Pasoł Daminika Haziui i piśmieńnica Śviatłana Aleksijevič (sprava).
Cyrymonija ŭručeńnia ordena adbyłasia ŭviečary 21 kastryčnika ŭ rezidencyi pasła Francyi ŭ Biełarusi. Spadarynia Daminika Haziui, ambasadarka Francyi ŭ Biełarusi, začytała vinšavalnuju pramovu.
U joj jana adznačyła: «Kniha «Čas sekand-chend. Kaniec čyrvonaha čałavieka», jakaja vyjšła ŭ 2013 hodzie i adrazu ž atrymała ŭ Francyju premiju «Miedyčy» ŭ katehoryi «najlepšaje ese», pa-majstersku zaviaršaje daśledavańnie peŭnaha typu čałavieka, Choma Savietykus. Hetuju knihu, napisanuju ŭ inavacyjnaj maniery, ułaścivaj tolki Vam, možna było b paraŭnać z abśledavańniem dušy hetaha asablivaha čałavieka, jakoha sfarmavaŭ adzin z samych praciahłych i nietypovych palityčnych režymaŭ u suśvietnaj historyi, jaki pakinuŭ hłyboki adbitak na losie Jeŭropy i ŭsiaho śvietu. Vy pakazali advarotny bok Vialikaj historyi, jaje asabliva intymnyja momanty».
«Jak Vy sami pryznalisia, Vy praniklisia humanizmam jašče ŭ svaim dziacinstvie, žyvučy va ŭkrainskaj vioscy, — na hetych słovach ambasadarka intanacyjaj padkreśliła słova «ŭkrainskaj». — Mienavita Vaša babula dapamahła Vam zrazumieć, što «ŭvieś śviet poŭny tajamnic i poŭny pytańniaŭ» (poŭny tekst pramovy padajom nižej).
Pasoł Haziui pryšpiliła biełaruskaj piśmieńnicy orden.
«Voś jak, ciapier ja aficer», — pažartavała Aleksijevič.
Jana padziakavała Francyi jak za ŭznaharodu, tak i za mahčymaść žyć i pracavać u Francyi na praciahu 12 apošnich hadoŭ. Ale najbolš — za prykład pavahi da čałavieka, za stvareńnie ŭzoru hramadstva, dzie čałaviečaje žyćcio — kaštoŭnaść, što, pa słovach piśmieńnicy, ihnaravali ŭ byłoj savieckaj dziaržavie.
Prysutnyja pačuli ad Śviatłany Aleksijevič i niešta, čaho raniej jana nie kazała. «My nie Jeŭropa», možna pačuć u nas, — zajaviła Aleksijevič. — Heta pamyłka, i idzie jana ad ślepaty. Hetaja ślepata ciapier iznoŭ paraziła našych susiedziaŭ na ŭschodzie, i jakoje ščaście, što nas u Biełarusi jana nie nastolki začapiła», — piśmieńnica takim čynam uzhadała pra padziei va Ukrainie.
U honar piśmieńnicy ambasadarka Francyi dała viačeru-bufiet. Haściej čakali francuzskija viny. Da ich, siarod inšaha, padavali miasny i rybny paštety, zapiečanaha łasosia z bulbaj, pirahi ź jabłykami i kakosam, sadavinu i, viadoma, francuzskija syry.
Na cyrymoniju byli zaprošanyja biełaruskija piśmieńniki, siarod jakich Uładzimir Niaklajeŭ i Uładzimir Arłoŭ, biznesoviec Juryj Zisier. Prysutničaŭ i kuciurje Saša Varłamaŭ.
Padoranyja joj kvietki piśmieńnica pieradała prysutnaj na ŭračystaści plamieńnicy — «budučyni Biełarusi», jak vykazałasia jany.
* * *
Rieč Posła Francii Dominik Haziui na cieriemonii nahraždienija Śvietłany Aleksijevič nacionalnym ordienom Iskusstv i litieratury
21 oktiabria 2014 hoda, Minsk, Riezidiencija Francii
Uvažajemaja hospoža Aleksijevič!
Francuzskaja publika uznała o Vas v 1991 hodu, pośle vychoda v Parižie pierievoda knihi «Cinkovyje malčiki». Vaši rasskazy ob užasach prodołžitielnoj afhanskoj vojny pošatnuli vieru v hieroizm Sovietskoj armii, Vy stali v kakoj-to stiepieni antropołohom Sovietskoho sojuza. Vaši Knihi, pojavivšijesia pozžie v ramkach litieraturnoho cikła «Hołosa strany Utopii», nieizdannoho sobranija millionov hołosov sovietskich mužčin i žienŝin, zakriepili za Vami zvanije odnoho iz samych tałantlivych pisatielej na postsovietskom prostranstvie.
Prizvanije pisatielnicy prišło k Vam čieriez profieśsiju žurnalista, vo vriemia raboty v riehionalnych riedakcijach raźličnych sovietskich haziet. I, biezusłovno, błahodaria obrazovaniju v etoj śfierie, v Vas zarodiłoś žiełanije śvidietielstvovať o proischodiaŝiem vokruh, kotoroje dvižiet Vami užie na protiažienii boleje 30 let. V Afhanistanie Vy stali śvidietielem vojny, kotoraja travmirovała ciełoje pokolenije v epochu Briežnieva, Vy zaśvidietielstvovali atomnuju katastrofu v Čiernobyle. Vaša «Čiernobylskaja molitva» po siej dień ostajetsia samym priamym, samym połnym i samym pronzitielnym śvidietielstvom čiełoviečieskoj hnusnosti v momient trahiedii i pri likvidacii jeje pośledstvij.
Kak i mnohije v bitvie za pravdu, Vy stałkivaliś s raźličnymi priehradami: u «Čiernobylskoj molitvy» byli słožnosti pri piečati i rasprostranienii v Biełarusi, «Cinkovyje malčiki» stoili Vam nieskolkich sudiebnych prociessov za «pacifizm i podryv bojevoho ducha», i, kak ni paradoksalno, vyzvali ozłoblennosť mnohich Vašich sootiečiestvieńnikov. «Vriemia sekond-chend. Koniec krasnoho čiełovieka», vyšła v 2013 hodu i srazu žie była otmiečiena Francijej priemijej «Miediči» v katiehorii «łučšieje eśsie». Jeju Vy mastierski zavieršajetie svoje rasśledovanije vokruh opriedielennoho tipa čiełovieka, Chomo Sovietikus. Etu knihu, napisannuju v innovacionnoj manierie svojstviennoj tolko Vam, možno było by sravniť s obśledovanijem duši etoho osoboho čiełovieka, kotoroho sformirovał odin iz samych dlitielnych i atipičnych političieskich riežimov mirovoj istorii, ostavivšij nieizhładimyj otpiečatok v sud́bie Jevropy i vsieho mira. Vy pokazali obratnuju storonu Vielikoj istorii, jeje suhubo ličnyje momienty. Čieriez bukvalno sociołohičieskij podchod v svojem proiźviedienii Vy smohli opisať etoho svojeobraznoho čiełovieka, kotoroho udavałoś postič liš čieriez prosačivajuŝijsia jumor v romanach podpolnoj sovietskoj litieratury.
Vy riešiliś protiv oficialnoj istoriohrafii nabrosať portriet Vielikoj istorii, słoživ jeje iz maleńkich sovietskich istorij, iz ličnoho opyta, iz konfidiencialnych archivov, kotoryje nachodiatsia pod uhrozoj zabvienija ili otricanija. Vaš podchod boleje hłubokij, on vychodit za priedieły tiechničieskoj žurnalistiki, v cientrie Vašich intieriesov vsiehda nachoditsia čiełoviek. Kak Vy sami priznaliś, Vy pronikliś humanizmom jeŝie v svojem dietstvie, živia v ukrainskoj dierievnie. Imienno Vaša babuška pomohła Vam poniať, čto «viesť mir połon tajn i połon voprosov». Imienno iz svojeho dietstva, propitannoho narodnoj mudrosťju i sielskim misticizmom, hdie ubajukivali rasskazami o stradanijach vo vriemia Vielikoj otiečiestviennoj vojny, hdie vośpitanijem zanimaliś žienŝiny, čuvstvitielnosťju kotorych budut pronizany pozžie stranicy Vašich proiźviedienijach, imienno tohda i zarodiłsia v Vas intieries k čiełoviečieskoj dušie. K raźličnym manieram jeho žiźniediejatielnosti, k słabostiam i strastiam, k otnošieniju k žiźni i śmierti, dvum osnovnym dla Vas katiehorijam, kotorym, naskolko ja znaju, Vy sobirajetieś pośviatiť svoje novoje proiźviedienije.
Pomimo istoričieskoho i sociołohičieskoho podchodov, kotorymi Vy opierirujetie, Vy jeŝie striemitieś postič čiełoviečieskuju dušu, i etim otličajetieś ot druhich. Vam udajetsia opisať sovietskoho čiełovieka, i v osobiennosti jeho hniev i zamiešatielstvo. Niehodovanije ciełoho pokolenija, kotoroje vośpityvałoś na kultie Lenina, vovlekałoś v komsomoł, ispytyvało strach pieried NKVD i HUŁAHom, kotoroje žiło v ožidanii śvietłoho buduŝieho, samoho nastojaŝieho, a vmiesto etoho pieriežiło krach sovietskoj impierii. Pokolenija, kotoroje pośle razvała okazałoś v izolacii, s jedinstviennymi orijentirami - obłomkami ahonizirujuŝieho socializma, i oŝuŝienijem novoj pustoty, kotoruju v skorom vriemieni niepriemienno zapołnit anarchija dikoho kapitalizma. Vam udałoś pokazať śmiatienije ludiej, rodivšichsia pośle razvała SSSR, v momient ekonomičieskoho chaosa, duchovnoho i moralnoho vakuuma, vychod iz kotorych tolko v izhnanii.
Vaši proiźviedienija pohružajut čitatielej v hłubiny čiełoviečieskoj duši, kotoraja nachoditsia v postojannoj boŕbie s Istorijej. Biezusłovno, imienno etim i objaśniajetsia Vaš uśpiech za priediełami byvšich stran sovietskoho sojuza. Franciju pokorił imienno humanizm i univiersalnosť Vašich proiźviedienij. Strana, kultura kotoroj krajnie priedanna etim ciennostiam, nie možiet ich nie privietstvovať.
V sootvietstvii s vozłožiennymi na mienia połnomočijami, ot imieni priezidienta Francuzskoj Riespubliki, ja prisvaivaju Vam, Śvietłana Aleksijevič, zvanije Oficiera Nacionalnoho ordiena Iskusstv i litieratury.
