Pres-kanfierencyja — heta pijar-śpiektakl, zrežysiravany takim čynam, kab prezident vyhladaŭ pieramožcam i «ŭ kursie ŭsich pytańniaŭ». Žurnalisty, takim čynam, akazvajucca akciorami na hetym šou. Čamu ž jany tudy chodziać?
Z rabotnikami łukašenkaŭskich ŚMI ŭsio jasna. Najlepšaje pytańnie dla ich jašče ŭ 2011-m sfarmulavaŭ Dźmitry Hurnievič. Jano hučała tak: «Uvažajemyj Aleksandr Hrihoŕjevič! Diejstvitielno, błahosostojanije naroda rastiot, my stanovimsia bohačie, stabilnosti stało jeŝio bolšie. V 1945 hodu my smohli słomať hołovu koričnievoj čumie. Nadoi mołoka stanoviatsia vsio bolšie i bolšie. Byli trudnosti! Da, byli, no my ich prieodoleli. Uvažajemyj Aleksandr Hrihoŕjevič, kak harant niezavisimosti i suvierienitieta, skažitie, vy lubitie kofie s mołokom?»
Ale čamu ž žurnalisty niezaležnych ŚMI ŭsio ž raz na hod chodziać u zału, dzie amal fizična adčuvajecca kałasalnaje niervovaje napružańnie?
Darujcie žorstkaje paraŭnańnie, ale kantakt ź lubym dyktataram — heta takoje naviedvańnie pravierkaj z Čyrvonaha Kryža kancłahiera dla pałonnych. Pałonnyja mohuć abo pramaŭčać, abo ŭsio raskazać. Ale pravierka źjedzie, a ty zastaniešsia ŭ kancłahiery.
Žurnalistam śmierć pahražaje niačasta, ale damokłaŭ mieč represij visić nad ich vydańniami.
Ale samaje hałoŭnaje, što pieratvaraje hetyja presuchi ŭ śpiektakl, navat nie samacenzura asobnych vydańniaŭ. Samaje hałoŭnaje, što «adkazčyk» moža havaryć usio, što zaŭhodna, lubuju chłuśniu. Možna skazać, što dajarki zarablajuć tysiaču, možna skazać, što Zacharanka žyvy.
Havary, što chočaš! Bo tvoj apanient nastupny raz atrymaje prava hołasa praź piać hadoŭ, tady, kali tvaje słovy ŭsie zabuduć.
Heta i mieŭ na ŭvazie Arciom Šrajbman, kali napisaŭ, što «pytacca niama pra što», bo ŭsie adkazy my časam užo napierad viedajem.
Reč u tym, što ahulnadastupnyja ŭ krainie ŚMI nie abmiarkoŭvajuć jahonyja vykazvańni. U svabodnaj krainie luboje słova palityka analizujecca i praviarajecca. Jak tolki idzie zaviedamy padman, hramadstva ŭ kursie.
U Biełarusi ž panujuć łukašenkaŭskija ŚMI, jakija pa tradycyi nazyvajuć «dziaržaŭnymi», choć jany i blizka nie dziaržaŭnyja, nie hramadskija ŭ narmalnym razumieńni hetaha słova, a znachodziacca ŭ poŭnym rasparadžeńni ŭładnaj palityčnaj hrupoŭki. Ale i kamiercyjnyja ŚMI nie dazvalajuć sabie «praviarać słovy prezidenta». Jany ŭ lepšym vypadku ich pracytujuć, maŭlaŭ, čytač sam raźbiarecca. Choć zadača praŭdzivaha ŚMI — adździalać praŭdu ad niapraŭdy, supastaŭlać. Ale pry dyktatury voś hetaja funkcyja adklučajecca. Heta hraje zły žart z hramadstvam, jakoje nibyta i maje poŭny dostup da infarmacyi, ale ŭ jaho adklučanaja funkcyja raspaznavańnia praŭdy ŭ infarmacyjnym šumie.
Tamu heta tolki pa formie pres-kanfierencyja, a pa sutnaści — śpiektakl, u jakim «parušyć zadumku» nie tak i prosta.
Tym nie mienš, jak by ni było, heta adziny raz za hod kali ŭ efiry dziaržaŭnaha radyjo i TV hučać vostryja pytańni. Mienavita žurnalisty niezaležnych ŚMI padymajuć pytańni ab pravałach u vyniku biazdarnaj ekanamičnaj palityki, pra enierhietyčnuju niezaležnaść, palitviaźniaŭ, rusifikacyju, abmiežavanaść hramadzianskich pravoŭ.
Zdarajecca tak, što žurnalisty vymušanyja prajaŭlać asabistuju śmiełaść, kab abaranić svaju čałaviečuju hodnaść — pamiatajecie prykłady Maryny Koktyš i Aksany Rudovič.
Pa-druhoje, časam ŚMI vyrašajuć svaje pryvatnyja pytańni — adzinaja mahčymaść u łob spytacca nakont zabaronaŭ, papiaredžańniaŭ, čornych śpisaŭ. Tak, skažacie vy, što heta anałah pytańniaŭ z rajonaŭ pra vydzialeńnie srodkaŭ na budoŭlu. Ale ž heta taksama abarona svabody słova tymi srodkami, jakija jość.
Pa-treciaje, žyćcio nie zvodzicca da palityki. Pytańni jość i ŭ niepalityčnych, niejtralnych śfierach, i jany važnyja.
Pa-čaćviortaje, urešcie, pieršaja zadača žurnalistaŭ — «tupa być», prysutničać tam, dzie niešta adbyvajecca. Na pytańnie «być tam ci nie być» jany pa vyznačeńni adkazvajuć «być». Navat kali heta «śpiektakl maksimalnaj adkrytaści».
Voś z hetych roznych arhumientaŭ i naradžajecca ahulnaje mierkavańnie, što ŭsio ž lepiej chadzić, čym nie chadzić. Što realnaść takaja, jakaja jość, i treba rabić toje, što mahčyma ŭ hetaj realnaści.
