Ma, žeža, busia... Dziciačaja mova: nahadajcie słovy, jakija nielha zabyć 79

Usio bolš siamiej u haradach śviadoma viartajucca z rasiejskaj movy da biełaruskaj.

U XX stahodździ masavaj źjavaj było, kali darosłyja mižsobku havaryli pa-biełarusku, a z małymi staralisia pa-rasiejsku, kab tyja, vyrasšy, mieli lepšyja šancy na karjeru ŭ impieryi. Paŭsiudna možna było nazirać takuju situacyju: dzied i baba havorać pa-biełarusku, a dzieci i ŭnuki da ich — pa-rasiejsku.

A ciapier praŭnuki viartajucca da movy pradziedaŭ. Jany starajucca zabiaśpiečyć małym na pieršyja hady žyćcia adnamoŭnaje asiarodździe. I ŭspaminajuć, šukajuć, adnaŭlajuć słovy ź dziciačaj havorki.

Heta pieravažna karotkija słovy, jakija lohka vymaŭlać, paŭtarać i zapaminać. Jany vielmi staražytnyja i zachoŭvalisia ŭ movie spradvieku. Pišuć, što słovy «žeža» i «ziuzia» pajšli ad imionaŭ staradaŭnich bahoŭ. Škada, darečy, što mała jakija słoŭniki ich fiksujuć. Najpierš dzieci havorać «mama», «tata», «baba», «dzieda», a tady i inšyja słovy vučać.

My tut pryvodzim niekatoryja ź ich. Kali łaska, u kamientach raskažycie słovy, jakija vy čuli ad vašych baćkoŭ i jakija nielha zabyć.

Ma = niama. Dzicia vučać adroźnivać katehoryi «jość» i «niama», pakazvajučy i prymajučy niejkuju cacku: «jość caca, ma cacy». I adno ź pieršych słovaŭ dziciaci — zvyčajna hetaje «ma», niama.

Žyža, žeža — haračaje, ahoń. Žeža! = Nie čapaj, bo apiačešsia.

Ziuzia — chałodnaje, lod. Ziuzia! = Nie vychodź, bo źmierźnieš.

Vava, bola — bolka.

Lala — lalka, maleńkaje dzicia, niešta pryhožaje.

Haŭčyk, ciucia — sabaka.

Kicia, kiciś, kiciśka — kot.

Cynia, cyńka, dziudzia — śvinka.

Koka — jajka.

Caca — cacka, a taksama niešta dobraje, toje, što možna brać, čapać = antonim da «beka», «kaka».

Kol, kol-kol — vostraje. Kol! = Nie čapaj, bo našcibišsia.

Beka, biaka, kaka — kiepskaje, brudnaje. Toje, što niamožna brać, treba vykinuć.

Bom, bomčyk — zvanočak, ale taksama lustra, žyrandola. Jaje možna hajdać, a heta pryciahvaje ŭvahu małoha.

Hojdy-hojdy — kažuć, kali dzicia hojdajecca, na arelach, huškałcy, na nazie darosłaha, halinie i h.d.

Pypa — pitvo.

Papa — chleb, ćviordaja ježa.

Ham, hamčyk — ježa. Hamkać — jeści.

Busia — pacałunak. Daj busiu — pacałuj.

I paru havaryłak pryviadziem zaadno.

Jedzie-jedzie pan, pan,
Na koniku sam, sam.
A za panam chłop, chłop,
Na koniku hop, hop.
(Darosły pakłaŭ nahu za nahu i hojdaje dzicia na nazie, trymajučy za ručki. Na pieršyja try radki — pavoli, pavažna, niby pan jedzie, a na čaćviorty — žvava, z padskokam.)

Hop-dziuk, hop-dziuk,
A ja dobry dziaciuk.
I na koniki kaniuch,
I na voliki pastuch,
I na kački stralec,
I na dzievak maładziec.
(Dzicia trymajecca za ruki i skača.)

Kuju, kuju nožku,
Pajedu ŭ darožku,
Darožka kryvaja,
Kabyłka ślapaja.
Jedu, jedu, jedu,
Nijak nie dajedu.
Zaprahu saroku,
Pajedu daloka,
U novaj kašuli,
Da svajho dziaduli.
Dzied daść piražočak
I syru kusočak.
(Pad masaž nožak.)

Mikoła Buhaj

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH