З артыкула расійскага журналіста Уладзіміра Якаўлева аб прапагандзе.
Я вучыўся на журфаку МДУ, у нас была вайсковая кафедра. У абстаноўцы сакрэтнасці нас вучылі баявой спецпрапагандзе - мастацтву сеяць разлад у шэрагах праціўніка з дапамогай дэзінфармацыі і маніпуляцыі свядомасцю.
Страшная, скажу я вам, рэч. Без жартаў.
Баявая, або «чорная», прапаганда дапускае любое скажэнне рэальных фактаў дзеля вырашэння прапагандысцкіх задач. Гэта эфектыўная зброя, якая выкарыстоўваецца з адзінай мэтай выбівання мазгоў праціўніку.
Метад «гнілога селядца». Метад «перавернутай піраміды». Метад «вялікай хлусні». Прынцып «40 на 60». Метад «абсалютнай відавочнасці». Усе гэтыя метады і тэхнікі вы таксама ведаеце. Проста не разумееце гэтага. Як вам і належыць.
Нас вучылі выкарыстоўваць тэхнікі баявой спецпрапаганды супраць салдат арміі праціўніка. Сёння яны выкарыстоўваюцца супраць мірнага насельніцтва. Ужо два гады, чытаючы расійскія газеты або праглядаючы тэлевізійныя шоу, я з цікавасцю адзначаю, што людзі, якія каардынуюць у Расіі ўкід і інтэрпрэтацыю навін, відавочна вучыліся па тым самым падручніку, у таго ж бадзёрага палкоўніка або яго калегаў.
Вось напрыклад метад «гнілога селядца». Працуе так. Падбіраецца ілжывае абвінавачванне. Важна, каб яно было максімальна брудным і скандальным. Добра працуе, напрыклад, дробны крадзеж, або, скажам, разбэшчванне дзяцей, ці забойства, пажадана з прагнасці.
Мэта «гнілога селядца» зусім не ў тым, каб абвінавачванне даказаць. А ў тым, каб выклікаць шырокае, публічнае абмеркаванне яго… НЕсправядлівасці і НЕапраўданасці.
Чалавечая псіхіка ўладкаваная так, што, як толькі абвінавачванне становіцца прадметам публічнага абмеркавання, непазбежна ўзнікаюць яго «прыхільнікі» і «праціўнікі», «знаўцы» і «эксперты», ашалелыя «абвінаваўцы» і заўзятыя «абаронцы» абвінавачанага.
Але незалежна ад сваіх поглядаў усе ўдзельнікі дыскусіі зноў і зноў прамаўляюць імя абвінавачанага ў звязку з брудным і скандальным абвінавачваннем, уціраючы такім чынам усё больш «гнілога селядца» ў яго «вопратку», пакуль нарэшце гэты «пах» не пачынае ісці за ім усюды. А пытанне «забіў-скраў-звёў ці ўсё ж такі не» становіцца галоўным пры згадванні яго імя.
Ці, напрыклад, метад «40 на 60», прыдуманы яшчэ Гебельсам.
Ён заключаецца ў стварэнні СМІ, якія 60 адсоткаў сваёй інфармацыі даюць у інтарэсах праціўніка. Затое, зарабіўшы такім чынам яго давер, астатнія 40 працэнтаў выкарыстоўваюць для надзвычай эфектыўнай, дзякуючы гэтаму даверу, дэзінфармацыі.
Падчас Другой сусветнай вайны існавала радыёстанцыя, якую слухаў антыфашысцкі свет. Лічылася, што яна брытанская. І толькі пасля вайны высветлілася, што на самой справе гэта была радыёстанцыя Гебельса, якая працавала па распрацаваным ім прынцыпе «40 на 60».
Вельмі эфектыўны метад «вялікай хлусні», які трохі падобны на «гнілога селядца», але на самой справе працуе інакш. Яго сутнасць заключаецца ў тым, каб з максімальнай ступенню ўпэўненасці прапанаваць аўдыторыі настолькі глабальную і жудасную хлусню, што практычна немагчыма паверыць, што можна хлусіць аб такім.
Трук тут у тым, што правільна скампанаваная і добра прыдуманая «вялікая хлусня» выклікае ў слухача або гледача глыбокую эмацыйную траўму, якая затым надоўга вызначае яго погляды насуперак любым довадам логікі і розуму.
Асабліва добра працуюць у гэтым сэнсе ілжывыя апісанні жорсткіх здзекаў з дзяцей або жанчын.
Дапусцім, паведамленне аб укрыжаваным дзіцяці за кошт глыбокай эмацыйнай траўмы, якую яно выклікае, надоўга вызначыць погляды чалавека, які атрымаў гэтую інфармацыю, колькі б яго потым ні спрабавалі пераканаць, выкарыстоўваючы звычайныя лагічныя довады.
Але асабліва шанаваў наш бадзёры палкоўнік метад «абсалютнай відавочнасці», які дае хоць і не хуткі, але затое надзейны вынік.
Замест таго каб нешта даказваць, вы падаеце тое, у чым хочаце пераканаць аўдыторыю, як нешта відавочнае, што само сабой разумеецца і таму безумоўна падтрыманае пераважнай большасцю насельніцтва.
Нягледзячы на сваю знешнюю прастату, гэты метад неімаверна эфектыўны, паколькі чалавечая псіхіка аўтаматычна рэагуе на меркаванне большасці, імкнучыся далучыцца да яго.
Важна толькі памятаць, што большасць абавязкова павінна быць пераважнай, а яе падтрымка абсалютнай і безумоўнай - у іншым выпадку эфекту далучэння не ўзнікае.
Аднак, калі гэтыя ўмовы выконваюцца, то колькасць прыхільнікаў «пазіцыі большасці» пачынае паступова, але няўхільна расці, а з цягам часу павялічваецца ўжо ў геаметрычнай прагрэсіі — у асноўным за кошт прадстаўнікоў нізкіх сацыяльных слаёў, якія найбольш схільныя да «эфекту далучэння».
Адным з класічных спосабаў падтрымкі метаду «абсалютнай відавочнасці» з'яўляецца, напрыклад, публікацыя вынікаў рознага роду сацыялагічных апытанняў, якія дэманструюць абсалютнае грамадскае адзінства па тым ці іншым пытанні.
Методыкі «чорнай» прапаганды, натуральна, не патрабуюць, каб гэтыя справаздачы мелі хоць нейкае дачыненне да рэальнасці.
Метады «чорнай» прапаганды ўздзейнічаюць на аўдыторыю на ўзроўні глыбокіх псіхалагічных механізмаў такім чынам, што наступствы гэтага ўздзеяння немагчыма зняць звычайнымі лагічнымі довадамі.
«Вялікая хлусня» дасягае гэтага эфекту з дапамогай эмацыйнай траўмы. Метад відавочнасці - праз «эфект далучэння». «Гнілы селядзец» - за кошт укаранення ў свядомасць аўдыторыі прамой асацыяцыі паміж аб'ектам атакі і брудным, скандальным абвінавачваннем.
Прасцей кажучы, баявая спецпрапаганда ператварае чалавека ў зомбі, які не толькі актыўна падтрымлівае укаранёныя ў яго свядомасць устаноўкі, але і агрэсіўна супрацьстаіць тым, хто прытрымліваецца іншых поглядаў або спрабуе яго пераканаць, карыстаючыся лагічнымі довадамі.
Інакш, уласна, і быць не можа. Усе метады баявой спецпрапаганды аб'ядноўвае адзіная мэта. Яна заключаецца ў тым, каб аслабіць войска праціўніка за кошт унясення ў яе шэрагі ўнутранай варожасці, узаемнай нянавісці і недаверу адзін да аднаго.
І сёння гэтыя метады прымяняюцца супраць нас саміх. І вынік, да якога яны прыводзяць, роўны таму, для дасягнення якога яны і былі створаны. Толькі ўзаемная нянавісьць і ўнутраная варажнеча ўзнікаюць не ў арміі праціўніка, а ў нашых дамах і сем'ях.
Проста выйдзіце на вуліцу і паглядзіце, як змянілася Расія за апошнія тры гады. Мне здаецца, супраць уласнага насельніцтва баявая спецпрапаганда працуе нават больш эфектыўна, чым супраць салдат праціўніка.
Напэўна, таму, што ў адрозненне ад салдат праціўніка мірнае насельніцтва не можа сябе абараніць.
