Alaksandr Nojniec (na zdymku ŭ centry) — hałoŭny redaktar sajtu «Piotr i Maziepa», jaki paŭstaŭ viasnoju 2014 h., i za hety čas paśpieŭ narabić šumu. Adyjozny «Sputnik i pahrom» raźličvaŭ, što novy resurs budzie zajmacca prapahandaj rasiejskaha nacyjanalizmu va Ukrainie, ale tandem nie skłaŭsia. Paśla aneksii Krymu kalektyvy kančatkova razyšlisia, choć čas ad času i patrolvajuć adzin adnaho.
«Piotr i Maziepa» svaimi materyjałami namahajecca dakazać, što niekatoryja ruskija bližej da Ukrainy, čym miascovyja nacyjanalisty. Alaksandr lubić pisać prahnozy, jakija, pa jaho słovach, spraŭdžvajucca ŭ 6 z 10 vypadkach. Artykuł pra mahčymy terakt u Maskvie na 9 maja sabraŭ bolš za 11 tysiač raspaŭsiudaŭ i na try dni staŭ samym čytanym artykułam va ŭkrainskim internecie.
— Pa miery razrastańnia kanfliktu z Rasijaj, naŭrad ci va Ukrainie raście luboŭ da ruskich, Vaš ža sajt vystupaje ŭ jakaści płatformy, jakaja abjadnoŭvaje ruskich ukraincaŭ, jakija žadajuć žyć u adzinaj Ukrainie. Nakolki paśpiachova atrymlivajecca hetych ruskich mabilizavać i jak ich usprymajuć ukraincy?
— Niama zadačy niejak «mabilizavać» ruskich Ukrainy. Z hetaj zadačaj užo i tak idealna spraviŭsia Pucin. Ruskija mabilizavanyja napoŭnicu. Ułasna kažučy, davoli časta hučyć ad našych krynic u DNR skarha — «a čaho heta z nami vajujuć mikałajeŭcy i dnieprapiatroŭcy, a nie haličanie?» Ludziam heta važna, jany palitrukami pracujuć, im treba niejak abhruntoŭvać, što DNR — heta mienavita vajna ruskich suprać ukraincaŭ, a atrymlivajecca, što ruskija Poŭdnia i Centra Ukrainy hety tezis pastajanna svajoj prysutnaściu abviarhajuć.
Ukraincy staviacca da ruskich sapraŭdy hetak ža, jak i da habrejaŭ — z pryžmuram. Zaraz ruskija va Ukrainie patrapili ŭ całkam peŭnuju hrupu ryzyki, ale kali čałaviek na hetuju antyŭkrainskuju prapahandu nie viadziecca i zastajecca patryjotam, to z boku ŭkraincaŭ da jaho naadvarot, padvyšanaja pavaha.
Śmiešnaja sprava — čaściej za ŭsio, kali adzin ukrainiec tłumačyć pra nas inšamu ukraincu, maŭlaŭ, ci nie kramloŭskija my časam, nas paraŭnoŭvajuć sa «Svabodaj», u tym sensie, što hetyja ruskija bolš našy, čym usiakija ciahniboki, i pabolš by nam takich ruskich.
— Vajennyja dziejańni va Ukrainie dali mahutny šturšok da rostu nacyjanalizmu. Jakija pazityŭnyja i niehatyŭnyja baki ŭkrainskaha nacyjanalizmu my možam nazirać ciapier?
— Jość nadzieja, što ŭkrainski nacyjanalizm pieraraście dziciačyja štoniki monaetničnaha sielskaha nacyjanalizmu i budzie budavacca na pryncypach usprymańnia Ukrainy, jak polietničnaj dziaržavy, pieraraście ŭ nacyjanalizm palityčnaj nacyi.
Niehatyŭny bok u tym, što nadzieja hetaja ŭsio roŭna nie spraŭdzicca na 100%. I ŭ suviazi z apošnimi padziejami antyrasiejski bazis ukrainskaha nacyjanalizmu atrymaje dadatkovy šturšok. Heta značyć, u vyniku ŭsio roŭna, navat pry samym pazityŭnym raźvićci padziej, častka nacyjanalistaŭ zastaniecca na pazicyjach «maskalaku na hillaku» zamiest pazicyj ekanamičnaha raźvićcia dziaržavy.
— «Piotr i Maziepa», prasoŭvajučy praŭkrainskuju pazicyju, adsoŭvaje moŭnaje pytańnie na druhi płan, robiačy akcent na źmieście, a nie formie. Aficyjnaje dvuchmoŭje dla Ukrainy i Biełarusi — heta dobra ci chutčej drenna?
— My znachodzimsia na pazicyjach rehijanalnych moŭ. Niama nijakaha sensu ŭ aficyjnaj ruskaj movie ŭ Ivana-Frankoŭskaj vobłaści. Kali zusim dakładna, to my znachodzimsia na pazicyjach decentralizacyi i vyrašeńnia maksimalnaha liku pytańniaŭ unutranaj palityki rehijonaŭ šlacham demakratyčnych inicyjatyŭ samich rehijonaŭ. To bok, kali Adeskaja vobłaść prahałasuje za aficyjny status bałharskaj movy — u dobry šlach.
Maja asabistaja ž pazicyja takaja, što ja ruski i ruskamoŭny, u Kijevie žyvu na 95% u ruskamoŭnym asiarodku, tamu mianie biahučaja situacyja całkam zadavalniaje. Mnie važna, kab maja dačka vyrasła ŭ ruskamoŭnaj kulturnaj prastory, tamu ja budu šukać dla jaje ruskuju škołu, i znajdu.
Važna razumieć, što RF ni ŭ jakim razie nielha pakidać ekskluziŭnyja pravy na ruskuju kulturu, tamu što kali heta buduć ekskluziŭnyja pravy RF, to my ich jak by prosta ŭziali pakarystacca, i jana moža vyznačać dla nas umovy arendy. A heta nie tak. Mikałajeŭskaja vobłaść — nie mienš ruski rehijon, čym Rastoŭskaja, tamu ruskaja mova i ruskaja kultura — nie mienš za maje, čym žychara Tahanroha, naprykład. I ja budu ich abaraniać, u pieršuju čarhu ad Rasijskaj Fiederacyi.
— Sa strataj «Partyi rehijonaŭ», jak palityčnaj siły jakaja adkazvaje za prarasiejski viektar, niama kamu pradstaŭlać ruskich/prarasiejskich ukraincaŭ padčas vybaraŭ. Jak nie dać hetaj častcy ludziej adčuvać siabie «lišnimi» va Ukrainie? Za kaho zaraz hałasujuć ruskija ŭkraincy?
— Strašnaja pamyłka — ličyć, što «Partyja rehijonaŭ» adkazvała za prarasiejski viektar. Jana śpiekulavała statusam ruskaj movy, nie bolš za toje. Nie było nikoli ŭ ruskich Ukrainy svajoj palityčnaj siły. Sapraŭdy hetak ža, jak i ŭ ruskich Rasii ŭžo sto hadoŭ, jak nie było svajoj palityčnaj siły.
Ruskija ukraincy ciapier prahałasavali za Parašenku. Za kaho prahałasujuć na parłamienckich vybarach — boh viedaje.
Lišnimi ruskija Ukrainy siabie nie adčuvajuć, pakul što, pa mienšaj miery, pakul im jość čym zaniacca — stralać u rasijskich vajskoŭcaŭ na terytoryi Ukrainy. Adčuvajuć siabie vielmi patrebnymi.
— Ci varta Ukrainie, dy i Biełarusi, budavać nacyju na asnovie hramadzianskaj, a nie nacyjanalnaj kultury?
— Što b ni rabiłasia, usio pavinna rabicca dobra. Možna budavać nacyju na asnovie hramadzianskaj kultury, možna na asnovie nacyjanalnaj, možna na idei pieršasnaści pavietranych šarykaŭ u struktury ekanomiki. Albo heta robicca doŭha, płanamierna i jakasna, i tady vynik raduje voka, abo sparadyčna i pa reštkavym pryncypie, i tady prychodźcie paśmiajacca ŭsioj krainaj.
Asabista my budujem ruski składnik ukrainskaj palityčnaj nacyi. Kali inšyja składniki palityčnaj nacyi padviazuć — atrymajecca harmaničnaja palityčnaja nacyja. Kali nie padviazuć — tak i zastaniecca.
Ale ŭ toj ža čas my budujem i ŭkrainski składnik mižnarodnaj ruskaj nacyi. I spadziajemsia ŭbačyć taki ž składnik u Kazachstanie, Rasii, Biełarusi i inšych krainach. Padviazuć — atrymajecca. Ci nie padviazuć — tak i zastaniecca.
— Niahledziačy na toje, što ad samaha pačatku kanfliktu z Rasijaj Łukašenka ŭ publičnych vykazvańniach akuratna padtrymlivaŭ pazicyju Ukrainy, pry hetym nie zabyvaŭ dahadzić Kramlu. Nakolki niezaležna na vaš pohlad Łukašenka pravodzić svaju palityku? Ci ŭsio ž vyhlad padtrymki Ukrainy taksama ŭzhadniaŭsia z Kramlom?
— Mnie zdajecca, Łukašenka strašna spałochany pavodzinami Pucina, i choča maksimalna ad jaho dystancyjavacca. Uvohule, ja dumaju, što i Łukašenku taksama jasna, što chutka irvanie, i jon choča apynucca dalej ad epicentra, kab askołkami nia pryvaliła.
Nie ździŭlusia, kali hadoŭ praz 5-7 takoha kursu my ŭbačym, jak Łukašenka (ci jaho pierajemnik) uviadzie Biełaruś u mładajeŭrapiejskuju supolnaść.
— Ciapierašni kryzis pakazvaje, što Zachad nie hatovy całkam zastupacca za Ukrainu. Takim čynam, postsavieckija krainy pry kanflikcie z Rasijaj mohuć raźličvać tolki na svaje siły. U hetym kantekście nakolki realna pačatak intehracyi Biełarusi — Ukrainy — Prybałtyki i Polščy ź Litvoju pry najaŭnaści mahutnaj Rasii?
— Vysadzić desant i zładzić začystku Kryma da samaha Kramla? Tak, nastolki Zachad nam dapamahać nie hatovy. I, ščyra skazać, dziakuj Bohu. Čym bolš my zrobim dla svajoj niezaležnaści sami ciapier, tym bolš my budziem niezaležnymi ad Zachadu ŭ budučyni.
Adnak, treba razumieć, što my bačym nie tolki kanflikt pa linii RF-Ukraina. Jość i kanflikt pa linii ES-ZŠA. I ŭ hetym kanflikcie ZŠA nie zadavalniaje zabiurakratyzavanaść i nierašučaść ES. I kali ES nie źmienić całkam svaju paradyhmu myśleńnia i staŭleńnie da taho, što adbyvajecca ŭ śviecie, to Vialikaje Kniastva Litoŭskaje 2.0 my zmožam ubačyć užo hadoŭ praz 10, i mienavita na pabudovu takoha mocnaha jeŭrapiejskaha partniora i budzie nacelena palityka ZŠA.
I ŭ hetym kantekście dla ruskaha nasielnictva hetych krain vielmi važna zachavańnie siabie mienavita jak ruskaha nasielnictva. Tamu što ŭ takim vypadku VKŁ 2.0, jak heta ŭžo było 500 hadoŭ tamu, źjaŭlajecca šancam dla ruskich ludziej atrymać vialikuju i mocnuju polietničnuju dziaržavu, u jakoj jany pradstaŭlenyja ŭ roŭnaj miery ź inšymi nacyjami. Heta značyć, u hetym vypadku RF kančatkova i biespavarotna hublaje ekskluziŭnyja pravy dyktavać umovy «ruskaha śvietu», jak u svoj čas anhielcy stracili ekskluziŭnyja pravy na anhielskuju kulturu z nabyćciom niezaležnaści ZŠA, i byli vymušanyja jaje padzialić z amierykancami. I my, u svaju čarhu, atrymlivajem druhi šaniec — šaniec adradzić ruskuju kulturu, źniščanuju savieckim i postsavieckim usprymańniem. Adradzić ruskuju kulturu, jak intehralnuju častku jeŭrapiejskaj. Uvohule, adnavić histaryčnuju spraviadlivaść.
