U pačatku sakavika Pavieł Łatuška byŭ pryznačany dyrektaram Kupałaŭskaha teatra. U intervju TUT.BY jon raskazaŭ pra pracu ŭ Paryžy i pieršyja kroki na novaj pasadzie, a taksama ahučyŭ svoj pryncyp u žyćci.
— Pierachod u Kupałaŭski — nie maja inicyjatyva. Heta prapanova ministra kultury Juryja Bondara, jakuju jon zrabiŭ padčas asabistaj razmovy, — kaža Pavieł Łatuška pra svajo pryznačeńnie.
Dla mnohich biełarusaŭ asoba Paŭła Paŭłaviča pierš za ŭsio asacyirujecca z pracaj na pasadzie ministra kultury. Ale jon zajmaŭ jaje try z pałovaj hady (2009−2012), a bolšuju častku karjery pravioŭ u MZS. Jak sapraŭdny karjerny dypłamat, Łatuška prosić pakazać jamu tekst pierad publikacyjaj.
— Pavieł Paŭłavič, tady nie kažycie toje, što potym nie chacieli b ubačyć u tekście. Kryŭdna niešta pačuć, a potym nie raspavieści čytačam, — adkazvaju ja.
— Tady intervju skončana, — žartuje Łatuška.
My z fatohrafam śmiajemsia i pačynajem razmovu.
«Na pryjom da savietnika banka davodzicca zapisvacca try miesiacy. Kab atrymać adkaz praz elektronnuju poštu, časam treba napisać try-čatyry razy»
Papiarednija šeść hadoŭ moj surazmoŭca źjaŭlaŭsia pasłom u Francyi (taksama pa sumiaščalnictvie ŭ Ispanii, Partuhalii i Manaka, a jašče pradstaŭnikom pry JUNIESKA i Suśvietnaj turystyčnaj arhanizacyi) i žyŭ u Paryžy. Pierš čym pierajści da palityčnych dy ekanamičnych pytańniaŭ, cikaŭlusia pobytam. Łatuška vielmi vysoka aceńvaje sacyjalnyja standarty Francyi. Ale niečakana pryznajecca: asobnyja pobytavyja prablemy vyrašyć u Minsku značna lahčej, čym u Paryžy.
— Ci mahli b vy pryvieści jaki prykład? Kali ja padarožničaŭ pa Francyi, mianie razdražniała, što rana ŭ budni zakryvajucca praduktovyja kramy. Na vychadnych jany ŭvohule nie pracujuć. Dzie chočaš, tam i nabyvaj pradukty.
— U Paryžy davoli ciažka arendavać žyllo, bo ŭładalniki kvater časta nie chočuć zdavać ich dypłamatam. Ciažka znajści varyjant, potym zaklučyć damovu. Paźniej ciažka navat spynić damovu ab arendzie. Ujavicie: u jakaści harantyi hetaha kantraktu ŭ ciabie prosiać zamarozić 70 tysiač jeŭra! Atrymlivajecca davoli dobry biźnies: na niekalki hadoŭ maješ u rasparadžeńni takuju sumu. Jość svaje ciažkaści z mabilnymi apieratarami, płataj za enierhazabieśpiačeńnie.
Što tyčycca pracy dypłamata… U Francyi davoli ciažka źviarnucca da čynoŭnika, kab atrymać stanoŭčaje rašeńnie pa toj ci inšaj prablemie. Na pryjom da savietnika banka davodzicca zapisvacca try miesiacy. Sam nieadnarazova z takim sutykaŭsia. Kab atrymać adkaz praz elektronnuju poštu, časam treba napisać try-čatyry razy. Na žal, taki pieralik možna praciahvać. Tamu, paviercie, u Biełarusi takija prablemy vyrašajucca praściej i chutčej.
— Ci pryvieźli vy z saboj z Francyi niejkija chobi, zvyčki? Naprykład, raniej nie pili kavu, a ciapier stali jaje amataram.
— Ja b chutčej kazaŭ nie pra pryvatnyja fakty, a pra nazapašany styl pracy za miažoj. Zrazumieła, što pasoł pradstaŭlaje intaresy svajoj krainy i vykonvaje zadačy, jakija akreślivaje jamu kiraŭnictva (prezident, urad, Ministerstva zamiežnych spraŭ). Ale praca pasła maje svaju ŭnikalnaść — davoli značnuju aŭtanomiju ŭ płanie inicyjatyvy i realizacyi idej na praktycy.
— Što atrymałasia zrabić padčas pracy pasłom, a što nie?
— Aceńvać, što ŭdałosia zrabić, što nie, — nie maja prerahatyva. Moj pryncyp u žyćci zaŭždy byŭ takim: stavić mety i iści da ich. I kali ty staviš stanoŭčuju metu, u bolšaści situacyj ty dojdzieš da vyniku.
Časta vykarystoŭvajucca dva terminy: ekanamičnaja dypłamatyja i kulturnaja dypłamatyja. Pryjarytet źniešniaj palityki Biełarusi — ekanamičnaja dypłamatyja, na jakuju byli nakiravanyja ŭsie namahańni. U halinie ekanomiki dahetul nie było handlova-ekanamičnych kamisij ni z Francyjaj, ni ź Ispanijaj, ni z Partuhalijaj. Jany byli stvoranyja, a heta bazavyja instrumienty handlova-ekanamičnych suviaziaŭ. Atrymałasia pašyryć supracoŭnictva z rehijonami Francyi. My arhanizavali bolš za 50 ekanamičnych i turystyčnych prezientacyj. Byli kankretnyja ekspartnyja inviestycyjnyja prajekty: pačynajučy ad zborki aŭtamabilaŭ da budaŭnictva damoŭ. Paviercie, śpis zroblenaha možna praciahvać jašče doŭha.
«Kali hublaješ suviaź ź Biełaruśsiu, nastupaje momant, kali varta viarnucca na radzimu»
— Dzie vam bolš kamfortna pracavać: u dypłamatyi ci ŭ kultury?
— Mnie zdajecca, što ekanamičnaja i kulturnaja dypłamatyja pierasiakajucca. Pieršaje miesca majoj pracy za miažoj — heta Biełastok (Pavieł Łatuška zajmaŭ pasady vice-konsuła i konsuła ŭ Biełastoku ŭ 1996−2000 hadach. — Zaŭvaha TUT.BY). Na Biełastoččynie pražyvaje vialikaja kolkaść biełarusaŭ, jakija zachoŭvajuć svaju kulturu. Pa ich inicyjatyvie i pry padtrymcy konsulstva štohod adbyvalisia dziasiatki imprezaŭ, na jakich ja prysutničaŭ. Z hetaha momantu mieŭ niepasrednaje dačynieńnie da śfiery kultury.
Paźniej, kali pracavaŭ pres-sakratarom MZS (2000−2002 hady. — Zaŭvaha TUT.BY), ministry zamiežnych spraŭ Urał Łatypaŭ i Michaił Chvastoŭ nakiroŭvali mianie jak pradstaŭnika MZS na imprezy biełarusaŭ, jakija ładzilisia pa-za miežami krainy. Heta byŭ honar i adnačasova zadavalnieńnie.
Paźniej mianie pryznačyli pasłom u Polšču (2002−2008). Heta naša kraina-susiedka, dzie šmat biełarusaŭ, dzie dobra ŭsprymajecca naša kultura. Apošnija šeść hadoŭ ja pracavaŭ u Francyi. Pakolki Paryž — suśvietnaja kulturnaja stalica, uvaha da kultury vyhladała łahičnaj i naturalnaj.
— Niaŭžo francuzam cikava biełaruskaje mastactva?
— Sapraŭdy, Biełaruś dla ich — heta Terra incognita, jakuju mała viedajuć. Ale ŭ hetym naš šaniec, bo jeŭrapiejcy adkryty da ŭsiaho novaha. Da taho ž praz kulturnuju dypłamatyju my možam pašyrać viedy pra našu krainu, stvarać jaje stanoŭčy imidž.
— Siarod prajektaŭ, jakija vy ładzili ŭ Francyi, byli jakraz hastroli Kupałaŭskaha.
— Heta byŭ śpiektakl «Pan Tadevuš». Adnojčy, kali jechaŭ z aeraporta «Šarl de Hol» u pasolstva, patelefanavaŭ Mikałaju Pinihinu. Zhadaŭ, što, kali ja pracavavaŭ ministram, my ładzili pakaz u Łondanie. Tady nam vielmi dapamoh Alaksandr Michnievič, pasoł u Vialikabrytanii (i, darečy, syn ministra kultury BSSR Juryja Michnieviča). Zapytaŭsia ŭ Pinihina, što b my mahli pryvieźci ŭ Paryž. Jon adkazaŭ, što stavić śpiektakl «Pan Tadevuš» pavodle Mickieviča. A paet, nahadaju, histaryčna źviazany sa stalicaj Francyi, vykładaŭ u Sarbonie. U vyniku na «Pana Tadevuša» pryjšli kala 700 naviedvalnikaŭ, ludzi prychodzili siemjami (časta adzin z členaŭ siamji byŭ francuzam, druhi — biełarusam).
A jašče ładzili hastroli śpiektakla «ART» Kupałaŭskaha teatra, biełaruskaha baleta, Teatra-studyi kinaakciora, RTBD, baletnaj škoły Maryny Viežnaviec. Paśla 40-hadovaha pierapynku ŭ Francyju viarnulisia «Pieśniary», vystupali «Charoški» i inšyja kalektyvy. My stavili metu pakazać maksimalnuju palitru siońniašniaj kultury Biełarusi. Ale ciažkaści pry arhanizacyi chaj zastanucca za kadram. Bo toj, chto nie rabiŭ kulturny prajekt u Francyi, nie zrazumieje, pra što idzie havorka. Navat kali rychtujecca vystava biełaruskich mastakoŭ, to heta adbor prac, ich dastaŭka, pošuk placoŭki, rekłamnaja infarmacyja, zaprašeńnie haściej. Usio patrabuje značnych układańniaŭ. Z honaram skažu: 99% hetych prajektaŭ adbylisia biez pryciahnieńnia biudžetnych srodkaŭ pry dapamozie sponsaraŭ i miecenataŭ.
Usiaho heta kala 200 raznastajnych kulturnych prajektaŭ jak minimum u 50 francuzskich haradach. Takoha šyrokaha achopu — i kulturnaha, i ekanamičnaha (bo da ekanamičnych kamisij my praviali piać biełaruska-francuzskich ekanamičnych forumaŭ) — za hady niezaležnaj Biełarusi nie było.
— Darečy, kali vy ładzili hastroli Kupałaŭskaha, u vas nie było dumki, što budziecie tam pracavać?
— Kali vy možacie pradbačyć, što z vami zdarycca praź piać-šeść hadoŭ, to ja vam zajzdrošču.
— Vašy pierajemniki buduć praciahvać vašu «kulturnuju» palityku?
— Usio budzie zaležać ad ich, ad novaha pasła Ihara Fisienki. Heta daśviedčany prafiesijny dypłamat, jaki pracavaŭ pasłom u Jehipcie, kiraŭnikom šerahu padraździaleńniaŭ MZS (da pryznačeńnia ŭ Paryž uznačalvaŭ hałoŭnaje konsulskaje ŭpraŭleńnie MZS. — Zaŭvaha TUT.BY). Zaŭsiody ščyra žadaju pierajemnikam, kab u ich atrymałasia bolš i lepš, čym u mianie. Prynamsi, skončvajučy misiju, ja pastaraŭsia pieradać im usie kantakty.
Ciapier karjera Łatuški praciahvajecca ŭ Minsku. Zapytvaju ŭ surazmoŭcy, jak za čas jaho adsutnaści źmianiŭsia biełaruski dziaržaŭny aparat.
— Padčas pracy ŭ Paryžy ja nie pierapyniaŭ pracu ŭ dziaržaŭnym aparacie. Kupałaŭski teatr — dziaržaŭnaja ustanova, ale pasada dyrektara nie źjaŭlajecca dziaržaŭnaj słužbaj.
— A jak za čas vašaj adsutnaści źmianiłasia Biełaruś?
— Hłabalna ja nikudy nie źjazdžaŭ, bo dypłamatyčnaja praca praduhledžvaje niepasrednuju, štodzionnuju suviaź ź Biełaruśsiu. Kali hublaješ hetuju suviaź, nastupaje momant, kali varta viarnucca na radzimu (śmiajecca). Tamu ŭ zamiežnaj dypłamatyi isnujuć zvyčai, kali dypłamaty pracujuć za miažoj try-čatyry hady. Heta tyčycca siaredniaha dy małodšaha dypłamatyčny składu. Ale kali kazać kankretna, to jašče nie hatovy aceńvać i rabić hłabalnyja vysnovy, usio ž taki viarnuŭsia miesiac tamu. Ale pryncypovaj roźnicy nie baču.
«U adnym ź viadučych łondanskich teatraŭ hledačy padčas pierapynku mohuć nabyć maroziva i kaštavać jaho ŭ zale»
— Kali vy stali dyrektaram, jak źmianiłasia vaša ŭsprymańnie Kupałaŭskaha teatra (u paraŭnańni z tym, što było padčas pracy ministram)?
— Kiravać ustanovaj kultury — heta adkaznaść za peŭny kalektyŭ, jaki składajecca z troch sotniaŭ ludziej, vyrašeńnie ich prablem. Heta pytańni, źviazanyja z zarpłataj, arhanizacyjaj pracy, novymi pastanoŭkami. Na pieršy pohlad, niekatoryja ź ich zdajucca drobnymi, ale z punktu hledžańnia kalektyvu jany mohuć mieć važnaje značeńnie.
— Što vy płanujecie źmianić u Kupałaŭskim?
— Apošnim časam ja časta čuju heta pytańnie. Čamuści ŭsie čakajuć, što sa źmienaj kiraŭnika ŭ Kupałaŭskim adbuducca niejkija pryncypovyja źmieny. Ale teatr maje svaje tradycyi i historyju. Zachavać ich — pryjarytet dla luboha dyrektara.
Pry hetym Łatuška płanuje pašyrać hastrolnuju dziejnaść teatra (jak unutry Biełarusi, tak i za miažoj), dziaržaŭna-pryvatnaje partniorstva. Taksama dyrektar dekłaruje adkrytaść da novych kreatyŭnych prajektaŭ i idej.
— Heta nie aznačnaje, što kožnaja ź ich budzie realizavana. Ale toje, što budzie cikava, budzie razhledžana. Choć treba razumieć finansavyja mahčymaści teatra.
Zapytvaju ŭ Łatuški, ci źjavicca ŭ teatry apiakunskaja rada. Jak kaža moj surazmoŭca, padčas pracy ministram kultury jon prapanavaŭ stvaryć takija saviety pry ŭstanovach kultury.
— Adnaŭleńnie pracy apiakunskaj rady — adna z našych hałoŭnych zadač. Ale, na žal, adpaviednaja pastanova Savieta ministraŭ, jakaja była pryniata ŭ 2011 hodzie, užo straciła svaju moc. Na ŭzroŭni ŭrada adpaviednych dakumientaŭ nie isnuje. Jość narmatyŭnyja akty, jakija pryniatyja ŭ teatry. My praanalizujem ich, uniasiom adpaviednyja karektyvy. Taki saviet moža być farmalizavany (kali my jaho aficyjna stvarajem, zaćviardžajem skład, kiraŭnictva, namieśnikaŭ, sakratara, prymajem pałažeńnie) abo niefarmalizavany (faktyčna kłub amataraŭ abo tych ludziej, chto budzie padtrymlivać dziejnaść teatra). Hałoŭnaje, kab jon isnavaŭ i ŭnosiŭ svoj układ u dalejšaje raźvićcio teatra.
Pavodle słoŭ Łatuški, jon užo sustrakaŭsia z pradstaŭnikami šerahu viadučych biełaruskich kampanij. Ale pakul heta znachodzicca na stadyi pieramoŭ.
Što tyčycca biudžetu teatra, to za minuły hod jon skłaŭ krychu bolš za 4 miljony biełaruskich rubloŭ, 48% ź jaho Kupałaŭski atrymaŭ z pazabiudžetnych krynic.
— Zrazumieła, što ŭ dziejnaści dziaržaŭnych teatraŭ bazavaj zaŭždy budzie źjaŭlacca dziaržaŭnaja dapamoha. Ale my taksama pavinny šukać novyja instrumienty. Jość abstalavańnie, jakoje možna zdavać u arendu (nie pieraškadžajučy teatralnamu pracesu). Možna zajmacca vydavieckaj dziejnaściu i rekłamaj. Ale takaja dziejnaść pavinna abaviazkova tyčycca teatralnaha mastactva. Mnie ciažka ŭjavić, što ŭ nas, jak, naprykład, u adnym ź viadučych łondanskich teatraŭ, mohuć kaštavać maroziva ŭ hladalnickaj zali.
— Vy nie hatovy?
— Kateharyčna suprać hetaha! Dla maroziva ŭ nas jość kaviarni.
«Prapanavaŭ Pinihinu adnavić pastanoŭku «Tutejšych»
— Na premjerach opiernaha teatra možna ŭbačyć šmat vysokapastaŭlenych čynoŭnikaŭ. Naprykład, ja nieadnarazova bačyŭ eks-premjera Siarhieja Sidorskaha. A voś u Kupałaŭskim sustrakaŭ chiba tolki Lidziju Jarmošynu. Vy płanujecie admysłova zaprašać vysokapastaŭlenych čynoŭnikaŭ na premjery?
— U vas nie zusim poŭnaja infarmacyja. Tamu my zaprašajem vas u Kupałaŭski čaściej. Pa majoj infarmacyi, teatr naviedvali i kiraŭnik Administracyi prezidenta Natalla Kačanava, i jaje pieršy namieśnik Maksim Ryžankoŭ, i staršynia Nacyjanalnaha banka Pavieł Kałaur. Naturalna, z punktu hledžańnia dalejšaha raźvićcia teatra, jaho finansavańnia, razumieńnia, kudy vydatkoŭvajucca srodki, uražańni hetych ludziej važnyja. Ale pieradusim našy śpiektakli kirujem na hledača. Dla nas vielmi važnaje jaho mierkavańnie.
— Kaliści vašym pieršym namieśnikam u Ministerstvie kultury źjaŭlaŭsia Uładzimir Karačeŭski. Paźniej jon pracavaŭ dyrektaram Respublikanskaha teatra biełaruskaj dramaturhii. Viedaju, što idei niekatorych pastanovak naležać mienavita jamu. A vy płanujecie kiravacca jaho prykładam?
— Skažu ščyra: śpiecyjalnych prapanoŭ nie maju. Za vyklučeńniem adnoj, jakuju ahučyŭ Pinihinu, kali jašče nie źjaŭlaŭsia dyrektaram Kupałaŭskaha teatra. Ciapier paŭtaryŭ znoŭ: adnavić pastanoŭku «Tutejšych». Heta maja prapanova, ale prymusić Mikałaja Mikałajeviča ja nie mahu.
— Jon vam niešta adkazaŭ?
— Tak, ale chaj heta zastaniecca pamiž nami.
— Kali vy zakranuli asobu Mikałaja Pinihina, nie mahu nie spytać. Na vialikaj scenie Kupałaŭskaha zaraz iduć 18 śpiektaklaŭ. 11 ź ich pastaviŭ mastacki kiraŭnik teatra. A jak inšym režysioram trapić u Kupałaŭski?
— Ja niazhodny z vašaj krytykaj. U teatra pavinien być lidar, jakim u Kupałaŭskim źjaŭlajecca mastacki kiraŭnik. Kali my voźmiem prosta statystyku, to z 2010 hoda, kali Pinihin jak mastacki kiraŭnik teatra pačaŭ stavić śpiektakli, aprača jaho, svaje prajekty realizavali 13 režysioraŭ, 9 ź ich — maładyja (dziela abjektyŭnaści havorka idzie jak pra vialikuju, tak i pra małuju scenu. — Zaŭvaha TUT.BY). Tamu Kupałaŭski - absalutna nie zakrytaja placoŭka. Hałoŭnaje — razumieć ideałohiju i metu, jakuju stavić pierad saboj pieršy biełaruski teatr, i pradstavić jakasny prajekt.
— Papiaredni dyrektar Kupałaŭskaha Pavieł Palakoŭ byŭ całkam niepubličnaj asobaj, Mikałaj Pinihin — naadvarot. Ciapier na čale Kupałaŭskaha — dźvie publičnyja asoby. Dyk chto budzie hałoŭny: vy ci Pinihin?
— Mahu adkazvać tolki za siabie, ale dumaju, mianie Mikałaj Pinihin padtrymaje. My adnadumcy, jakija nie buduć vieści baraćbu za lidarstva. Spadziajusia, takija adnosiny my zachavajem i nadalej. Tamu niama absalutna nijakich pieraškod, kab dyrektar i mastacki kiraŭnik adnačasova źjaŭlalisia publičnymi asobami.
— A chto budzie vyrašać, jakoha režysiora zaprašać na pastanoŭku?
— Dyrektar nie abaviazkova pavinien być tvorčym lideram. Tamu nie treba štučna stavić aharodžu ŭ tvorčym pracesie. Maja zadača — zabiaśpiečyć maksimalnyja mahčymaści dla tvorčaj realizacyi kalektyvu. Zrazumieła, što rola dyrektara tut budzie taksama prysutničać. Ujavicie, što mastacki kiraŭnik zachoča realizavać niejki mastacki prajekt, jaki budzie kaštavać nieabmiežavanych srodkaŭ. Ale dyrektar adkazvaje za finansavy bok, tamu budzie mieć svoj upłyŭ. Zrazumieła, tvorčuju ideju prynosić mastacki kiraŭnik. A voś dalejšy pieramoŭny praces z patencyjalnym režysioram bolš zaležyć ad dyrektara. Tut pavinien być razumny bałans.
— Adna ź istotnych prablem sučasnych biełaruskich teatraŭ — zarpłaty akcioraŭ. Letaś dyrektar muzyčnaha teatra Alaksandr Piatrovič raskazvaŭ, što zarpłaty ŭ jaho kalektyvie składajuć 400−450 rubloŭ (u niekatoryja miesiacy 500−550 rubloŭ).
— Heta vielmi nieadnaznačnaje pytańnie, jakoje źviazana ŭ tym liku z zahruzkaj akcioraŭ. Kali narodnyja i zasłužanyja akciory ŭdzielničajuć u 15−17 śpiektaklach u miesiac, to ich zarobak moža składać 1300−1400 rubloŭ. Kali my kažam pra siaredni zarobak akcioraŭ, heta 850 rubloŭ. Zrazumieła, heta źviazana i z našymi finansavymi mahčymaściami.
— Ci chapaje ŭ vas času naviedvać kupałaŭskija śpiektakli?
— Apošnim časam praanalizavaŭ dziesiać dzion repiertuaru teatra. Byŭ na siami śpiektaklach. Na dvuch śpiektaklach u Paryžy, štości hladzieŭ, kali jašče byŭ ministram, naviedvaŭ śpiektakl Kupałaŭskaha razam ź inšymi pasłami. Z taho, što ŭbačyŭ u apošnija hady, najbolš urazili «Pinskaja šlachta» Dunina-Marcinkieviča. U budučym spadziajusia aznajomicca z usim repiertuaram. Heta moj abaviazak, ale heta i majo žadańnie. Ja lublu teatr.
