Mahutnyja palarnyja źziańni afarbujuć nieba nie tolki ŭ Minsku, ale i na ekvatary. Kałaž Viktara Małyščyca.
Padajučyja spadarožniki nie byli b redkaściu. Kałaž Viktara Małyščyca.
Minsk, jak i inšyja harady, pahłynie ciemra zornaj nočy. Kałaž Viktara Małyščyca.
Hihanckija soniečnyja plamy 31 sakavika 2001 h.
Mahutnaja ŭspyška na Soncy.
1 i 2 vieraśnia 1859 hoda na ziamnym šary adbyvałasia niešta niezvyčajnaje. Va ŭsioj Jeŭropie i Paŭnočnaj Amierycy raptoŭna pierastała pracavać telehrafnaja suviaź.Ad vialikaha skačka napružańnia abstalavańnie vyjšła z ładu. Apieratary navat nie mahli ŭziacca za pracu — pry sprobie pieradać paviedamleńnie ich prosta biła tokam, a aparaty sypali iskrami, jakija navat padpalvali papieru. Prybory, jakija sačyli za stanam ziamnoha mahnitnaha pola, zaškalvali i śviedčyli ab niejkim mahnitnym chaosie na našaj płaniecie. A ŭ ZŠA zołatašukalniki, što pracavali ŭ Skalistych harach, navat pračnulisia siarod nočy i pačali hatavać śniadanak, dumajučy, što nadychodzić ranica. Jak vyjaviłasia, dziŭnaje śviačeńnie nieba ŭźnikła z pryčyny niebyvałaj jarkaści palarnaha źziańnia, jakoje nazirali navat na Karybskich astravach, Kubie, Jamajcy.
Što heta było? Jakaja kaśmičnaja siła prymusiła ziamnoje mahitnaje pole — naš kaśmičny ščyt — paddacca takoj mahutnaj mahnitnaj bury?
Astranomy dajuć adzin adkaz: uspyška na Soncy. Jašče 25 žniŭnia 1859 hoda z-za kraja soniečnaha dyska źjaviłasia vielizarnaja hrupa soniečnych plamaŭ, jakaja praciahvała razrastacca i ździŭlać vučonych svajoj aktyŭnaściu.U hetaj aktyŭnaj vobłaści pastajanna adbyvalisia mocnyja ŭspyški, što vykidvali ŭ kaśmičnuju prastoru vialikija abjomy soniečnaj płazmy. Narešcie, 1 vieraśnia, kali soniečnyja plamy dasiahnuli centra dyska našaha śviaciła, u hetym miescy adbyłasia niejmaviernaj siły ŭspyška, jakuju možna było lohka nazirać navat u zvyčajny teleskop — jana była padobnaja na dva ahniavyja šary, jarkaść jakich našmat pieravyšała jarkaść soniečnaha dyska. Aktyŭnaja vobłaść była skiravanaja akurat na nas, i ŭsiaho praz 18 hadzin mahutny vykid płazmy dasiahnuŭ Ziamli, učyniŭšy mahnitnuju buru, samuju mahutnuju za ŭsiu historyju nazirańniaŭ, jakaja atrymała nazvu «Soniečny supierštorm».
Žoŭtaja presa i biaskoncyja apakaliptyčnyja praroki sučasnaści ŭsio čaściej zajaŭlajuć, što chutki kaniec śvietu nas čakaje nie ad źjaŭleńnia mifičnaj płaniety Nibiru, nie ad strašnaha mietearyta, a ad našaj krynicy žyćcia — ad Sonca. Praz mahutnuju soniečnuju ŭspyšku, što źniščyć usio žyvoje na Ziamli. Nakolki realnyja takija prahnozy?
Što ŭspychvaje na Soncy?
Soniečnyja ŭspyški dahetul zastajucca zahadkavaj źjavaj dla sučasnych astranomaŭ. Heta vybuchovy praces vyłučeńnia vialikaha abjomu enierhii.Viadoma, što hetaja źjava achoplivaje ŭsie słai soniečnaj atmaśfiery i źviazanaja jana z mocnymi mahnitnymi palami na Soncy. Viadoma, što, kali struktura pola ŭ navakolli soniečnych plamaŭ stanovicca vielmi składanaj, to siłavyja linii mohuć pačać pierazłučacca adna z adnoj, što pryviadzie da vyłučeńnia enierhii, paraŭnalnaj z vybucham dziasiatkaŭ, a to i socień vadarodnych bombaŭ! Hetaja enierhija transfarmujecca ŭ tym liku i ŭ enierhiju patoku zara-džanych čaścinak, jakija ź vielizarnaj chutkaściu vykidvajucca ź miesca ŭspyški ŭ navakolnuju prastoru.
Praź niekatory čas (zvyčajna paŭtara-dva dni) hetyja čaścinki dasiahajuć našaj płaniety, źmianiajuć kanfihuracyju mahnitnaha pola, traplajuć u atmaśfieru ŭ rajonie palusoŭ, vyklikajučy čaroŭnaje śviatło palarnych źziańniaŭ.Hety patok soniečnaj płazmy ŭjaŭlaje vialikuju niebiaśpieku i dla čałavieka: padčas uspyšak kasmanaŭty nie robiać vychadaŭ u adkryty kosmas, a paloty amierykanskich astranaŭtaŭ na Miesiac ździajśnialisia ŭ dni, kali na Soncy nie było vialikich plamaŭ.
Nam, žycharam Ziamli, pašancavała. Praktyčna ŭsie vysokaenierhietyčnyja čaścinki soniečnaha vietru adchilaje naša mahnitnaje pole, a ziamnaja atmaśfiera jašče i ratuje nas ad śmiarotnych renthienaŭskich i hama-pramianioŭ.
Statystyka, praŭda, pakazvaje, što ŭ hady vysokaj aktyŭnaści Sonca śmiarotnaść usio ž pavyšajecca, raście kolkaść rakavych i sardečna-sasudzistych zachvorvańniaŭ, adčuvajucca inšyja niehatyŭnyja prajavy.Ale nie varta chvalavacca i tut: heta naturalnyja pryrodnyja źjavy, bo za svajo žyćcio kožny čałaviek šmat razoŭ pieražyvaje maksimumy soniečnaj aktyŭnaści (jany paŭtarajucca praz 11 hod).
Apakaliptyčnaja ŭspyška
Što ž adbyłosia b, kali b našu płanietu napatkała mahnitnaja bura, u niekalki razoŭ macniejšaja, čym padčas «Soniečnaha supierštormu» XIX stahodździa?
Spačatku astranomy zaŭvažyli b na pavierchni Sonca mocnaje śviačeńnie ŭ peŭnaj kropcy, a spadarožniki pieradali b ab źjaŭleńni krynicy mahutnaha renthienaŭskaha vypramieńvańnia. Heta praciahvałasia b tolki niekalki chvilin. Śviatło ruchajecca niejmavierna chutka, tamu my b ubačyli hetuju źjavu ŭsiaho praz 8 chvilin paśla vybuchu. Ale praź niekatory čas da nas dalacieŭ by i patok soniečnaj płazmy nievierahodnaj enierhii (u 1859 hodzie vysokaenierhietyčnyja čaścinki dasiahnuli Ziamli ŭsiaho za 17 hadzin).
Ad sutyknieńnia hetych čaścinak z našaj atmaśfieraj jaje vierchnija słai razahrelisia b i stali b ščylniejšymi. Heta pryviało b da niečakanaha tarmažeńnia spadarožnikaŭ. Kali ŭ hetym vypadku nie ŭklučyć ruchaviki i nie padniać spadarožnik na vyšejšuju arbitu, jon ryzykuje ŭpaści na Ziamlu. Tak, naprykład, u 1972 hodzie navukoŭcy «ŭpuścili» kaśmičnuju stancyju «Skajłeb».
Ale razam z tarmažeńniem parušycca i radyjosuviaź, tamu ŭ inžynieraŭ prosta nie budzie šancaŭ skarektavać arbity štučnych spadarožnikaŭ, i mnohija ź ich pačnuć hinuć u ziamnoj atmaśfiery. Akramia adsutnaści suviazi pierastanie pracavać i navihacyja, ad čaho mnohija samaloty nie zmohuć pravilna prakłaści kurs i ździejśnić pasadku. Adbudziecca šerah avijakatastrof.
Z nadychodam nočy žychary Ziamli zaŭvažać, što na dvare amal nie ściamnieła — płanietu ahornuć niezvyčajna jarkija kalarovyja palarnyja źziańni, jakija palarnymi budzie nazvać ciažkavata: bačnyja jany buduć da samaha ekvatara.Pryčynaj takoha fiejeryčnaha vidovišča buduć tyja ž zaradžanyja čaścinki soniečnaha vietru, jakija buduć ianizavać atamy roznych hazaŭ u vierchnich słajach atmaśfiery.
Jašče sa škoły my viedajem, što pieramiennaje mahnitnaje pole vyklikaje tok u pravadniku. U našym vypadku źmieny ŭ mahnitnym poli Ziamli vykličuć źjaŭleńnie vialikich tokaŭ u tysiačach kiłamietraŭ elektrasietak. Ad takich tokaŭ u pieršuju čarhu pieraharać usie transfarmatary, bieź jakich nie abychodzicca nivodnaja enierhasistema. Ziamla pahruzicca ŭ ciemru, unočy jaje aśviatlać buduć tolki Miesiac i zorki. Spadziavańni na bienzinavyja hienieratary buduć marnymi — kab zdabyć naftu i vyrabić paliva, taksama patrebnaja elektryčnaść. Spyniacca i elektrastancyi.
Na adnaŭleńnie ŭsioj enierha-sistemy čałaviectvu pryjdziecca zatracić hod ci dva. Za hety čas nas napatkaje najhłybiejšy ekanamičny kryzis. Mnohija ludzi zahinuć ad adsutnaści miedycynskaj dapamohi, ad pierabojaŭ z charčavańniem. Badaj, najmienš prablem budzie ŭ tych, chto i ciapier viadzie naturalnuju haspadarku.
Ci jość paratunak?
Jak supraćstajać takoj mahčymaj katastrofie? Na žal, kali raptam Ziamlu napatkaje nastolki mocnaja mahnitnaja bura, papiaredzić jaje nastupstvy my budziem nie ŭ stanie.Ale najlepšy sposab supakoić siabie — heta raźličyć imaviernaść sutyknucca z takoj katastrofaj. Dziakujučy daśledavańniam antarktyčnych ildoŭ i śpiłaŭ samych starych dreŭ navukoŭcy zmahli vyśvietlić, što za apošnija niekalki tysiač hadoŭ uspyška na Soncy, mahutniejšaja za padzieju 1859 hoda, była tolki adnojčy — u 774 hodzie. Dyj hetaja data asprečvajecca mnohimi śpiecyjalistami. A pakolki šancy sustrecca z takimi kataklizmami minimalnyja — radujciesia, što i da siońniašniaha dnia Sonca źjaŭlajecca tolki krynicaj ciapła i žyćcia na Ziamli.
