Dvojčy rasstralanyja
Adnoŭleny pomnik paŭstancam Ščasnaha
24 traŭnia 1863 h. niepadalok ad Ružanaŭ, la vioski Łasasina, što na ŭskrajku Ružanskaj puščy, adbyłasia žorstkaja sutyčka rasiejskich karnikaŭ z adździełam paŭstancaŭ, jakimi kamandavaŭ pružanski šlachcic Uładzimier Ščasny. U adździele na toj čas znachodziŭsia i paplečnik Kastusia Kalinoŭskaha Valery Ŭrubleŭski. Paŭstancy panieśli ciažkija straty, 40 čałaviek zahinuli ŭ tym bai. Urubleŭski, praŭda, z častkaju atradu vyrvaŭsia z akružeńnia.
Miascovyja žychary pachavali palehłych na miescy boju ŭ brackaj mahile, pastavili kryž. Išli hady, kryž satleŭ, ale sialanie z navakolnych viosak pamiatali i pra boj, i pra zahinułych. Jak miascovaje padańnie. Praz 70 hadoŭ polskija ŭłady pastavili na miescy pachavańnia ścipły pomničak: nievialiki abelisk z paliravanaha čornaha hranitu z vybitym nadpisam: “Prochom 40 powstancow polskich poleglych w 1863 r. w walkach z najezdzca. Mieszkancy powiatu”.
Pobač z hetym miescam žyli polskija asadniki, byłyja lehijanery Piłsudzkaha. Žyli biedna, ziamla tut nieŭradlivaja, piasok. Jany i dahladali mahiłu.
U 1939 hodzie Čyrvonaja Armija vyzvaliła zachodnich biełarusaŭ ad polskaha panavańnia, a zaadno i ad polskich pomnikaŭ. Abelisk u honar našych hieraičnych paŭstancaŭ źnik, asadnikaŭ u adnu maroznuju zimovuju noč vyvieźli pad Archanhielsk, daktaroŭ, nastaŭnikaŭ, ksiandzoŭ — u Sibir. Potym pryjšli niemcy, za imi, u 1944 hodzie, tak zvanyja “druhija Saviety”. Adychodzili ŭ niabyt ludzi, ale kalektyŭnaja pamiać žyła. U 1989 hodzie, kali ŭžo adčuvaŭsia słabieńki podych svabody, a “imperyja zła” dažyvała svaje apošnija hady, uspomnili miascovyja ludzi i pra hetaje ścipłaje nadmahille. Užo dziejničaŭ BNF, utvaryłasia TBM, ačuniali miascovyja krajaznaŭcy i prosta sumlennyja ludzi. Nastaŭnik z Klepačoŭ, susiedniaj z Łasasinam vioski, Mikałaj Pianka dva dni šukaŭ u lesie miesca pachavańnia paŭstancaŭ. Dapamoh jamu sielanin z Łasasina Jakub Zajac. Znajšli i brackuju mahiłu, i abelisk, trochi pabity, zarosły travoju i mocham. Da hetaj spravy dałučylisia entuzijasty z Ružanaŭ (Alaksandar Prakapienia i Jury Małyšeŭski) i z Pružanaŭ (Hienadź Saroka, Vosip Maškała, I.Zdanovič), hramadzkaje abjadnańnie “Spadčyna”, frontaŭskaja supołka. Znajšlisia i fundatary: Pružanskaja PMK i radyjozavod dapamahli materyjałami, transpartam. Na praciahu tydnia pomnik adnavili, praviali ŭračystaje adkryćcio. Dy nia doŭha ciešylisia.
Sprava ŭ tym, što paśla vajny na miescy byłoha pasielišča asadnikaŭ byŭ stvorany palihon, i mahiła paŭstancaŭ apynułasia na jaho terytoryi. I ŭ 1998 hodzie našyja hieraičnyja avijatary, specyjalisty pa źbivańni pavietranych šaroŭ, rasstralali pomnik ź viertalota. Choć ni pamierami, ni formaj jon absalutna nie nahadvaŭ samalot ci tank, mulažy jakich byli rasstaŭlenyja pa palihonie.
Treciaje naradžeńnie pomnika adbyłosia sioleta, inicyjatyvaju, srodkami i pracaju ŭsio tych ža pružanskich entuzijastaŭ. U niadzielu 8-ha kastryčnika adbyłosia adkryćcio. Pomnik aśviacili ružanski ksiondz Januš i baciuška ź vioski Varaniłavičy ajciec Uładzimier. Była moładź z Ružanaŭ, Pružanaŭ, navakolnych viosak. Byli pramovy i ŭspaminy. Bieł-čyrvona-biełyja ściahi na fonie maładoha sasońniku. Ciopły vosieński dzień. Pryhoža i ŭračysta.
Uładzimier Krukoŭski
