Zakranuŭ za žyvoje artykuł Viktara Marcinoviča «Biełaruś udałasia».
Da čaho ž dalokija vyvady robić aŭtar na asnovie nadzvyčaj małaznačnych prykładaŭ! Asabista ŭ mianie śćvierdžańnie aŭtara ab tym, što «kali b pa Minsku lipienia 2014 hoda prajšoŭsia nacyjanalist-ramantyk ź siaredziny 90-ch, kali b jon zavitaŭ na moŭnyja kursy, padziviŭsia na rekłamu, pačytaŭ naviny i pabačyŭ vystavy ŭ muziejach… jon by prosta nie pavieryŭ svaim vačam» ničoha, akramia horkaj uśmieški, vyklikać nie moža. A kali b na tym ramantyku była futbołka ź bieł-čyrvona-biełym ściaham, to niadoŭha jon by špacyravaŭ — da pieršaha patrula…
Tak, luby biełarus z hoda 1994-ha nasamreč nie pavieryŭ by svaim vačam, kali b zmoh trapić u siońniašniuju Biełaruś. Ale heta byŭ by šok ad taho, što biełaruskaha ŭ Biełarusi ciapier sa śviečkaj nie adšukaješ!
Niaŭžo spadar Marcinovič sapraŭdy vieryć, što falšyvyja i imitacyjnyja biłbordy i «sici-łajty z nadpisami «Kachańnie» — majo pieršaje słova pa-biełarusku» mohuć apraŭdać tuju śviadomuju i metanakiravanuju palityku rusifikacyi, jakaja pravodzicca z časoŭ Haniebnaha refierendumu 1995 hoda?
U 1995 hodzie bolš za 50% školnikaŭ vučylisia pa-biełarusku. Abaviazkovaje vyvučeńnie biełaruskaj movy było ŭviedziena ŭ navučalnyja prahramy ŭsich VNU. Išła vialikaja praca pa stvareńni novych školnych prahram. Kurs historyi rabiŭsia «biełarusacentryčnym». Biełaruskaja mova pryjšła ŭ dziciačyja sadki. A hlańma na Biełaruś, jakaja «ŭdałasia»…
U haradach biełaruskamoŭnyja škoły možna pieraličyć pa palcach! Pryncypovych vykładčykaŭ niaredka vykidvajuć na vulicu, jak zdaryłasia zusim niadaŭna z prafiesaram Hrodzienskaha mieduniviersiteta Astroŭskim. I ŭžo, zaŭvažcie, paśla Kryma i ŭkrainskich padziej. Takich ludziej treba na rukach nasić, a tut takaja źniavaha.
A zakryćcio liceja imia Jakuba Kołasa?
Niama nivodnaj siarednieśpiecyjalnaj i vyšejšaj navučalnaj ustanovy ź biełaruskaj movaj navučańnia! I chto ŭ takoj situacyi zachoča addavać svaju dačku ci syna ŭ biełaruski kłas?
Dla Marcinoviča nievialikaja pramova Łukašenki na biełaruskaj movie — ledź nie źmiena kursu. A dla mianie toje, što na ŭvieś šmattysiačny Mahiloŭ tolki adna Jalinka Sałaŭjova navučajecca na našaj movie, śviedčyć pra dziaržaŭnuju palityku.
Nijakija samatužnyja «moŭnyja kursy» z sotniaj naviedvalnikaŭ nie zamieniać paśladoŭnaj dziaržaŭnaj palityki pa padtrymcy dziaržaŭnaj movy. Darečy, niaŭžo 500 naviedvalnikaŭ «Movy nanova» možna ličyć dasiahnieńniem dla dvuchmiljonnaha Minska? Tut płakać treba, a nie radavacca! Tym bolš, što prychodziać tudy ludzi, jakija vyvučali movu ŭ škole. A heta śviedčyć pra katastrafična nizki ŭzrovień jaje vykładańnia.
Viktar, vy sami vierycie ŭ toje, što pišacie?! Biełaruskuju knihu zahnali ŭ internet-hieta. U rajcentrach kniharni daŭno nie bačyli vydańniaŭ Niaklajeva, Baradulina, Buraŭkina, Chadanoviča, Bykava, nie kažučy ŭžo pra tvory maładych litarataraŭ. A niadaŭni skandał z «Hrodnaznaŭstvam»?!
Ja, žyvučy ŭ niezaležnaj Biełarusi, karystajučysia dziaržaŭnaj biełaruskaj movaj, nie mahu atrymać nivodnaha dakumienta — ni daviedki ŭ vajenkamacie, ni bileta na ciahnik — na dziaržaŭnaj movie! Heta ž palityka prezidenta i ŭrada, kab zahnać biełaruskuju movu ŭ padpolle i marhinalizavać jaje.
Kali raniej davodziłasia čuć na svoj adras «pryjšoŭ tut sa svajoj biełaruskaj…», to ciapier «zapisvajuć» u «banderaŭcy». Voś dyk «udałasia» Biełaruś…
Paśpiachovaść dziaržaŭnaha budaŭnictva nie vymiarajecca kolkaściu Šahałaŭ na zapraŭkach u Viciebsku. Hałoŭnaje — heta abarona pravoŭ hramadzian va ŭsich śfierach: ad sacyjalnaj da kulturnaj. A tak atrymlivajecca, što maci hienierała Zacharanki, pa Marcinoviču, pavinna zadavolicca vystavaj «Dziesiać viakoŭ biełaruskaha mastactva» i zabyć pra svajho syna?
…I ŭ Čechasłavakii ŭ 1968 hodzie, a i ŭ Polščy ŭ časy Jaruzelskaha dziaržava padtrymlivała nacyjanalnuju movu va ŭsich śfierach (navat dziaržbiaśpieka jaje vykarystoŭvała, što dla našych realij uvohule fantastyka!). Muziejaŭ i adrestaŭravanych zamkaŭ u ich navat tady było dakładna ŭ razy bolš, čym u nas ciapier. Ale ž nie skaža čech, što paśla 1968-ha jahonaja kraina «adbyłasia». I Polšča «adbyłasia» nie ŭ 1981. Svaboda słova, pravy čałavieka, padzieł uładaŭ — voś praŭdzivyja krytery taho, jakaja dziaržava «adbyłasia».
Sam tezis Marcinoviča, što kali Łukašenka «pieravychavajecca», stanie «nacyjanalnym pa formie», jak kazali balšaviki, to budzie nam usim «ščaście», vyklikaje šmat pytańniaŭ. My što, pavinny zabyć Zacharanku, Hančara, Krasoŭskaha? Pavinny zabyć tysiačy złamanych žyćciaŭ? Pavinny źmirycca z maralnymi prynižeńniami? Pavinny zabyć šał BTešnych vykarmyšaŭ, jakija plavuzhali pra «litaraturnaha palicaja» Vasila Bykava? Dziela čaho? Usio heta nie kampiensuješ niaŭciamnym vystupam Čarhinca na adkryćci muzieja Bykava. Dyj sam muziej — heta hańba. U centry Minska pavinien stajać pomnik Bykavu! A tak… U Biełarusi, jakaja «ŭdałasia», inšyja pryjarytety — miuzikł pra «druha Uha», čarhovy «Słavianski bazar» ź biezhałosym Barysom Maisiejevym i inšyja «značnyja kulturnyja padziei».
Kali ŭ vašaj, spadar Marcinovič, Biełarusi moža ź lohkaściu spałučacca pryniaćcie strašnaha biezzakońnia z radaściu ad čarhovaj imprezy ŭ Mastackim muziei, to vaša Biełaruś udałasia. Z čym vas, spadar Marcinovič, i vinšuju. Tolki heta jašče nie naša Biełaruś, nie biełaruskaja. I padziei va Ukrainie pakazali, što šlach da biełaruskaj Biełarusi jašče nadzvyčaj nialohki.
