Клешч. Фота: Wikimedia Commons
Пра новае даследаванне вучоных з Брыстальскага ўніверсітэта, вынікі якога апублікаваныя ў часопісе Current Biology, расказаў у сваім тэлеграм-канале @lab66 беларускі хімік Сяргей Бесараб.
У сваім артыкуле даследчыкі адзначаюць, што большасць наземных жывёл натуральным чынам назапашваюць электрастатычныя зарады, якія ўзаемадзейнічаюць з іншымі зарадамі ў навакольным асяроддзі, у тым ліку з зарадамі на іншых арганізмах ці ўсярэдзіне іх. Аднак тое, як гэтая натуральная статычная электрычнасць уплывае на экалогію і жыццё арганізмаў, застаецца ў значнай ступені таямніцай.
Вядома, што сысуны, птушкі і рэптыліі нясуць немаленькія сумарныя электрастатычныя зарады, эквівалентныя паверхневым патэнцыялам ад сотняў да дзясяткаў тысяч вольт.
Навукоўцы выказалі здагадку, што такія паразіты, як кляшчы, пасіўна прыцягваюцца да паверхні жывёл электрастатычнымі сіламі, якія дзейнічаюць праз паветраны зазор (air gap). Гэты біяфізічны механізм дапамагае паразітам заскокваць на цела людзей, бо самі кляшчы скакаць не здольныя.
У ходзе даследавання іх гіпотэза пацвердзілася. Было выяўлена, што кляшчы могуць скараціць адлегласць да сваіх гаспадароў, выкарыстоўваючы электрычныя палі. Навукоўцы таксама выявілі, што на гэтае электрастатычнае ўзаемадзеянне істотна не ўплывае палярнасць электрычнага поля.
Механізм прыцягнення заснаваны на індукцыі электрычнай палярызацыі ўнутры кляшча, а не на статычным зарадзе на яго паверхні. Розніцу ў патэнцыялах кляшчы выкарыстоўваюць у якасці «пускавой катапульты», «выстрэльваючыся» на гаспадара.
Даследчыкі змяшчалі жывых німфаў кляшча Ixodes ricinus на электрычна заземленую алюмініевую пласціну (яна імітавала заземленую паверхню расліны), непасрэдна пад сферычны электрод, на які падавалася напружанне 750 вольт. Якраз такое напружанне часцей за ўсё назапашваецца на паверхні цела пазваночных.
У трох з чатырох выпадкаў паразіты перамяшчаліся да электрода, амаль імгненна пераадольваючы адлегласць да яго. Калі напружання на электродзе не было, то клешч нікуды не перамяшчаўся.
Падчас эксперыменту німфа кляшча прыцягвалася электрастатычным полем, параўнальным з тым полем, якое можа быць у чалавека, з дыстанцыі да дзесяці сантыметраў. Прычым вертыкальна ўгару. Каб прыцягнуцца ў іншых напрамках, як адзначаюць вучоныя, напружанне можа быць меншым.
Такім чынам, на думку навукоўцаў, электрастатычныя сілы здольныя значна павялічыць прасторавы дыяпазон і эфектыўнасць знаходжання гаспадара. Пры гэтым кляшчам у ролі трансферу аднолькава добра падыходзяць і станоўча, і адмоўна зараджаныя жывёлы.
Гэтае адкрыццё навукоўцаў дазваляе, як адзначае Сяргей Бесараб, да звыклых хімічных рэпелентаў дадаць зусім новыя стратэгіі абароны.
Па-першае можна апрацоўваць сябе і сваіх хатніх жывёлаў антыстатыкамі, якія прадаюцца ў вялікай колькасці. Пры мыцці адзення для лесу трэба выкарыстоўваць парашок з антыстатычнай прысадкай.
Прынцып дзеяння антыстатыкаў заснаваны на тым, што яны змяншаюць палярнасць палімераў. У выніку паніжаецца ўдзельнае супраціўленне паверхні матэрыялаў і рассейванне зарада.
Таксама цяпер зразумела, як адзначае спецыяліст, чаму ў лес лепш апранаць адзенне з натуральных тканін, а не з сінтэтыкі. Натуральнае менш назапашвае статычную электрычнасць.
І апошняе, як заўважае Бесараб. Цяпер можна вылучыць гіпотэзу, навошта жывёлы любяць «валяцца» ў пыле. Магчыма, так яны інстынктыўна нейтралізуюць паверхневы зарад.
Чытайце яшчэ:
Кляшчы: як ад іх уратавацца і што рабіць, калі не здолелі
Якія сродкі ад кляшчоў самыя надзейныя? Параўноўвае навуковец
Правераныя спосабы барацьбы з кляшчамі — гэтыя натуральныя сродкі прагоняць іх з агароду за капейкі
Геніяльны спосаб абараніцца ад кляшчоў, пра які вы не чулі! З досведу польскіх леснікоў
