Na svaju staronku ŭ Fejsbuku ja vystaviŭ zdymak vybarčaj ulotki 1995 hodu, zaŭvažyŭšy, što tyja vybary nie byli svabodnymi. Heta vyklikała reakcyju jak ŭ sacyjalnych sietkach, tak i siarod kaleh-žurnalistaŭ. Svaje arhumenty vykłaŭ Vital Cyhankoŭ.
Źmiaščaju svoj tekst u tym vyhladzie, jak jon byŭ vystaŭleny, źviartajučy ŭvahu na toje, što natatki ŭ hetaj sacyjalnaj sietcy zvyčajna pišucca imhnienna, "z kołaŭ", i majuć svaje stylovyja dy leksyčnyja asablivaści.
Tak, u 1994 Łukašenka vyjhraŭ nibyta «sumlenna» — ale «sumlenna» u miežach supraćstajańnia pamiž Łukašenkam i Kiebičam.Heta jak dźvie bandy zachapili pasiołak, i hałoŭnyja pachany vyjšli pamiž saboj «pa-pacansku» «raz na raz» — i toj, chto pieramoh, zrabiŭ heta «česna», u miežach «poniatij». Nu, a dla žycharoŭ pasiołka — ci česna? U 1994 hodzie dziaržaŭnyja ŚMI (bolšaść hazet i całkam telebačańnie) pracavali na zdušeńnie demakratyi i maładoj biełaruskaj dziaržaŭnaści, pryčym pačałosia heta z 1992 hoda. A na «vybarach» Kiebič z Łukašenkam spračalisia, chto chutčej addaść Biełaruś Maskvie («Vy obieŝali vviesti rośsijskij rubl, Viačiesłav Francievič, i priestupno s etim tianietie!»). Biełaruskaja dziaržava była jašče na pačatku svajho farmavańnia — a na jaje abrynułasia imperskaja mašyna (i nia tolki prapahandysckaja).
Paźniak i Łukašenka na vybarach 1994 hodu byli nia ŭ roŭnych umovach
Što ž da hetaj prapahandysckaj mašyny, dyk u 1994 h.iana pracavała całkam u intaresach Łukašenki («diemokraty razvalili vielikuju dieržavu», «razorvany ekonomičieskije śviazi», «nieobchodimo vosstanoviť sojuz dvuch bratskich narodov», «vmiestie my jediny i niepobiedimy»).U hetym sensie, usiu idejna-ahitacyjnuju pracu ad kamandy Łukašenki ŭziali na siabie dziaržaŭnyja ŚMI (kudy nam dostup byŭ vielmi abmiežavany (a z prychodam Łukašenki na pasadu prezydenta i Fiaduty kiraŭnikom infarmacyjnaha ŭpraŭleńnia likvidavany całkam). Tak, u ŚMI hučali repartažy suprać Łukašenki — ale jahonyja idealahičnyja pazycyi sumnievu nie padviarhalisia, naadvarot, paćviardžalisia. Suprać ža Paźniaka išli nia tolki persanalnaja ahitacyja — ale i idejnaja, pryčym na toj momant — niekalki hadoŭ (faktyčna, ad 1988). Siońniašnim maładym budzie cikava daviedacca, što za ŭsie hady niezaležnaj Biełarusi Vasil Bykaŭ źjaviŭsia ŭ žyvym efiry BT tolki adnojčy, ŭ jakaści davieranaj asoby kandydata ŭ prezydenty Paźniaka — u červieni 94-ha, na niekalki chvilinaŭ).
I tamu treba pryznać, što Paźniak i Łukašenka na vybarach 1994 hodu byli nia ŭ roŭnych umovach — na idei, jakija vyspaviadaŭ Łukašenka, pracavała ŭsia dziaržaŭnaja infarmacyjnaja mašyna (i jak potym pryznaŭsia sam Łukašenka — i značnaja častka KHB).
Ciapier pra vybary 1995 h. Mohuć skazać, što tady nie było «jarmošynskaha padychodu» — ja maju na ŭvazie masavyja manipulacyi z pratakołami. Na chvilinu pahodzimsia, što — nie było. Ale nichto nia budzie asprečvać, što dziaržaŭnyja ŚMI byli całkam pad kantrolem Łukašenki, što suprać BNF jak arhanizacyi i jaho lideraŭ persanalna była razhornutaja prapahandysckaja vajna. Dastatkova pryhadać film «Dieti łži», pra jaki vielmi krasamoŭna napisaŭ potym Vasil Bykaŭ. Hetak sama, u adzin bok, na karyść Łukašenki, išła ahitacyja i pa pytańniach tak zvanaha «referendumu» (kab nie pryznavać jahonyja vyniki lehitymnymi, dastatkova adnaho faktu źbićcia deputataŭ VS u Avalnaj zali). Toj «referendum», jahonyja vyniki byli najvialikšym — paśla Hitlera — złačynstvam suprać biełaruskaj nacyi.
Kali niechta surjozna razvažaje pra vybary, jon pavinien pahadzicca, što vybary — heta nia tolki «hałasavańnie», h.zn. tyja niekalki sekundaŭ, kali čałaviek prychodzić u kabinku, vykreślivaje niešta ŭ biuleteni i kidaje jaho ŭ skrynku.I navat nia tolki padlik hałasoŭ i składańnie pratakołaŭ. Heta — značna bolš šyroki praces, nieadjemnaj častkaj jakoha jość i prava kandydataŭ na svabodnuju ahitacyju, jakoje, u svaju čarhu, jość padstavaj svabody vybaru dla vybarščyka, vybaru asensavanaha. Parušeńnie takoha prava ŭ demakratyčnych krainach razhladajecca jak parušeńnie vybarčaha pracesu i nie dazvalaje pryznać vybary svabodnymi i spraviadlivymi.
I heta (navat kali nia brać pad uvahu falsyfikacyi — a jany byli) — daje mahčymaść śćviardžać, što «vybary» 1995 h. — nie byli vybarami spraviadlivymi i svabodnymi.
Paprostu, jany nie byli vybarami ŭ demakratyčnym razumieńni.Jak nie byli takimi vybarami i vybary 1990-ha, na jakich my byli abranyja deputatami — ale śviedču, što tady, u 90-m, kamunisty nie vykarystoŭvali suprać nas takich metadaŭ, jakija vykarystoŭvali łukašenkaŭcy (tam byli inšyja prablemy).
Dyktatura nie ŭstaloŭvałasia ŭ adno imhnieńnie — praces išoŭ pastupova, spačatku zadušyli BNF, potym — astatnich.Spačatku źbili Paźniaka i deputataŭ BNF, potym zabili byłych paplečnikaŭ Łukašenki. Spačatku zrabili «biełyja plamy» u dziaržaŭnych hazetach, potym źniščyli niezaležnyja hazety. Ale ni źbićcio deputataŭ, ni «biełyja plamy» — nielha nazvać prajavaj demakratyi tolki tamu, što jany «mienšaje zło» na fonie, adpaviedna, zabojstvaŭ dy źniščeńnia hazet.
Pa-treciaje, z tych, kaho prapuścili — budu kazać adkrytym tekstam, majučy na ŭvazie Karpienku ci niekatorych inšych — pry ŭsich ich vartych pavahi jakaściach — nichto nie vałodaŭ jakaściami, jakija byli najbolš niebiaśpiečnyja dla Łukašenki na tym etapie, i jakimi vałodali deputaty BNF, najpierš Paźniak.Jany nie byli — nu, kali chočacie, nacyjanalna aryjentavanymi ŭ toj stupieni, jakaja ŭjaŭlała dla Łukašenki niebiaśpieku. I heta — z pazycyi intaresaŭ Łukašenki — byŭ dakładny raźlik.
Spačatku VS-13 parafiravaŭ pahadnieńnie pamiž Rasiejaj i Biełaruśsiu (toje samaje, suprać jakoha 24 sakavika i 2 krasavika 96-ha na vulicach Miensku pratestavali dziesiatki tysiač ludziej; a voś staršynia VS-13 Siamion Šarecki zajaviŭ, što padpisańnie pahadnieńnie jak pieršy krok da adnaŭleńnia Sajuzu — samy ščaślivy dzień u jahonym žyćci), nu, a potym źniščyŭ apošni šaniec adviarnuć krainu ad dyktatury — «zavaliŭ» impičment, i zrabiŭ heta mienavita pad upłyvam «rasiejskaha desantu» — premjera Čarnamyrdzina i śpikieraŭ Sielaźnieva i Strojeva.
Na pieramovach akramia Šareckaha i Cichini byli Karpienka, Kalakin (zdajecca, i Kraŭčanka). Jak jany ŭsprymali Čarnamyrdzina? Šarecki i Kalakin — jak byłoha svajho šefa, funkcyjanera CK KPSS, Karpienka — jak «krupnoho choziajstvieńnika». U ich byŭ pijetet pierad im.I z hetaj pryčyny (ci — z taksama hetaj pryčyny) NICHTO Ź ICH nie zapiarečyŭ u toj momant padpisańniu fatalnaha pahadnieńnia (jašče i šampanskaha ci čaho tam vypili). Impičment byŭ sarvany.
I tut ja całkam pahadžajusia ź Lavonam Barščeŭskim, jaki skazaŭ, što kali b na toj sustrečy byŭ Paźniak — jon by padpisańnia pahadnieńnia nie dapuściŭ.
Čamu nie dapuściŭ? Dy pa toj pryčynie, što dla jaho Čarnamyrdzin — heta rasiejski akupant, jaki prylacieŭ zachapić jahonuju krainu, a ŭžo premjer jon ci čmo padzabornaje — sprava sorak druhaja, i tamu, jak ciapier modna kazać — Vicia, «davaj dośvidanija». Čyrnamyrdzin u toj roli, jakuju jon vykonvaŭ, byŭ dla Paźniaka NICHTO i zvać jaho NIJAK. Ja byŭ śviedkam — u lutym 1991-ha — što kali hieneralny sakratar CK KPSS, prezydent SSSR, Viarchoŭny hałoŭnakamandujučy Uzbrojenymi Siłami SSSR M, S. Harbačoŭ pryjšoŭ u Avalnuju zalu, Paźniak byŭ adziny z deputataŭ, jaki nia ŭstaŭ pierad im (jano, moža, i parušeńnie palitesu — ale palityčna toje było pravilna. I, zdajecca, nia ŭstaŭ jon, kali ŭ śniežni 91-ha ŭ Avalnuju zalu pryjšoŭ Jelcyn). Kaniešnie, Čarnamyrdzina Paźniak by nie čapaŭ, a voś z Šareckaha i Cichini vytras by dušu. Fizyčna! U hetym ja pierakanany (my šmat potym z Paźniakom pra heta havaryli).
Ale dziela taho, kab apynucca ŭ tuju noč u pamiaškańni pieramovaŭ, Paźniak pavinien byŭ być nia prosta nie ŭ emihracyi — jon pavinien byŭ być kali nie namieśnikam staršyni VS, jak Karpienka, dyk chacia b deputatam VS(dla daviedki: tolki mnie z byłych deputataŭ Apazycyi u VS-12 udałosia zdabyć (jak žurnalistu) propusk u Dom uradu, kali tam pačaŭ pracu VS-13. Pamiataju radaść Majsieni: ciapier vy, BNF — nichto).
Tak što svaimi manipulacyjami na «vybarach» 1995 h. Łukašenka dasiahnuŭ hałoŭnaj mety — vybiŭ na tym etapie najbolš niebiaśpiečnyja dla jaho fihury.U dačynieńni da kandydataŭ BNF vidavočna rabilisia falsyfikacyi i manipulacyi — pry maŭklivaj zhodzie niekatorych z tych, chto nieŭzabavie sam zrabiŭsia pradmietam takich ža falsyfikacyjaŭ i manipulacyjaŭ.
Paŭtaraju: ni vybary 1994, ni vybary 1995 nielha ličyć svabodnymi i spraviadlivymi vybarami.
