Jak pačać razmaŭlać pa-biełarusku — parady čałavieka, jaki sam heta prajšoŭ 88

Pračytaŭšy pra apošnija vyniki apytańnia nakont viedańnia i ŭžyvańnia biełaruskaj movy, praviedzienaha niedziaržaŭnaj arhanizacyjaj «Budźma biełarusami», ja zasmuciŭsia. Biezumoŭna, my nie viedajem ničoha pra jakaść abiedźviuch apytanak, inačaj kažučy, nakolki blizkija vyniki da rečaisnaści ŭ abodvuch vypadkach i ci sapraŭdy situacyja paharšajecca.

Tym nie mienš,

liču patrebnym padzialicca svaim vopytam maŭlenčych, navat bolš psichałahičnych, praktyk z tymi, chto adčuvaje žadańnie razmaŭlać pa-biełarusku štodnia, ale pry hetym stračaje tyja ci inšyja pieraškody na svaim šlachu. Sam ja ź dziacinstva časta naviedvaŭ svaich svajakoŭ u Łatvii, Ukrainie, pracavaŭ u Jeŭropie. To bok vakoł mianie zaŭsiody prysutničała minimum dźvie movy. I na padstavie ŭsiaho pieražytaha i pabačanaha ja i buduju svaju liniju pravodzinaŭ.

Staryja znajomcy

Pavodle maich nazirańniaŭ, najciažej pačać razmaŭlać pa-biełarusku z tymi, chto pamiataje vas rasijskamoŭnym. Treba hety lod łamać jak najraniej. Nie treba pytać dazvołu, tłumačyć, što «ciapier vy ŭžo inšy». Heta ŭskładniaje praces. Prosta pry nastupnaj sustrečy ci to razmovie ad pačatku pačynajcie jaje pa-biełarusku. Chtości ździvicca, chtości navat nie zaŭvažyć.

— Ty ž rańšie po-russki hovorił!

— Bolš nie havaru.

Biezumoŭna, kali koła vašych znajomych i raniej było dastatkova intelektualnym, nijakich prablem tut nie budzie, i vas kali i nie padtrymajuć, to prynamsi pastaviacca niejtralna.

Mova jość dobrym markieram vašych kantaktaŭ. Tyja, chto praz movu ad vas advierniecca, nikoli nie byŭ dobrym siabram, a značyć, vadzicca ź im nie varta było i biez taho.

Mova taksama — dobry filtr u vybary partniora.

Usie hodnyja, pryjaznyja i pryhožyja dziaŭčaty, jakich ja viedaju, cudoŭna vałodajuć biełaruskaj movaj i achvotna na jaje pierachodziać, starajučysia padtrymać razmovu. Dla dziaŭčyny mova — i sposab pryvabić, i sposab «adšyć» adnačasna. Pryčym usio adbyvajecca na poŭnym aŭtamacie.

Važna razumieć: vy nie naviazvajecie svajoj movy i pavažajecie movu surazmoŭcy, ale chočacie, kab pavažali i vašuju.

Kali ŭ vas uźnikaje pačućcio viny, što vy nie razmaŭlajecie na movie surazmoŭcy, heta padmannaje pačućcio. Kožny maje prava razmaŭlać tak, jak jamu zručna pry ŭmovie, što vas razumiejuć.

Ja nie kažu, što ludzi, jakija nie chočuć usprymać vas jak biełaruskamoŭnaha, niečym horšyja. Prosta ichnyja kaštoŭnaści istotna razychodziacca z vašymi. Nakolki vam patrebnyja takija ludzi ŭ knizie kantaktaŭ — adkažycie sabie sami na hetaje pytańnie.

Baćki

Situacyja z baćkami trochi inakšaja, čym sa znajomymi i siabrami.

Chiba tolki ŭ tym, što ich ciažej adprečyć, i, mahčyma, u vašaj bolšaj zaležnaści ad ich. Dobra, kali vy ŭžo žyviacie asobnym ad baćkoŭ žyćciom. U takim vypadku navat pry ŭźniknieńni kanfliktu naŭrad ci vam heta pahražaje niečym istotnym. Vašyja pryncypy, vašyja mety žyćcia, vaš duchoŭny rost daražejšyja. Va ŭsialakim razie, ja tut taksama nie raju niešta zahadzia abmiarkoŭvać.

Prymicie jak ustanoŭku dla siabie: u razmovie pa-biełarusku niama ničoha zvyšnaturalnaha.

I pačuvajciesia pry hetym absalutna kanhruentna, byccam pa-biełarusku vy razmaŭlali ŭsio svajo žyćcio. Vy nie robicie hieraičnaha ŭčynku, vy prosta razmaŭlajecie.

Viedajcie: urešcie baćki vas abaviazkova padtrymajuć i nie dazvolać kryŭdzić inšym ahresiŭnym svajakam. Naahuł, vašaja

siamja — heta taja śfiera, dzie abaviazkova treba pasialić biełaruskaść, navat kali za ścienami svajho doma vy budziecie całkam rasijskamoŭnym čałaviekam.

Heta istotna padvysić jakaść enierhii, jakuju vy prapuskajecie cieraź siabie i dazvolić vam być značna bolš upeŭnienym u lubych inšych sacyjalnych situacyjach.

Uvohule ž, mova — heta toj zvanočak, kali treba zadumacca: a ci nie pačać mnie žyć samastojnym žyćciom?

Kalehi

Z kalehami prablemy mohuć być, a mohuć i nie być.

U kožnym zakrytym kalektyvie jość istotny plus — uzajemazaležnaść. Vy nie možacie samavolna pazbavicca kalehaŭ, ale ž i kalehi nie mohuć prosta tak pazbavicca vas. Daviadziecca prymać vas takim, jaki vy jość. A ŭ niepracoŭny čas chaj choć zadušacca.

Tut hałoŭnaje zadać ton i nie pastupacca pryncypami.

Pry ŭźniknieńni nieparazumieńniaŭ tłumačcie pa-rasijsku, ale całkam «kłaścisia» pad kalektyŭ niama nijakaha sensu. Kali vy niečaha varty jak supracoŭnik, to i načalnik vas nie vyhanić. Samomu daražej budzie.

Znoŭ ža, ja apisvaju zusim užo hraničnyja vypadki.

U rečaisnaści ja nikoli nie mieŭ prablem ź biełaruskaj movaj na pracy.

Mahčyma, mianie nie ŭsie lubili, ale inšyja, naadvarot, stanavilisia lepšaha mierkavańnia pra mianie i zbližalisia. To bok staŭleńnie da vas chutčej za ŭsio budzie bolš kantrastnym. Dla mianie heta lepš, čym staracca spadabacca ŭsim zapar. I navat toje, čaho ja zaŭsiody chaču. Kali mianie niechta ŭ kalektyvie nienavidzić i skryhoča zubami ŭ śnie, dla mianie heta najvyšejšy kajf. I ŭ pryncypie, heta pakaźnik taho, što vy niečaha vartyja.

Nie treba patrabavać, kab z vami razmaŭlali pa-biełarusku i davali tolki biełaruskamoŭnyja błanki i kantrakty na podpis — heta sposab nažyć sabie vorahaŭ.

Ale abaraniać svajo zakonnaje prava razmaŭlać pa-biełarusku — vaš śviaty abaviazak.

Klijenckaja praca

Dapuścim, vy nie prosta pracujecie ŭ niejkim zamknionym kalektyvie, a vam jašče treba «baki zabivać» svaim klijentam, kab jany ŭ vas kupili niejkaha tavaru. Pryznajusia ščyra, vopytu ŭ mianie tut niašmat.

Sam ja pa-biełarusku handlavaŭ chiba niejkimi b/k pobytavymi rečami, elektronikaj.

Z bujnoha, badaj, tolki svajoj mašynaj, pryčym jana syšła pieršamu ž achvočamu jaje pahladzieć, a sama abviestka pravisieła mienš za dva dni. Ale heta ŭsio C2C (citizen to citizen, hramadzianin hramadzianinu), ja ž viadu razmovu pra B2C (biznes hramadzianinu) albo navat B2B.

Ale napeŭna viedaju, što ŭ kramie muzyčnych instrumientaŭ, što ŭ h/c «Siłuet», pracuje całkam biełaruskamoŭny pradaviec hitar. Pryčym pracuje ŭžo dastatkova doŭha. Zdajecca, kali b sprava nie varušyłasia, jaho b užo daŭno zvolnili. Dumaju, dziejničaje tut zvyčajny pryncyp: zababony ŭbok.

Nie mahu nie schavać svajoj radaści, što ŭsio čaściej u publičnych miescach ci pa telefonie ludzi adkazvajuć ci starajucca adkazać pa-biełarusku.

Dumaju, imidž biełaruskaj movy ŭ apošnija niekalki hadoŭ istotna palepšyŭsia niahledziačy ni na što.

Navučańnie

U čas navučańnia va ŭniviersitecie ja razmaŭlaŭ na abiedźviuch movach. Ale dypłom pa techničnaj śpiecyjalnaści pisaŭ i abaraniaŭ pa-biełarusku.

Mahčyma, heta samaje hodnaje, što ja zrabiŭ za ŭsie piać hadoŭ naviedvańnia toj šeraj bietonnaj karobki. Pa idei, była ryzyka, što mianie naahuł «zaviernuć». Až nie, pastavili najvyšejšy bał i prapanavali zastacca ŭ mahistratury (ad čaho ja vietliva admoviŭsia). Karaciej, nie bojciesia. Pastavić svoj los na kon i zdabyć patrebny vynik nie zdradziŭšy ideałam — vielmi pryjemna afterwards.

U škole ja razmaŭlaŭ pa-rasijsku, tamu što ŭ mianie jašče nie było ni razumieńnia patreby, ni žadańnia razmaŭlać pa-biełarusku. Pierajechaŭšy na čas navučańnia va ŭniviersitecie ŭ Minsk, takoje žadańnie ŭ mianie chutka źjaviłasia. Ja davoli lohka pierajšoŭ na biełaruskuju movu, nikoli jaje śpiecyjalna nie vyvučajučy.

Dziaržaŭnyja ŭstanovy i pradstaŭniki ŭładaŭ

Pa-mojmu,

najpraściejšy vypadak. Prava kamunikavać ź imi na dziaržaŭnaj movie harantavanaje Kanstytucyjaj.

Adsiul i treba adšturchoŭvacca ŭ kanfliktnych situacyjach.

Što rabić, kali nie staje słoŭnikavaha zapasu

Ničoha. Starajciesia padbirać biełaruskija anałahi, heta hałoŭnaje. U skrajnim vypadku zamianiajcie rasijskimi, anhielskimi (u peŭnych asiarodkach «prakatvaje»). Nieba nie abryniecca vam na hołaŭ. A praktykavańnie movy — adziny sposab jaje daskanaleńnia. Niemahčyma tolki čytajučy ci pišučy pa-biełarusku, navučycca šparka i pryhoža razmaŭlać. Za maŭlenčy aparat adkazvajuć zusim inšyja častki mazhoŭ. Dobra, kali z vašaha mabilnaha telefona vy majecie pastajanny dostup da slounik.org. Heta značyć, što vy možacie papaŭniać svoj słoŭnikavy zapas prosta na biahu.

Vopyt sacyjalnych kantaktaŭ i paterny pavodzinaŭ

Niekatoryja rajać pačynać pierachod da biełaruskaj movy z užytku peŭnych słovaŭ, takich jak «dziakuju», «kali łaska». Ja liču takuju praktyku zahannaj.

Pa-pieršaje, u vačach navakolla vy budziecie vyhladać dzivakom, jaki viedaje tolki try biełaruskija słovy. Pa-druhoje, nie zusim jasny dalejšy šlach. Kali spakvala pavialičvać kolkaść biełaruskich słovaŭ, to vyjdzie trasianka. I naŭrad ci vy zmožacie na joj naturalna razmaŭlać, kab vam było kamfortna. Ja prapanuju adrazu pierachodzić na biełaruskuju movu. Chaj heta budzie śpiarša pavolna, ale starajciesia razmaŭlać pravilna. Ničoha strašnaha, vaš surazmoŭca pačakaje. Pierad hetym možacie patreniravacca ŭ internecie. Ciapier my majem cudoŭnuju mahčymaść dla hetaha.

Naahuł, maja biełaruskamoŭnaść padaryła mnie vialiki koš pryjemnych situacyj i znajomstvaŭ, palohkaŭ tam, adkul nikoli nie čakaŭ.

Ale ja ciapier pra situacyi mienš pryjemnyja. Vy paznajacie ŭ ich siabie i vašych apanientaŭ. — A kolki kaštuje? — Po-russki! — Kolki bilet kaštuje? — 80 tys.

Vysnova: nie viadziciesia na chamstva. Ja nikoli nie pierachodžu na rasijskuju movu, kali heta prosiać zrabić u hrubaj formie, a prosta praciahvaju svaju razmovu ŭ zvyčajnaj tanalnaści.

Kali čałaviek pakazaŭ svaju adekvatnaść, ja chutčej navat sam pierajdu na rasijskuju prosta z pavahi da jaho.

Choć zvyčajna sprabuju razmaŭlać pa-biełarusku navat z rasijcami. Prosta mnie heta ŭžo daŭno značna praściej, čym pa-rasijsku. Tyja, chto nie z Maskvy, cudoŭna mianie razumiejuć. Niadaŭna streŭšy žančynu ź Nižniaha Noŭharada, byŭ ahałomšany kolkaściu słovaŭ, jakija ja ličyŭ biełaruskimi, u jaje havorcy. — Panienačka, možna nam rachunak? — ??? — Raźličycie nas, kali łaska. — K+

Vysnova:

kali vas nie zrazumieli, nie śpiašajciesia pierachodzić na rasijskuju. Heta śviedčyć pra druhasnaść dla vas biełaruskaj movy. Luboje słova možna patłumačyć srodkami samoj ža movy.

Trenirujciesia ŭ hetym.

Mnie davodziłasia vandravać pa miescach, dzie nie zaŭsiody vydatna razumieli anhielskuju, a movy miascovaści ja nie ŭmieŭ. Davodziłasia dumać, jak patłumačyć pa-anhielsku prostymi słovami. U svaich sacyjalnych praktykavańniach taksama ŭjavicie, što rasijskaj movy vy nie ŭmiejecie.

— Oj, a vy po-biełorusski razhovarivajetie? Vy učitiel, naviernoje, biełorusskoho jazyka ili istorii? (čamuści časta dumajuć, što ja z histaryčnaha fakulteta). — Nie, ja prosty čałaviek. Pracuju inžynieram na firmie. — Oj, kak zdorovo. Vy mołodiec, čto nie zabyvajetie movu.

I jašče (kłasika). — A počiemu vy po-biełorusski razhovarivajetie? U nas vied́ nikto počti nie hovorit na etom jazykie. — Mnie tak padabajecca, tak zručniej, jamčej mahu apisać svaje dumki. — K+

Vysnova: nie treba, jak niekatoryja, rabić sa svajoj biełaruskamoŭnaści niejkuju admietnaść, vydavać heta za niejkuju baraćbu za śvietłuju budučyniu, abhortvać u napyšlivyja abałonki.

Nie treba havaryć, što vy razmaŭlajecie pa-biełarusku tamu, što vy biełarus. Rasijskamoŭnyja biełarusy — taksama biełarusy! Nie treba ŭsioj hetaj prapahandy. Vy sami svaim isnavańniem užo niejki prykład. Usio astatniaje — lišniaje, jano tolki škodzić.

Lubicie ludziej, spakojna tłumačcie im i nie hyrkajciesia.

Tady ŭsio ŭ vas budzie dobra. Kolki ja bačyŭ ahresiŭnych biełaruskamoŭnych, jakija pastajanna niešta kamuści dakazvajuć, prydumvajuć krepkija słoŭcy, kab adkazać na kpiny, i sami kpiać z tych, chto nie zrazumieŭ tam niešta pa-biełarusku ci nie tak pahladzieŭ. Heta ŭsio abaronnaja reakcyja ad unutranaj niesvabody, kompleksaŭ. Pracujcie z hetym.

Ja zaŭsiody dazvalaju ludziam hladzieć na mianie ŭtaropiŭšysia, śmiajacca ź mianie, adkazvać na biaskoncyja pytańni, jak niešta budzie pa-biełarusku (niekatoryja tak praviarajuć «sapraŭdnaść»). U mianie heta vyklikaje tolki ŭśmiešku.

Niesučy biełaruskaść biez ahresii, my majem bolš šancaŭ pryščapić jaje sercam i dušam našych suajčyńnikaŭ!

Alaksiej Nieścieraŭ

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH