Pieršy z damoŭ siadziby ŭ śniežni prymie haściej. Fota aŭtara.
Uładzimir Kvietka maryć zrabić u adnoŭlenaj siadzibie muziej fatahrafii. Fota aŭtara.
Raniej tut była haspadarčaja pabudova, ciapier budzie haścinny dom. Fota aŭtara.
Budučaja zała dla sumiesnaha adpačynku. Fota aŭtara.
Vid z druhoha pavieru. Za vaknom — voziera. Fota aŭtara.
U sklapieńni (byłaja kuźnia) ciapier biljard. Fota aŭtara.
Vid na budynki ad voziera. Fota aŭtara.
Siadziba Kvietki. Fota aŭtara.
Novy haspadar pakazvaje miesca, dzie niekali stajaŭ žyły dom Bułhakaŭ. Fota aŭtara.
Tut budzie bankietnaja zała ŭ hateli. Fota aŭtara.
Uładzimir Kvietka razumieje, što lohka i chutka nie budzie. Fota aŭtara.
Byłaja syravarnia, zbudavanaja "za palakami". Fota aŭtara.
Papiaredniki dasłali z Polščy kopii fotazdymkaŭ astašynskaj siadziby. Fota aŭtara.
Žyćcio viartajecca siudy. Fota aŭtara.
Kvietka pačyściŭ voziera, zapuściŭ rybu. Fota aŭtara.
Usio dla rybakoŭ, aby płacili. Fota aŭtara.
Voziera. Fota aŭtara.
Historyja siadziby Bułhakaŭ nie biaschmarnaja, ale ŭ jaje źjaviłasia nadzieja. Fota aŭtara.
Jan Bułhak.
Siadziba ŭ Astašynie. Zdymak zrobleny da 1939 h. Fota Pawet.net
Pra takich kažuć: čałaviek-arkiestr. Uładzimir Kvietka — ułaśnik budaŭničaj firmy. Druhi hod jon adbudoŭvaje vykuplenuju ŭ dziaržavy siadzibu ŭ Astašynie. Koliś jana naležała kłasiku fatahrafii Janu Bułhaku. Pradprymalnik płanuje zrabić tut muziej i hatel. Kab daviedacca padrabiaznaści hetaj historyi, my naviedalisia ŭ Karelicki rajon.
U Niekraševičach usio pa-staromu
Daroha da Astašyna pralahaje praź Niekraševičy, adkul rodam Uładzimir Makiej. Ad letašniaj kamandziroŭki karespandenta «NN» na radzimu kiraŭnika Administracyi prezidenta tut mała što źmianiłasia — da Niekraševičaŭ pa-raniejšamu davodzicca treścisia nie adzin kiłamietr pa hravijcy.
Siadziba Bułhakaŭ źjaŭ-lajecca na vočy niečakana. Aŭto nyraje ŭ zasień drevaŭ, što atulajuć razrezanaje darohaj voziera, i voś u prahale sprava na vas niby nasoŭvajecca trojka kamianicaŭ. Bližejšy da darohi damok adbliskvaje naviutkimi voknami.
Maryŭ pra historyju, staŭ budaŭnikom
Uładzimir naradziŭsia ŭ susiedniaj z Astašynam vioscy Uniechava. Darečy, jak i Jan Bułhak, u pačatku kastryčnika, tolki na 102 hady paźniej. Baćki pracavali ŭ kałhasie, a jon z malenstva cikaviŭsia historyjaj, pisaŭ vieršy. Pry hetym ładziŭ i z technikaj: u 10 kłasie sabraŭ sapraŭdny traktar, jaki i ciapier pracuje. Maryŭ pastupić na histfak. Ale školnikam pieranios insult, šmat chvareŭ. Baćki adhavaryli jaho pastupać daloka ad domu. Pajšoŭ u Navahrudski sielhastechnikum na ekanamista. Potym advučyŭsia ŭ Minsku ŭ BATU. Adpracavaŭšy ekanamistam u susiednim kałhasie 10 hadoŭ, pajšoŭ na volny chleb. Ciapier jon ułaśnik nievialikaj budaŭničaj firmy, jakaja daje pracu dvum dziasiatkam čałaviek. Niekalki čałaviek z bryhady pa viečarach i ŭ vychodnyja dapamahajuć z ramontam na siadzibie.
Žonka pracuje ŭ viaskovaj biblijatecy. Kvietki hadujuć 10-hadovaha syna.
Dla surjoznych ludziej
Haspadar pakazvaje naj-bližejšy da darohi budynak, jaki pierarablaje pad dom dla haściej. Ułaziny buduć u śniežni. Na pieršym paviersie dźvie zały. Bolšaja budzie ahulnym pakojem adpačynku. U mienšaj, z kaminam, abkła-dzienym kaflaj smarahdavaha koleru, raźmieścicca stałovaja.
Na druhi pavierch viadzie draŭlanaja leśvica. Tut dźvie spalni. Bolšaja — ź vidam na voziera.
Spuskajemsia ŭ sklep. Raniej tut była kuźnia, ciapier — biljard. U pieradpakoi budzie mini-bar.
U druhim budynku siadziby Uładzimir płanuje zrabić bankietnuju zału dla viasiellaŭ i ŭračystaściaŭ. Da hetaha jašče daloka, jak i ŭ vypadku z trecim budynkam, dzie haspadar, «kali chopić žyćcia», adčynić nievialiki hatel. Jašče dalej staić zrub budučaj łaźni.
«Ja zrazumieŭ, što tak nie pavinna być»
Jak ža Uładzimir navažyŭsia na takuju niaprostuju spravu? «Ja zaŭziaty palaŭničy. Nieadnojčy prychodziŭ sa svajho Uniechava siudy. Adzin raz zajšoŭ u hetyja damy, u sklep», — raskazvaje jon. Vakoł lažali hurby śmiećcia, bitaj cehły. I tady jon padumaŭ, što tak nie pavinna być. Jon daŭno zachaplaŭsia ŭmielstvam prodkaŭ budavać na viaki, vybirać miesca pad žytło. Uładzimir zahareŭsia vykupić siadzibu i adnavić.
Doŭha dumaŭ, praličvaŭ. Razumieŭ, što lohka i chutka ździejśnić zadumanaje nie ŭdasca. Adna z maraŭ Kvietki — stvareńnie tut muzieja fatahrafii. Jak-nijak — siadziba Jana Bułhaka! Uviesnu, razam z kryzisam, pačalisia prablemy z hrašyma, tamu pakul płany z muziejem jon adkłaŭ. «Chaču zrabić usio jak śled, a nie chałturu na chutkuju ruku».
Raniej umieli budavać
U budynku, dzie haspadar zadumaŭ zrabić hatel, ścieny raniej aciaplalisia. Cehła vyvaliłasia, i tyja dzirki-lufty čarniejuć sažaj. Pažarny inśpiektar byŭ uražany, zrabiŭšy nieabchodnyja zamiery: «ciopłyja» ścieny, skła-dzienyja ŭ 1930-ja tak, što i siońnia adpaviadajuć usim standartam biaśpieki.
Idziom u haspadarčyja pabudovy. Byłaja syravarnia, zbudavanaja «za Polščaj», uražvaje taŭščynioj ścienaŭ i kavanymi žaleznymi ramami ŭ vuzkich, by bajnicy, voknach.
Haspadar raskazvaje, što vialikuju častku vydatkaŭ skłała dobraŭparadkavańnie terytoryi. Vyviez hory śmiećcia, vysiek kustoŭje, burjan. Na vyzvalenaj terytoryi mierycca zrabić aŭtastajanku, dziciačuju placoŭku i vialiki valjer. «Pasialu strausaŭ», — uśmichajecca jon.
Usim nie spadabaješsia
Ludzi roznyja, kaža Vałodzia, usim nie dahodziš. Kali jon zajaviŭ pra žadańnie nabyć siadzibu, miascovy fiermier-susied adrazu kinuŭsia ŭ sielsaviet z patrabavańniem zładzić konkurs. Kankurent čakaŭ pastanovy, zhodna ź jakoj moh nabyć siadzibu za adnu bazavuju vieličyniu. Ale damy ŭsio ž pradali Kvietku.
Potym była epapieja z vo-zieram. Jano padzielenaje nasypnoj darohaj. Uładzimir arandavaŭ bližejšuju da siadziby častku. Pačyściŭ, kab možna było kupacca, zapuściŭ rybu. I hetym znoŭ pierajšoŭ darohu susiedu, jaki chacieŭ uziać u arendu druhuju pałovu voziera. Ale pa dakumientach voziera prachodzić jak adzin vadajom. «Ja śpiłavaŭ paru drevaŭ na bierazie, to jon da Minska dajšoŭ, kab mianie aštrafavali», — kaža Vałodzia.
Ciapier u voziery płavajuć karasi, amury, karpy. Miascovyja nie adrazu pačali płacić za rybałku, daviałosia «prymać miery». Bližejšy da siadziby bierah jon dahladaje: ukapaŭ łavy, zrabiŭ pryčał dla łodki i katamarana.
U addalenym kutočku vo-ziera vodziacca kački i biełyja čapli. Tam ža — matačnik. Kab malkoŭ nie turbavali, kala bieraha ŭ vadzie płavaje viećcie.
«Uvažajemyj Hospodin Vołodia!»
U Astašyn naviedvajucca naščadki byłych haspadaroŭ siadziby z rodu Žyvickich. Kali dom jašče stajaŭ biezhaspadarny, napisali na frantonie adnaho z budynkaŭ svajo proźvišča. Jany i pieradali Uładzimiru vyjavy siadziby XIX—pačatku XX stst., nieabchodnyja, kab viedać, jak adnaŭlać Astašyn.
Uładzimir daviedaŭsia, dzie znachodziŭsia ŭłasna dom Jana Bułhaka, razburany ŭ časie Pieršaj suśvietnaj vajny. U liście byłaja haspadynia, pani Irena Chuchla z Vrocłava, dziakuje «uvažajemomu Hospodinu Vołodie» za viartańnie žyćcia ich kolišniamu domu. Zhadvajučy hetyja słovy, Vałodzia raskazvaje: u pieršy hod ramontu, kali nakryli dach, akurat nad nadpisam Zywicki busły zrabili hniazdo. Žyćcio viartajecca siudy.
***
Daviedka:
Bułhaki—Hraboŭskija—Žyvickija—Kvietki
Siamja Jana Bułhaka pasialiłasia ŭ majontku kala Astašyna ŭ 2-j pałovie XIX st. Jan žyŭ tut da 1905, potym źjechaŭ da rodnych pad Stoŭbcy. Majontak pierajšoŭ da hrafa Hraboŭskaha, jaki zajmaŭ susiedniuju siadzibu. U 1922 hraf pradaŭ majontak bratam Žyvickim. Hetaja siamja vałodała siadzibaj da 1939. Pa vajnie byłaja siadziba naležała kałhasu. U 2009 siadzibu vykupiŭ Uładzimir Kvietka.
Astašyn
Vioska Astašyn — adna z najstarejšych na Kareliččynie. Upieršyniu zhadvajecca ŭ 1428. Pasielišča naležała vialikamu kniaziu litoŭskamu Vitaŭtu. U roznyja časy Astašynam vałodali Astrožskija i Čartaryjskija. Janu Bułhaku — 135
Jan Bułhak naradziŭsia 6 kastryčnika 1876 u Astašynie. Skončyŭ himnaziju ŭ Vilni. Vučyŭsia ŭ Krakaŭskim univiersitecie. U 1905 jahonaj žoncy padaryli fotaaparat. Padarunkam zacikaviŭsia Jan. Heta byŭ pačatak jaho jak adnaho z najviadomiejšych fatohrafaŭ tahačasnych Biełarusi i Polščy. U 1912 adčyniŭ fotaatelje ŭ Vilni. Paźniej zasnavaŭ Polski i Vilenski fotakłuby.
Viadomy jak majstar piejzažnaha fota. Pracy Bułhaka zachoŭvajucca ŭ Vilni i Varšavie, nievialikaja častka — u Minsku.
Aŭtar knih «Maja ziamla» (1919), «Estetyka śviatła» (1936), «Dvaccać šeść hadoŭ z Ruščycam» (1939), «Kraj dziciačych hadoŭ» (1942), pryśviečanaja Navahradčynie. Pamior u 1950 u Varšavie.
