Žurnalista i paeta Alesia Lipaja nie stała 23 žniŭnia, jamu było 52 hady. Pachavajuć Lipaja 26 žniŭnia na mohiłkach u Rudziensku.
«Naša Niva» zhadvaje značnyja staronki žyćcia Alesia Lipaja.
Pieršy karespandent Radyjo «Svaboda» ŭ Biełarusi
Lipaj naradziŭsia ŭ 1966 hodzie ŭ vioscy Androsaŭščyna Kapylskaha rajona. Škołu skončyŭ u samim rajonnym centry, a potym vučyŭsia na žurfaku BDU.
U 1988 hodzie Aleś Lipaj staŭ pieršym karespandentam Radyjo «Svaboda» ŭ Biełarusi. Sam jon kazaŭ, što supracoŭnik «Svabody» Vasil Frejdkin prosta telefanavaŭ va ŭsie redakcyi, kab atrymać kamientar adnosna razhonu šeścia na Dziady. Pahadziŭsia adzin Lipaj, jakomu i prapanavali paśla stałaje supracoŭnictva.
Zasnavalnik pieršaha niezaležnaha infarmacyjnaha ahienctva
A ŭ 1991 hodzie paŭstała infarmacyjnaje ahienctva BiełaPAN. Pracu pieršych supracoŭnikaŭ Lipaj apłačvaŭ za hanarary, jakija atrymlivaŭ na Radyjo «Svaboda». Dla Biełarusi heta byli vializnyja hrošy, za jakija možna było ŭtrymlivać supracoŭnikaŭ.
Lipaj na toj momant jašče pracavaŭ redaktaram navinaŭ u «Znamia junosti». «Biełaruskija haziety na miažy 90-ch sutykalisia ź vialikim deficytam infarmacyi, asabliva ŭ jaje čystym vyhladzie, bieź ideałahičnaha šałupińnia. Dla hazietčykaŭ było vidavočna, što tahačasnaje ŭradavaje infarmahienctva BiełTA nie spraŭlajecca z funkcyjami pastaŭščyka apieratyŭnaj, a hałoŭnaje, abjektyŭnaj infarmacyi», — kazaŭ Lipaj. Tak jon pačaŭ padšturchoŭvać žurnalistaŭ «Znamionki» na ŭłasny prajekt.
Rašylisia tolki čaćviora: sam Lipaj, Vital Cyhankoŭ, Zoja Hałubničaja i Valeryja Ivanova. Usie 27 hadoŭ z taho času BiełaPAN pracuje biez zbojaŭ. Źjaviŭsia sajt-spadarožnik Naviny.by, adzin z najbolš papularnych biełaruskich partałaŭ.
Braŭ intervju ŭ terarysta
U 1996 hodzie Aleś Lipaj braŭ intervju ŭ terarysta, jaki ŭziaŭ u zakładniki vychavacielek i dziaciej u dziciačym sadku. Lipaj zhadvaŭ, što da jaho pryjechali ludzi ŭ cyvilnym, jaki raskazali, što napadnik patrabuje žurnalista Radyjo «Svaboda». «Hrech było hetym nie skarystacca, dapamahajučy ratavać dziaciej», — zhadvaŭ Lipaj.
Usich zakładnikaŭ atrymałasia vyzvalić, samoha Lipaja adpuścili z aŭdyjozapisam intervju. Kali ž hutarka była apublikavanaja, to žurnalista vyklikali ŭ KDB, strašyli. Sam Aleś kazaŭ, što heta była vielmi ciomnaja sprava i jon nie razumieje, navošta treba było zabivać mužčynu, jaki ŭziaŭ zakładnikaŭ.
Vaziŭ kantrabandaj knihi
Aleś Lipaj byŭ pryncypova biełaruskamoŭnym, jon karystaŭsia našaj movaj i ŭ paŭsiadzionnym pobycie i pišučy vieršy. Pieršaja publikacyja była ŭ rajoncy «Słava pracy», za jaje atrymaŭ hanarar u pamiery 3 rubloŭ.
Pieršy paetyčny zbornik Alesia Lipaja nazyvaŭsia «Pad śnieham», druhi — «Rešta». Potym byli jašče «Abdymki».
U jaho byli dobryja adnosiny z paetami i piśmieńnikami, na staroncy Lipaja ŭ fejsbuku šmat zdymkaŭ z Uładzimiram Niaklajevym, Adamam Hłobusam, Uładzimiram Arłovym, Źmitrom Vajciuškievičam i inšymi.
Voś adzin ź vieršaŭ paeta Lipaja:
Zabiraje Boh paetaŭ hod ad hodu.
Zabiraje i biazrodnych, i Narodnych.
Dy a jak inačaj? Hetamu narodu
mova prodkaŭ stałasia niarodnaj.
Jon nie razumieje bolej vieršaŭ.
Jon nie pamiataje słovy himnaŭ.
I kryvicki staradaŭni vieršnik
ŭ dušach ludu hetaha zahinuŭ.
Honar, i kachańnie, i svaboda
pierastali adhukacca ŭ sercach.
Zabiraje Boh paetaŭ u naroda,
jak ratujuć abrazy ad inšaviercaŭ.
…Nu, para.
Pa viečnych ciomnych vodach
Sam viasłujučy ŭ adzieńni zrebnym,
zabiraje Boh paetaŭ u naroda.
Bo jany Jamu jašče patrebny.
Jašče ŭ saviecki čas pryvioz u Biełaruś niepadcenzurny zbornik Janki Kupały «Spadčyna». Pryvoziŭ jon u Biełaruś i inšyja knihi vydaviectva «Baćkaŭščyna»: Andreja Mryja, Bahdanoviča i inšych. Vioz praź miažu kantrabandaj u fury. Potym razdavaŭ hetyja ŭnikalnyja emihranckija vydańni ŭ školnyja biblijateki.
Dzień Voli i kryminalny pieraśled
Infarmacyjnaje ahienctva BiełaPAN było hienieralnym sponsaram śviata na Dzień Voli, jakoje prajšło sioleta.
«Dałučyć da śviatkavańnia 25 Sakavika jak maha bolš ludziej, pieraŭtvaryć Dzień Voli ŭ ahulnanacyjanalnaje śviata — heta nie prosta danina pamiaci prodkam, što zmahalisia za svabodu, ale i harantyja našaha suvierenitetu na budučyniu», — kazaŭ Lipaj.
Jon vystupiŭ pałymianaj pramovaj la Opiery. Mnohija źviazvali najezd siłavikoŭ na Lipaja mienavita z hetym. U siaredzinie lipienia Departamient finansavych rasśledavańniaŭ zavioŭ kryminalnuju spravu na Alesia Lipaja. Jaho abvinavacili ŭ niaspłacie padatkaŭ na sumu 173 tysiačy rubloŭ.
Hetyja hrošy, imavierna, byli nie asabistyja, a sabranyja dla pracy ahienctva BiełaPAN. Padatki byli kampiensavanyja dziaržavie, ale kryminalnuju spravu ŭsio adno nie spynili. Niadaŭna ž supracoŭniki Śledčaha kamiteta prychodzili ŭ redakcyju BiełaPAN ź pieratrusam pa «spravie BiełTA». Kali stała viadoma pra zatrymańnie žurnalisty Taćciany Karaviankovaj, to Lipaj jak adrezaŭ: «My ciabie ŭ kryŭdu nie damo».
«BiełaPAN i ciapier nie na adnym mnie. Ja havaryŭ raniej pra pracu redakcyi, što asabliva nie ŭmiešvajusia ŭ ich dziejnaść. Toje, što sam stvaryŭ, ciažka pakinuć, heta — adno z maich dziaciej. Ja razumieju, što rana ci pozna heta adbudziecca, ale mnie chaciełasia b, kab heta adbyłosia jak maha paźniej. Navat kali dzieci vyrastajuć, to imi apiakuješsia», — kazaŭ Aleś Lipaj.
