.
Praz čatyry dni paśla zabojstva Chašohi z Saudaŭskaj Aravii prylacieła jašče adna hrupa aficyjnych asob. Jany zajavili, što majuć namier vyśvietlić, što adbyłosia ź im. Kałamar ličyć, što na samaj spravie zadača hetaj hrupy była zamieści ŭsie ślady i źniščyć usie dokazy.
Konsulstva, pavodle mižnarodnaha prava, źjaŭlajecca terytoryjaj Saudaŭskaj Aravii, i na praciahu dvuch tydniaŭ paśla źniknieńnia Chašohi supracoŭniki ŭstanovy nie dapuskali tureckich śledčych na terytoryju dypmisii.
«Da taho momantu, kali ich dapuścili ŭ konsulstva, tam užo ničoha nie było, navat nijakich śladoŭ DNK Chašohi. Adzinaje łahičnaje zaklučeńnie, jakoje tut moža być: miesca złačynstva było staranna apracavana admysłovymi chimičnymi srodkami», — kaža Kałamar.
Na praciahu niekalkich tydniaŭ, niahledziačy na cisk z boku Turcyi, Er-Ryjad admaŭlaŭsia pryznać, što Chašohi byŭ zabity. Spačatku jany kazali pra bojku ŭ konsulstvie, a zatym zahavaryli pra toje, što heta była niečaja «dziorzkaja pryvatnaja apieracyja».
Vysnova ŭ dakładzie Ańjes Kałamar Savietu AAN pa pravach čałavieka adnaznačnaja: «Niama nijakich padstavaŭ dla taho, kab, pavodle mižnarodnaha prava, zabojstva Chašohi možna było b kvalifikavać akramia jak zabojstva, ździejśnienaje dziaržavaj».
