Bien Śmit — hałoŭny redaktar najpapularniejšaha amierykanskaha sajta Buzzfeed. U svaim błohu jon vykłaŭ dopis ab Biełarusi 2001 hoda, kali jon u jakaści karespandenta Wall Street Journal aśviatlaŭ vybary ŭ našaj krainie.
Bien Śmit. Fota Nytimes.
Na toj momant Bienu Śmitu było 24 hady, jon pryjechaŭ u našu krainu z maraj «pabačyć kaniec historyi i roskvit demakratyi».
«Kraina tady była viadomaja jak apošniaja dyktatura Jeŭropy, adstałaja dziaržava ŭ savieckim styli, jakoj kiravaŭ były kałhasny bos Alaksandr Łukašenka. Karespandenty z kožnaha bujnoha zamiežnaha vydańnia sabralisia, kab pahladzieć kančatkovaje padzieńnie kamunistyčnaha damino», — piša Bien Śmit.
Padčas hetaj pajezdki Śmita zachapiŭ Minski traktarny zavod: hihanckaja ŭstanova, dzie pracavali 20 tysiač čałaviek. «Zavod, vierny svaim savieckim karaniam, vyrablaŭ usio pa svajoj łohicy, a nie pa zapatrabavanaści rynku. Traktary čyścili śnieh na vulicach Minska, traktary stajali niavykarystanyja ŭ kałhasach, bo nie było hrošaj na salaru, a pali arali końmi». Kiraŭnictva zavoda tak i nie puściła amierykanca na vytvorčaść, chacia ŭ vyniku jon usio adno napisaŭ artykuł «Traktar u kožnaj dzircy».
Čamu ŭvohule Śmit vyrašyŭ padzialicca biełaruskimi ŭspaminami? Bo ličyć, što samyja vialikija pamyłki dapuściŭ mienavita ŭ našaj krainie.
«Ja šmat dumaŭ ab tym, što zrabiŭ z maładym biełaruskim aktyvistam Alaksiejem Šydłoŭskim», — kaža Śmit. Aktyvistu «Zubra» Šydłoŭskamu na toj momant było 22 hady, sustreča prachodziła ŭ niejkaj «paŭpadvalnaj kaviarni». «U lubym inšym miescy pa-za Biełaruśsiu hrubaje i farmalnaje absłuhoŭvańnie zdavalisia b savieckimi. Ale tut usiaho praz 10 hadoŭ paśla padzieńnia SSSR — heta było zanadta rana dla nastalhii».
«Jon byŭ jaŭna skandalist, małady chakieist u čornaj skuranoj kurtcy. Jahonaja anhlijskaja była nastolki ž kiepskaja, jak maja ruskaja, tamu my stasavalisia na sumiesi dźviuch movaŭ», — piša Śmit.
Jon adznačaje, što Šydłoŭski byŭ bolš ščyrym, čym bolšaść inšych apazicyjanieraŭ. U takoj razmovie jon adznačyŭ, što rehularna jeździć u Polšču, kab atrymać tam hrošy, jakija prychodziać jaho arhanizacyi ad urada ZŠA. «Heta była samaja hučnaja navina, jakuju ja atrymaŭ, pracujučy žurnalistam», — adznačaje žurnalist.
U vyniku Bien Śmit sa svaim artykułam trapiŭ na treciuju staronku Wall Street Journal, dzie pisałasia nastupnaje: «Alaksiej Šydłoŭski — sučasny jeŭrapiejski revalucyjanier, jaho zbroja — nalepki i vuličnyja akcyi. Jahony praciŭnik — saviecki, aŭtarytarny prezident. I bolšaja častka finansavańnia apazicyjnaj moładzi idzie ad urada ZŠA: «Jany pieravodziać hrošy ŭ jeŭrapiejskija banki ŭ Polščy, my vyvozim ich». Śmit adznačaje, što publikacyja była praŭdzivaj i niazručnaj dla amierykanskich uładaŭ, bo jany chacieli heta schavać.
Na adnym z nastupnych pryjomaŭ u amierykanskich pasolstvie adzin z dypłamataŭ Džon Kunstadter abvinavaciŭ Biena Śmita ŭ biezadkaznaści. Maŭlaŭ, Šydłoŭskaha paśla taho intervju źbili i aryštavali. «Na praciahu mnohich hadoŭ ja dumaŭ pra Šydłoŭskaha, turbujučysia ab tym, što ź im stała».
«My hulali pa pustych bulvarach, dzivilisia na pomniki Leninu i Dziaržynskamu. Ja žyva zhadvaju naviedvańnie sielskaj kramy, asartymient jakoj składaŭsia z zasochłych bakłažanaŭ. Kožny z nas moh adčuć mahiju SSSR. My atrymlivali asałodu ad apošniaj dyktatury Jeŭropy», — dzielicca ŭspaminami Śmit.
Što tyčycca samich vybaraŭ, to amierykanski žurnalist biaźlitasny. «Heta byŭ razhrom. ZŠA abjadnali razdroblenuju apazicyju vakoł sumnaha kampramisnaha kandydata, starejučaha prafsajuznaha lidara Uładzimira Hančaryka, u jakoha nikoli nie było šancaŭ». Ale nichto i nie vieryŭ, što praz 16 hadoŭ paśla tych padziejaŭ Łukašenka ŭsio jašče budzie kiravać Biełaruśsiu.
Siamion Domaš i Uładzimir Hančaryk (sprava).
Zhadka pra MTZ była nievypadkovaj. Aŭtar kaža, što tam vyrablalisia i puskavyja ŭstanoŭki dla Pakistana. Namiakaje, što niešta mahli rabić i dla Iraka.
Letaś Bien Śmit pačaŭ huhlić imia Alaksieja Šydłoŭskaha. Paśla čaho znajšoŭ, što toj ciapier žyvie ŭ Prazie, pracuje ŭ hateli. Paśla taho intervju ŭ 2001 hodzie jon nie trapiŭ u turmu, jak pierakonvaŭ adzin z supracoŭnikaŭ pasolstva ZŠA. Śmit šmat razoŭ vychodziŭ na Kunstadtera, ale tak i nie atrymaŭ ad jaho adkazu, čamu ŭ toj dzień jon tak skazaŭ.
Alaksiej Šydłoŭski prakamientavaŭ dla «NN» materyjał Biena Śmita. Ci sapraŭdy isnavaŭ taki kanał pieradačy hrošaj z ZŠA ŭ Polšču dla «Zubra»? «Nie albo ja pra jaho ničoha nie viedaju».
«Ja pra toje, što intervju ŭ 2001 hodzie vyjšła i pra što ja tam byccam by kazaŭ, daviedaŭsia až ciapier. Była razmova ŭ restaranie «Hrunvald» pad viačeru i piva. Ja amal nie viedaŭ anhielskaj, jon viedaŭ tolki anhielskuju. Tamu, dumaju, takija vyniki «intervju», — skazaŭ Alaksiej.
