Fota Iryny Arachoŭskaj
Nobieleŭski łaŭreat pa litaratury Śviatłana Aleksijevič siońnia vystupiła ŭ Jeŭraparłamiencie na słuchańniach pierad deputatami kirujučaj Jeŭrapiejskaj narodnaj partyi. Jana raspaviała, čamu ŭ Rasii i Biełarusi nie atrymałasia stać na šlach demakratyi, što siońnia adčuvajuć biełarusy, jakim pavinien być lidar apazicyi i ci mahčymaja ŭ Biełarusi revalucyja.
Aleksijevič pryjechała ŭ Brusel razam z delehacyjaj hramadzianskaj supolnaści ź Biełarusi, u jakuju ŭvajšli palityki-apazicyjaniery Anatol Labiedźka i Vital Rymašeŭski, niezaležnyja deputaty Hanna Kanapackaja i Alena Anisim, pravaabaronca Aleś Bialacki.
Aleksijevič vystupiła z pramovaj pierad deputatami. Jaje tranślavaŭ u siabie ŭ fejsbuku Anatol Labiedźka. Pryvodzim asnoŭnyja tezisy z pramovy piśmieńnicy:
— Kaniec «čyrvonaha čałavieka» byŭ našaj maraj. Na samaj spravie, heta nie atrymałasia. Pa-pieršaje, bo kamunizm nie miortvy. Heta taksama ramantyčnaja ideja 90-ch, što z čym z čym, a z kamunizmam my skončyli…
— Narodnaja śviadomaść nie žyvie analizam, jana žyvie praktykaj. Kali ja pisała knihu [Čas second hand], ja ŭbačyła što žadańnie raźvitańnia z hetaj idejaj [kamunizmam] jano ŭ vačach i rozumach elity. Kali ja spuskałasia ŭniz, była nastalhija. Usie mahli vučycca ŭ instytutach, usio zaležała ad ciabie, a nie ad hrošaj baćkoŭ. Była biaspłatnaja miedycyna, nichto nie ŭspaminaje, jakaja jana była, ale jana była biaspłatnaja.
— Akazałasia, što ŭsie našy namahańni — apazicyi, demakratyčna nastrojenych mastakoŭ — pracavali ŭ prastory dla nas. My jak by sami siabie pierakonvali ŭ tym, z čym sami i byli zhodnyja. Ale kali my vychodzili ŭ narod, to našy łozunhi albo vielmi spraščalisia, albo my pavinny byli ich padładžvać pad aŭdytoryju. A aŭdytoryja zaŭsiody — heta moj dośvied — kazała: «Jakaja svaboda, zajdzi ŭ kramu, tam jość usio, harełka, kaŭbasy, navat banan». Kali ty pačynaješ kazać ab tym, pra što my adzin adnamu kazali — pravy čałavieka, raspad impieryi, novy čas — ty jak byccam inšapłanietnik.
— Ja ciapier prajechała pa vioskach. Ludzi ŭ Biełarusi vielmi pakryŭdžanyja na Łukašenku, pakryŭdžanyja u tym, što i jon rasčaravaŭ, ich mara nie spraŭdziłasia. Dumali, što znoŭ usim budzie dobra, usio znoŭ padzielać, jak, dapuścim, u Šviecyi. Mnie adna žančyna skazała: «Voś u Šviecyi dobra, usio padzialili sumlenna, a ŭ nas niesumlenna». Heta roznaja kultura svabody, jakaja ŭ nas tolki-tolki pačynajecca.
— Ja zadavała ludziam pytańni — i pažyłym, i sučasnym: skažycie, vy chacieli b žyć u vialikaj krainie ci maleńkaj hodnaj krainie? Vy viedajecie, adsotkaŭ 80, kali nie bolš, adkazvali, što chočuć žyć u vialikaj i nie mohuć pryvyknuć da žyćcia ŭ maleńkaj. Heta pry tym, što tady išła vajna ŭ Čačni.
— U nas ža nie raspaviadajuć historyju Biełarusi, jak jana žyła da revalucyi, jak jana žyła «za polskim časam», u saviecki čas, ciapier. Jany raspaviadajuć mifałohiju, jakuju pakinuŭ hety čas. Voś chto vychoŭvaŭ novaje pierachodnaje pakaleńnie, a nie my z vami. Jaho zrabiła kultura savieckaja.
Zatym Śviatłana Aleksijevič adkazała na pytańni jeŭradeputataŭ.
Fota z tvitara Piatrasa Aŭštravičusa.
