Na mohiłkach u siale Krytyšyn, što kala Janova (Ivanava), na śviata Spasa, 19 žniŭnia, na mahiły prynosiać jabłyki.
Dzie-nidzie ŭ piasku tyrčać taksama łyžki dy videlcy.
Dzie-nidzie lažać i cukierki, kavałki karavaja.
Jabłyk lažyć i na pieršapachavańni 20-hadovaha Vasila Kužalinava.
Junaka spalili žyŭcom nacysty ŭ 1942. Na jahonaj vyčyščanaj mahile staić novy, šaścikancovy kryž — takija tut pačali stavić tolki z 1990-ch. Da taho stavili čatyrochkancovyja.
Na Krytyšynskich mohiłkach šmat mahił partyzan i ich siamiej.
Akramia prasavieckich partyzan, u hetych krajach dziejničała i šmatlikaje antysavieckaje padpolle.
Faktyčnaja hramadzianskaja vajna ŭ hetych miaścinach pačałasia pry niemcach i praciahvałasia paśla ich adychodu, z 1944 da 1953. Antysavieckija partyzany abapiralisia na masavuju padtrymku zamožnych haspadaroŭ. Arhanizavanaj siłaj tut była Ukrainskaja paŭstanckaja armija. Ale ich mahił nie znojdzieš: savieckija ŭłady nie dazvalali ŭšanoŭvać pachavańni svaich praciŭnikaŭ.
Mohiłki Krytyšyna pryhažejšyja, lepš dahledžanyja, čym u susiednich Hnieŭčyčach.
Krytyšyn. Typovy stary kryž u centry mohiłak, abviazany sapraŭdnym ručnikom.
Ručnik charakterny dla Kobrynia, Janova i Darahičyna: usie kolery razam.
U Hnieŭčyčach drevy amal usie čysta parezali — navat tam, dzie mahił niama. Kamuści tre było salarku «skarystać». A voś burjanu na starych častkach mohiłak — nie pradziercisia.
Zatoje ŭ Hnieŭčyčach masava stajać «soncakryžy» — čatyrochkancovyja, a pamiž kancami jašče čatyry niby pratubierancy. Ich stavili tut da 1990-ch.
Hnieŭčyčy. «Soncakryžy» na mohiłkach.
Paśla, musić, pamierli apošnija kavali-majstry, što ich vyrablali. Dyj pravasłaŭnaja carkva naviazvaje «pravilny» šaścikancovy, choć i nie miascovy.
Jašče ŭ siaredzinie XX stahodździa tut na mahiły kłali vializnyja dubovyja ci sasnovyja kałody. U roznych siołach ich nazyvali «narUby», ci «prYcharamy», ci «stały». (Pra ich byŭ navukovy artykuł Śvicielskaj).
Ja sam bačyŭ ich u Hnieŭčyčach jašče ŭ 1983. Heta byŭ pieražytak staroj słavianskaj tradycyi, mahčyma, niejkaha asobnaha plemieni — jany fiksavalisia tolki ad Žabinki da Turava, ad Pružanaŭ da paŭnočnaj Vałyni.
Ciapier u Hnieŭčyčach śladoŭ nie zastałosia. Vidać, apošnija vyciahnuli z mohiłak razam z parezanymi drevami. Estetyčnaja hłuchata…
A na mohiłkach Krytyšyna zastajecca šmat znakaŭ inšaj tradycyi: čatyrochkancovyja draŭlanyja kryžy pad streškaj. Voś takija:
Krytyšyn. Čatyrochkancovy kryž sa streškaj.
U maleńkaj vioscy Bašnia jašče zastałasia staraja fachvierkavaja (niamieckaj sistemy) chata, da jakoj u 1943 (data naniesienaja) była prybudavanaja kłunia.
I abniesienyja mietałaprofilem siadziby novych dačnikaŭ. Našto adharodžvajucca nahłucha? Kab tam možna było pić i nichto nie bačyŭ? Inšaha tłumačeńnia ŭ hałavu nie prychodzić.
Bašnia. Nuvaryšam krajavidaŭ nie treba.
Krytyšyn, Hnieŭčyčy, Bašnia — heta koliś było Pinskaja ziamla. Jana išła da vierchavin Piny. Dalej była Bieraściejščyna ŭžo.
Jak ličyć navukoviec Fiodar Klimčuk, miažu Pinskaj i Bieraściejskaj ziamiel Ch—CHIII stahodździaŭ dahetul možna prasačyć pa linii sakańnia / siakańnia ŭ havorkach. Na ŭschodzie Ivanaŭskaha rajona «sakali» (pytajusa, braŭsa), na zachadzie — «siakali» (pytajusia, braŭsia).
Ad Piny da Muchaŭca išoŭ vołak na handlovym šlachu. Na pačatku jaho na Pinie, musić, na miescy haścinaha dvara časoŭ «šlachu z varahaŭ u hreki», było siało Radahošč («hość» = kupiec). Z časam jano transfarmavałasia ŭ Rahadošč. A sama Pina źnikła — zamiest jaje prakapali Dniaproŭska-Buhski kanał.
Nad Dniaproŭska-Buhskim kanałam kurhanami nasypany piasok z pračystki farvateru. Heta rabiłasia da 1990-ch.
Ciapier dno, jak tut robiać nacisk, «puzarOstało», niama dzie zakinuć vudku. Kanał źmialčeŭ, u ržavaj, rudnaj vadzie płavajuć piečkury.
Ciažkaje ŭražańnie robiać staryja katalickija mohiłki kala Bašni (na hrudzie pry lesie, jak jechać z Bašni na Kužaličyn). Stary ćvintar amal zusim zakinuty, vidać tolki 4—5 kryžoŭ. Z katalikoŭ da 1939 žyli tut pieravažna asadniki. Paśla 1945 ich nie zastałosia. Na mohiłkach pierastali chavać, pierastali i hladzieć ich.
Pobač chutar, jašče adnosna dahledžany.
U Hnieŭčyčach pjanyja chłopcy na mapiedzie vitalna machajuć našaj niemiascovaj mašynie rukami.
U Krytyšynie na centralnym pramienadzie mužyki pjuć harełku siarod rasstaŭlenych da Dažynak upryhožanych ciukoŭ sałomy.
U cełym vioski pakidajuć hniatlivaje ŭražańnie: adčuvajecca, što ŭ ludziej mała hrošaj i mnoha chto pje.
Stary budynak u Hnieŭčyčach staić niezapatrabavany.
Ale pali abroblenyja, darohi narmalnyja, i ludzi jość. A značyć, jość i nadzieja.
Na ŭsioj Bieraściejščynie da Dažynak na palach vystavili kampazicyi ź ciukoŭ sałomy.
