— Jak vy sočycie za žyćciom Biełarusi?
— Ja vymušany žyć u ZŠA i ŭ Eŭropie (Polšča). Infarmacyju pra Biełaruś maju ad strukturaŭ palityčnaj arhanizacyi z usioj Biełarusi; ad kantaktaŭ ź ludźmi ź Biełarusi; ad svaich karespandentaŭ; ad kantaktaŭ z palitykami i roznymi asobami; z srodkaŭ masavaj infarmacyi.
— Što, na vaš pohlad, kardynalna źmianiłasia ŭ krainie za hetyja 20 hadoŭ? Čym Biełaruś pačatku 90-ch adroźnivajecca ad Biełarusi našaha času?
— Źmianiłasia šmat što. Heta źmieny ŭpadku, apisanyja ŭžo šyroka. Kali «kardynalna», to źmianiŭsia duch hramadztva. Hetaje hramadztva biaz kryłaŭ.
— Spadar Zianon, jakoj była b Biełaruś, kali b u 1994 hodzie prezidentam stali vy?
— Ludzi ŭsiudy ŭśmichalisia b adzin da adnaho i radavalisia b prysutnaści.
— Vas jašče pamiatajuć u Biełarusi?
— Mianie viedajuć nia tolki ŭ Biełarusi.
— Pavał Šaramiet nazvaŭ vas «advarotnym bokam Łukašenki». A što vy dumajecie pra Paŭła Šaramieta?
— Ziamla jamu pucham. Farmuloŭka «advarotnym bokam Łukašenki» — heta prapahandysckaje kliše, dziela defarmacyi vobrazu, prydumanaje na Łubiancy, jakoje paŭtaraŭ nia tolki adzin Šaramiet. Na žal, jon pozna pačaŭ razumieć sutnaść rečaŭ, za što tut ža i papłaciŭsia.
— Jak vy ličycie, prosty čałaviek jak bačyć budučyniu našaj krainy? Jakoj jon bačyć Biełaruś?
— Naš prosty čałaviek dumaje pra prostyja rečy i čakaje, što jamu niechta ich zabiaśpiečyć. Praŭda takaja, što svajoj budučyni zvyčajna nia maje toj, chto pra jaje nia dumaje. Ale i dumać mała. Treba stvarać. Zapatrabavanyja stvaralniki. Kali jany buduć, tady źmieniacca dumki «prostaha čałavieka».
— Čamu siarod biełarusaŭ tak mała zmaharoŭ? Čamu my takaja rachmanaja nacyja?
— Biełarusy — histaryčna zmaharny narod. Toje, što ciapier «mała zmaharoŭ» (ale jany jość), — heta vynik permanentnaha fizičnaha vyniščeńnia aktyŭnaj vierchaviny nacyi akupacyjnymi i antynarodnymi režymami. Remisija i adradžeńnie źviazanyja z vyśpiavańniem pakaleńniaŭ i źjaŭlajucca važnym, ale adnosnym čyńnikam. Nehatyŭny adbor źjaŭlajecca absalutnym. U hetym najbolšaja niebiaśpieka antynarodnych akupacyjnych režymaŭ dziela budučyni ludziej.
— Jak možna abjadnać biełarusaŭ? My ŭsio roŭna padzieleny na «ŭschodnikaŭ» i «zachodnikaŭ».
— Realny padzieł na «ŭschodnich» i «zachodnich» jość va Ukrainie i abumoŭleny histaryčna bolš čym dvuchsothadovym isnavańniem zachodnich ukraincaŭ pad Habsburhami i 18-hadovym — pad palakami. U 1918—1919 hh. na hetych ziemlach była ŭtvorana i isnavała niezaležnaja Zachodnie-Ukrainskaja Narodnaja Respublika (jakaja da taho ž vajavała z Polščaj i Rumynijaj).
U Biełarusi takoha rezkaha padziełu niama. Jon pierabolšany. 18 hadoŭ pad polskaj akupacyjaj, niahledziačy na palityku pałanizacyi, nia mieli istotnaha ŭpłyvu na mentalnaść biełarusaŭ. Nie isnuje «zachodniebiełaruskaj» ideałohii, śviedamaści i salidarnaści. Niama antypatyi pamiž «zachodnimi» i «ŭschodnimi». Byŭ rozny sacyjalny vopyt, bo biełarusy zachodnich vobłaściaŭ vałodali pryvatnaj ułasnaściu i častkova paźbiehnuli balšavicka-maskoŭskaha haładamoru, kalektyvizacyi 30-ch hadoŭ i hienacydu (masavych represijaŭ i rasstrełaŭ).
Hramadztva jość ciapier palityčna padzielenaje. Ale palityčny padzieł hramadztva vyklikany nie faktam daŭniaj akupacyi ŭschodniaj i zachodniaj terytoryi Biełarusi. Jaho padzialiła rasiejskaje telebačańnie. Tut nie nastolki śvietapohladny, kolki emacyjna-iracyjanalny padzieł (tym jon i škodny, bo čałaviek zambavany, jaho reakcyja pa-za miežami racyjo). Miaža jakraz pralahaje tut. Tamu pieršaje, što abaviazkova ciapier treba zrabić, dumajučy pra abjadnańnie biełarusaŭ, — heta zatknuć pašču, zabłakavać i likvidavać hołas elektronnaha bandyta. Heta pytańnie nadzvyčajnaj važnaści. Nastupnaje — nacyjanalnaje biełaruskaje televiaščańnie (i ŭsie prablemy, z hetym źviazanyja).
— Čamu ŭschodniaja i zachodniaja cyvilizacyi nie ŭžyvajucca mirna, biez vajny?
— Ciapier pra cyvilizacyjny kanflikt kažuć u suviazi z ahresijaj isłamskich radykałaŭ suprać Zachodniaha śvietu. Pryčyna kanfliktu ŭ daktrynie (i praktycy) hłabalizacyi i ŭ sistemnym leva-liberalnym kryzisie zachodniaj demakratyi. Prytym pravakacyjnym čyńnikam kanfliktu vystupaje jakraz leva-liberalny Zachad praz naviazvańnie Uschodu svaich antykaštoŭnaściaŭ, jakich Uschod nikoli nia prymie. Ekanamičnaja asnova kanfliktu ciahniecca jašče z časoŭ kałanijalizmu.
Ciapier, spadziajusia, zrazumieła, «čamu jany nie ŭžyvajucca mirna, biez vajny». U asnovie kanfliktu nia tolki ekanamičnyja i hieapalityčnyja intaresy, ale taksama roznyja ideałohii z prajekcyjaj na budučyniu čałaviectva. Hetaja kambinacyja samaja niebiaśpiečnaja, bo viadzie da hłabalnaj vajny, jakaja realna ŭžo pačałasia ŭ 2001 hodzie i praciahvajecca ŭ tlejučaj formie.
U tak zvanaj tlejučaj «cyvilizacyjnaj vajnie» Rasieja vystupaje na baku Uschodu. Tak skłałasia daŭno, kali Maskovija była častkaj Manholskaj imperyi, ale histaryčna vyžyła da siońniašniaha dnia. Mentalny čyńnik upłyvaje na charaktar pavodzinaŭ.
Novyja navukovyja dasiahnieńni kružyli ŭ sfery navuki, praktyčna nie traplajučy ŭ palityku i ideałohiju. Ale śviet staŭ mietadyčna daviedvacca, chto jość chto. Na siońniašni dzień mifałahičnaja lehienda imperskaj historyi pasypałasia i zahadała doŭha žyć. Dastatkova było adnaho, što rasiejcy (ruskija) heta nia jość słavianie i ŭsie kazki pra «tryadziny ruski słavianski narod», «starejšaha brata» (a jon uvohule nia brat) dy «staražytnaruskuju dziaržavu» pieratvarylisia ŭ pusty mifałahičny chłam.
Liču patrebnym zaŭvažyć, što jakraz ciapier Rasieja metanakiravana pačała padrychtoŭčuju fazu hibrydnaha zachopu Biełarusi ŭ prapahandzie i dezinfarmacyi. Śpiešna źjaviłasia navat «mastackaja litaratura» (Michaił Papoŭ), dzie biełarusy hruba pakazanyja takimi niedačałaviekami, prymityŭnymi i adstałymi, a biełaruskaja dziaržava — nieparazumieńniem. Usio biełaruskaje rasiejskaja prapahanda vulharna ŭ chamskim styli stała abzyvać «nacyjanał-fašyzmam» (uspomnim sentencyju Čerčyla ab tym, jak fašysty buduć nazyvać antyfašystaŭ «fašystami»). Cytata: «habrejskaja žurnalistka i pseŭdalibieralnyja žurnalisty Biełarusi niaŭstojlivaj seksualnaj aryjentacyi (čytaj — «pindosy») raskručvajuć samyja nizkija formy nacyjanał-fašyzmu» (žurnalist U. Sałaŭjoŭ).
Tym časam było abvieščana, što Muraŭjoŭ-Viešalnik Ludajed — heta «rasiejski nacyjanalny lidar», jaki «rasstralaŭšy vosiem katalickich ksiandzoŭ, ździejśniŭ asabisty duchoŭny podźvih» i h. d.
Nieŭzabavie biełarusy taksama pačujuć, što ich i ichniuju movu prydumała Aŭstra-Vienhryja, dziaržavu stvaryli «žyda-masony», a biełaruskaj nacyi i biełaruskaj movy «vaabšče nie suščestvujet». Prytym 96 adsotkaŭ televizijnych hledačoŭ buduć u heta aściervianieła vieryć ź pienaj ŭ rocie. Tamu ja i kažu pra nacyjanalnaje biełaruskaje telebačańnie.
— Jakaja hałoŭnaja pahroza sučasnaha śvietu? Isłamizm? Hiei? Tramp?
— Imperyja. Imperyja z reliktavaj ahresiŭnaj mentalnaściu i jadziernym arsenałam. Dy jašče i z ahresiŭnaj ideałohijaj.
— Vy pražyli ŭ Amerycy šmat času. Čym hetaja kraina pryncypova adroźnivajecca ad Biełarusi? Čamu biełarusam možna pavučycca ŭ Ameryki?
— Ameryka — kraina emihrantaŭ. Emihranty jość asnoŭny najbolš tanny i najbolš vydajny resurs i srodak vytvorčaści, asnova bahaćcia Ameryki. Amerykancy padparadkoŭvajucca zakonam, jakija dziejničajuć, dziakujučy zbałansavanamu padziełu ŭładaŭ.
Biełaruś — unitarnaja monakulturnaja kraina. Na siońniašni dzień paraŭnańnie z Amerykaj nia moža być karektnym, tamu što sapraŭdnaje abličča Biełarusi schavanaje.
U maralna-humanitarnym sensie, u čałaviečym raźvićci, kiemlivaści i paznańni biełarusy vyšejšyja za amerykancaŭ. Amerykancam u hetym sensie šmat čamu možna było b pavučycca ŭ biełarusaŭ, kali b jany nie byli tak zadavolenyja saboj.
Što datyčyć biełarusaŭ, to hałoŭnaje, čamu dobra, kab jany navučylisia ŭ amerykancaŭ, — heta canić svabodu i honar krainy. Amerykancy, darečy, vialikija patryjoty Ameryki i zorna-pałasataha ściaha. Dobra było b taksama pieraniać kulturu hramadzkaha abychodžańnia amerykancaŭ (adsutnaść hrubaści i chamstva).
— Za kaho vy byli: za Chiłary ci za Trampa?
— Za amerykanski vybar.
— Jak abrańnie Trampa źmienić žyćcio Biełarusi?
— Nijak nia źmienić. Moža tolki paspryjać pieramienam.
— U čym hałoŭnyja niedachopy amerykanskaha ładu žyćcia?
— U adsutnaści volnaha času; u adnabakovym paznańni i raźvićci asoby; u absurdnym isnavańni absurdnych zakonaŭ (jakich proćma); u manapolii advakataŭ; u absurdnaj palitkarektnaści i padparadkavańni hramadztva marhinalnym mianšyniam; u nakiravanaści pracy na ekspłuatacyju mazhoŭ i rabočaj siły (akramia dziaržaŭnych słužačych, praktyčna nichto nie pracuje mienš za 12 hadzin ŭ dzień, a to i bolš, i biez vychadnych); u masie sacyjalnych parazitaŭ, jakija žyvuć za košt biudžetu (pa infarmacyi — 46 miljonaŭ na «vełfary», dzie šmat zdarovych i maładych z asiarodździa tych ža mianšyń).
Dadam, što ŭ amerykanskaha ładu žyćcia jość našmat bolš stanoŭčych jakaściaŭ, jakich niama ŭ Eŭropie. A što datyčyć ekanamičnaj, finansavaj i handlovaj sfery, to tut ŭsio vyšejšaje na ceły paradak. Z takimi krainami, skažam, jak Francyja, Polšča ci Čechija, dyk u hetym sensie i paraŭnoŭvać nie vypadaje.
— Jakija hałoŭnyja knihi, na vaš pohlad, pavinien pračytać kožny biełarus?
— Bibliju i Evanhielle Hospada našaha Isusa Chrysta.
— Nakolki ciažkim dla vas było rašeńnie nie pryjazdžać u Biełaruś na pachavańnie maci?
— Vielmi ciažkim, bo niemahčyma było pierajści praź liniju frontu.
— Ci płanujecie vy viarnucca?
— Viarnusia i ŭsich vas vyratuju — rychtujcie harełku.
