Da vašaje ŭvahi druhaja častka razmovy z Sakratarom infarmacyi Rady BNR Mikałajem Pačkajevym. Pieršuju častku čytajcie tut.
Aleś Čajčyc: Raspaviadzicie, kali łaska, pra siońniašniuju štodzionnuju pracu Rady BNR: chto tudy ŭvachodzić, jak adbyvajecca jaje praca, schody, jak heta vyhladaje?
Mikałaj Pačkajeŭ: Sesii samoj Rady BNR u naš čas adbyvajucca raz na dva hady, pasiedžańni Prezydyjumu — pavodle patreby. Heta značyć, na čale Rady staić sfarmavany sesijaj Prezydyjum Rady, jaki dalej vykonvaje, siońnia ŭ abmiežavanym maštabie, funkcyi
Prezydyjum uklučaje šerah sakrataryjataŭ — dakładniej, u bolšaści vypadkaŭ, samich sakrataroŭ. Sakrataryjaty Prezydyjumu ŭ takoj jakaści źjaŭlajucca pierajemnikami Narodnych sakrataryjataŭ, heta značyć ministerstvaŭ kolišniaha Ŭradu BNR u Biełarusi, na čale ca Ctaršyniom. Jość taksama Pieršy zastupnik i Zastupnik Staršyni, Sakratar Prezydyjumu i Pratakolny Sakratar, niekalki siabroŭ Prezydyjumu biez prynaležnaści da sakrataryjataŭ
Siarod sakrataryjataŭ,
Tradycyjna pasadu Sakratara vonkavych spravaŭ zajmaje sam abo sama Staršynia Rady. Hety Sakrataryjat uklučaje niekalkich siabroŭ z asablivymi sektarami pracy.Taksama majem naprykład Sakrataryjat adukacyi, dzie Sakrataram spn.
AČ: Čym zajmajecca Sakrataryjat unutranych spravaŭ, kali Rada BNR — u vyhnańni? Jakija ŭ jaje mohuć być «unutranyja spravy»?
MP: Sapryŭdy, jon zajmajecca ŭnutranymi kanstytucyjnymi, statutnymi pytańniami ŭ samoj Rady, pytańniami paŭnamoctvaŭ i siabroŭstva ŭ Radzie, dačynieńniami z tymi arhanizacyjami ŭ zamiežžy, jakija adnosiać siabie da BNRaŭskich i składajuć tuju hramadzkuju supolnaść vakoł Rady BNR. Akramia hetaha, u jaho kampetencyi roznyja pytańni statusu i ŭsie inšyja pytańni, što paŭstajuć i musili by naležać da ministerstvaŭ unutranych spravaŭ i justycyi — u tym abjomie, jaki mahčymy ŭ ekzyli.
Sakrataryjat vonkavych spravaŭ, z pryčyny znachodžańnia Rady BNR na vyhnańni, źjaŭlajecca najbolš razbudavanaj strukturaj i ŭklučaje niekalki asobaŭ. U jaho ŭvachodziać taksama namieśniki staršyni i šerah inšych siabroŭ, jakija składajuć, tak by mović, «kalehiju» Sakrataryjata vonkavych spravaŭ. Ja taksama ŭvachodžu ŭ jaho skład i pieravažnaja častka majoj pracy dla Rady faktyčna datyčycca jaho.
AČ: Vonkavyja spravy — heta i jość dačynieńni ź inšymi dziaržavami?
MP: Tak, i nia tolki ź dziaržavami. Heta nastupnik ministerstva zamiežnych spravaŭ uradaŭ BNR. Peŭnyja źviestki pra sučasny skład Prezydyjuma jość na sajcie Rady BNR, jaki, treba pryznać, nie abnaŭlajecca rehularna.
AČ: Takim čynam, u Radzie pradstaŭlena kiraŭnictva emihranckich arhanizacyj?
MP: Jašče ŭ 1918 h. byŭ zakładzieny kanstytucyjny pryncyp kaaptacyi novych siabroŭ Rady. Pieršapačatkova jon byŭ uviedzieny ź inšaj pryčyny, kab uklučyć u skład rady siabroŭ z raniej akupavanaj niemcami zachodniaj častki Biełarusi.
Rada była stvorana I Usiebiełaruskim Źjezdam jak absalutna paŭnamocny, ale časovy vorhan ułady. Rada BNR musiła zasnavać dziaržaŭnaje žyćcio Biełarusi i zabiaśpiečyć praviadzieńnie demakratyčnych vybaraŭ u novyja paŭnavartasnyja vorhany ŭłady. Hetym novym orhanam Rada BNR pieradała by svoj mandat.
Svabodnyja vybary, jak viadoma, nie adbylisia z pryčyny nastupu Čyrvonaha Vojska. Ale ź ciaham času mahčymaść kaaptacyi akazałasia tym statutnym instrumentam, jaki dazvoliŭ isnavańnie Rady až da našaha času.
Novyja čalcy zaćviardžajucca Radaj praz peŭnuju praceduru, zafiksavanuju ŭ statucie. Jany kaaptujucca pa miery źjaŭleńnia vakansijaŭ, što nažal jość naturalny praces. Zvyčajna kandydatury prapanujucca ad biełaruskich hramadaŭ zamiežža, jakija stajać na pryncypach viernaści ideałam 25 sakavika i padtrymki Rady BNR ŭ jaje statutnych metach.Heta asoby, jakija ŭ svajoj supolnaści zdabyli naležnuju viadomaść i davier svajoj adpaviednaj hramadzkaj pazycyjaj i dziejnaściu. Jany taksama pavinny atrymać rekamendacyi dvuch siabroŭ Rady. U kancovym zaćvierdžańni na Sesii Rada biare pad uvahu kompleks faktaraŭ, ad palityčnaha minułaha ŭ Biełarusi da asabistych abstavinaŭ, kab mieć dastatkovuju peŭnaść u kožnaj asobie, jakaja prierajmaje častku adkaznaści za los Rady BNR i ŭrešcie za vykanańnie jaje misii dla Biełarusi.
Jany zusim nie abaviazkova zajmajuć kiraŭničyja pasady ŭ arhanizacyjach dyjaspary, choć jak pryncyp — heta asoby, jakija majuć prava stałaha pobytu ŭ adnoj z zamiežnych krainaŭ.
AČ: To bok, jany nia mohuć pražyvać u Biełarusi?
MP: Jak pryncyp, jany pavinny mieć prava stałaha žycharstva za miežami Biełarusi.
AČ: A čamu tak? Čamu stałym žycharam Biełarusi nielha być členami Rady?
MP: Reč u tym, što
Rada BNR nia jość prosta adnoj zarhanizacyjaŭ-hulcoŭ na ŭnutranaj palityčnaj arenie ŭ Biełarusi, nia moža stacca tam kankuretnam nijakich z palityčnych partyjaŭ ci arhanizacyjaŭ.
Tamu naturalna, što asoby, jakija stała pražyvajuć u Biełarusi, nia mohuć adnačasova dziejničać paŭnavartasna na pasadzie ŭradoŭcaŭ Rady BNR u jaje statusie «na vyhnańni». Kali ź niepradbačnaha źbiehu abstavinaŭ vyklučeńni mohuć zdaracca, jany nie źmianiajuć pryncypu.
AČ: A Zianon Paźniak člen Rady BNR ci nie?
MP: Nie. Zianon Paźniak vystupaje ŭ roli specyjalna zaprošanaha daradčyka Rady BNR na niekatorych sesijach Rady. My vielmi vysoka cenim jaho palityčny dośvied, parady i mierkavańnie.
AČ: A čamu ž jaho nie pryniali? Jaskravaja fihura, i taksama na vyhnańni
MP: Zianon Paźniak nie razhladaje siabie ŭ jakaści palityčnaha dziejača biełaruskaha zamiežža, jon zastajecca lidaram adnoj z palityčnych partyj, jakaja imkniecca da ŭdziełu va ŭładzie ŭ Biełarusi. Jon faktyčna zastajecca tak ci inakš partyjnym hulcom unutranaj biełaruskaj palityki ŭ Biełarusi, jaki siońnia znachodzicca ŭ emihracyi. Tak jaho bačać palityčnyja siły ŭ Biełarusi i hetak jon uśviedamlaje siabie sam.
AČ: Navat niahledziačy na toje, što jaho partyja demanstruje najbolšuju prychilnaść da Rady BNR?
MP: Tak, my majem vielmi dobryja kantakty ź lideram
Adnak Rada BNR pavinna zastavacca
Spaborničać za hałasy na svabodnych vybarach, sfarmavać skład novaj demakratyčnaj ŭłady ŭ Biełarusi, uvajści ŭ vorhany demakratyčnaj ułady, vyznačać jaje palityku i kiravać krainaj — usio heta zadača i rola, jakaja naležyć palitykam ułasna ŭ Biełarusi.Sa svajho boku, Rada BNR bačyć siońnia svaju najvažniejšuju zadaču i rolu ŭ tym, kab va ŭsialaki sposab dapamahčy i nablizić čas, kali ŭ Biełarusi źjavicca toj demakratyčna abrany vorhan ułady, jakomu jana mahła b pieradać svaje paŭnamoctvy.
Z hledzišča Rady hałoŭny kryter dla kaardynacyi dziejańniaŭ u śviecie pamiž arhanizacyjami apazycyi ź Biełarusi i Radaj BNR u zamiežžy — najbolšaja vynikovaść dla spravy adnaŭleńnia biełaruskaj demakratyčnaj nacyjanalnaj dziaržaŭnaści u Miensku. Niedaacenka pradstaŭnikami apazycyi patencyjału i statusu Rady BNR ŭ zamiežnych kantaktach dziaržaŭnaha, niepatryjnaha ŭzroŭniu, uražańnie ab čym moža časam składacca, była by dakładna nie na karyść hetaj ahulnaj spravie.
AČ: Pytańnie ad čytača ŭ Livejournal: ci možna atrymać pašpart BNR i jak heta možna zrabić?
MP:
Z pašpartami BNR isnuje šerah mitaŭ,jakija ja mušu raźviejać, i vybačajusia, kali kahości krychu rasčaruju. Pašparty BNR vydavalisia ŭ peryjad da Druhoj Suśvietnaj vajny z toj pryčyny, što nie isnavała dziaržavy na terytoryi Biełarusi, jakaja b vydavała biełaruskija nacyjanalnyja pašparty. Biełaruś była ŭ składzie SSSR albo častkova Polskaj respubliki. Pašparty BNR vydavalisia dla metaŭ padarožža i paćvierdžańnia dziaržaŭnaj prynaležnaści, i jany prymalisia dla metaŭ imihracyi takimi krainami, jak Čechasłavaččyna albo, naprykład, Kanada.
U paślavajenny peryjad i da pačatka
Jak prykład, Haj Pikarda, muzykaznaŭca i biełarusaznaŭca, jaki napraciahu dziesiacihodździaŭ zrabiŭ nadzvyčaj šmat dla pašyreńnia viedaŭ pra Biełaruś u Vialikaj Brytanii i na Zachadzie i jaki ciapier pachavany kala Čyrvonaha kaścioła ŭ Miensku, byŭ adnym z tych, chto atrymaŭ takoje hanarovaje hramadzianstva i pašpart BNR u jakaści paśviedčańnia.
U sučasnaj Biełarusi hramadzianie majuć pašparty Respubliki Biełaruś. Rada BNR pryznaje, što siońniašnija hramadzianie RB — heta tyja vybarcy, što ŭ budučyni musiać prahałasavać i sfarmavać tuju demakratyčnuju ŭładu, na karyść jakoj Rada BNR urešcie składzie svaje paŭnamoctvy.Z hetaha vynikaje, što hetym čynam usich ich Rada BNR pryznaje i hramadzianami BNR taksama.
AČ: Była ž inicyjatyva Biełaruskaha narodnaha fronta pa zapisu ŭ symbaličnaje hramadzianstva BNR u kancy
MP: Ruch za symbaličnaje hramadzianstva BNR byŭ raspačaty kiraŭnictvam BNF dziela ŭmacavańnia siarod niadaŭnich hramadzian SSSR uśviedamleńnia taho, što jany hramadzianie niezaležnaj Biełarusi ŭ jaje histaryčnaj dziaržaŭnaj pierajemnaści, dla zhurtavańnia hramadztva na pryncypach ideałaŭ BNR. U takim klučy Rada BNR inicyjatyvu Narodnaha Frontu tady ŭchvaliła i peŭnaj doli adkaznaści za hetu kampaniju ź siabie źniać nia moža.
Heta aznačaje, što ŭsie tyja, chto zapisalisia hramadzianami BNR u ramkach toj kampanii, z punktu hledžańnia Rady BNR majuć usie padstavy ličycca sapraŭdy hramadzianami BNR, niezaležna ad taho, ci majuć jany pašpart Respubliki Biełaruś siońnia.
Adnak, skazaŭšy heta, mušu dadać, što arhanizatary taho ruchu nie zmahli pieradać Radzie vyčarpalnych śpisaŭ asobaŭ, jakija zapisalisia ŭ hramadzianstva BNR. Niekatorym pry hetym vydavalisia daviedki ab zapisie, niekatorym nie vydavalisia, ułasna ja daviedki taksama nie atrymaŭ. Tymčasam źjavilisia machlary, jakija adniekul z Baŭharyi prapanoŭvali paśviedčańni hramadzianstva BNR za hrošy. Z uvahi na ŭsio heta, vielmi chutka stała vidavočna, što, nie atrymaŭšy peŭnaj dakumentalnaj bazy, pačać vydaču ad Rady kamuści dakumentaŭ było by niedarečna, niemetazhodna, sparadziła by padzieły i pretenzii siarod ščyrych prychilnikaŭ BNR, spryčyniła by bolš škody.
AČ: Vy kazali, što Rada BNR niasie z saboju «ŭvasableńnie dziaržaŭnaści, jakaja musić być». A ci niama tut takoha, što Rada BNR nia budzie zadavolenaja navat kali ŭ Biełarusi projduć demakratyčnyja vybary, ale pryjdzie da ŭłady partyja kštałtu partyi Janukoviča va Ŭkrainie — rasiejskamoŭnaja, aryjentavanaja pieradusim na niejkija pryvatnyja
MP: Možna razvažać ab tym, jakija partyi abiare biełaruski narod na pieršych, pieraabiare na druhich abo trecich svabodnych vybarach. Svabodnych vybaraŭ na Biełarusi niama, takoha pradstaŭničaha vorhanu niama.
Urešcie,
padrabiaznaści palityki novaj ułady buduć zaležać ad balansu palityčnych siłaŭ, jaki pavinny svabodna vyznačać biełaruski vybarščyk. Dla Rady BNR idziecca nie ab hetym— idziecca ab tym, kab u Biełarusi isnavała sama adpaviednaja palityčnaja systema, sama niezaležnaja nacyjanalnaja demakratyčnaja dziaržaŭnaść, u ramkach jakoj mahło by dalej demakratyčna adbyvacca biełaruskaje nacyjanalnaje palityčnaje žyćcio.
Sučasnaja dziaržaŭnaja ŭłada, što panuje ŭ miežach Biełarusi, z punktu hledžańnia Rady BNR faktyčna straciła prykmiety naležnaha ŭvasableńnia takoha rodu dziaržaŭnaści — u sensie nia tolki svajoj palityki, unutranaj i źniešniaj i ŭ badaj što luboj halinie, ale i ŭ sensie symbalaŭ, u sensie idealohii abo palityčnaj heniealohii, samoha samaŭśviedamleńnia svajho miesca ŭ śviecie i historyi.
AČ: Kali adnosiny Rady BNR z demakratyčnaj apazicyjaj u dobrym stanie, čamu b toj apazicyi tady nie pryznać Radu BNR uładaju zamiest Łukašenki? Albo čamu b Radzie BNR nie pieraŭtvarycca ŭ vorhan, jaki b kaardynavaŭ ich dziejnaść? Čamu b Radzie BNR nie zrabicca siłaj na biełaruskim palityčnym rynku, kali ŭžo niama žaleznaj zasłony?
MP: Peŭna, ja mahu aśviatlać tolki pohlad Rady, a nia kroki apazycyi. Naša padtrymka adrasujecca ŭsim nacyjanalnym, demakratyčnym, niezaležnickim siłam, arhanizacyjam, hramadzianam u Biełarusi, jakija stajać za realizacyju pryncypaŭ 25 sakavika. U svaim statusie na vyhnańni Rada BNR nia moža vystupać u jakaści partyjnaha vorhana i hulca na rynku partyjnych kaalicyjaŭ, jakija stvarajucca i źnikajuć unutry Biełarusi.
Jana zaŭsiody źjaŭlałasia zachavalnikam pierajemnaści biełaruskaj demakratyčnaj dziaržaŭnaści dla budučaj demakratyčnaj ułady ŭ časy, kali niezaležnaść była stračanaja. Jana zastaniecca palityčnym depazytaryjam biełaruskaj dziaržaŭnaści, pakul dziaržaŭnyja pryncypy 25 sakavika nie realizavanyja i dla niezaležnaści moža isnavać imaviernaja niebiaśpieka.
Ale skazaŭšy heta, treba zaznačyć, što pry peŭnych umovach Rada BNR budzie hatova adyhrać i bolš važkuju rolu ŭ historyi Biełarusi. Siońnia ja mahu ŭpieršyniu ahučyć nastupnuju pazycyju Rady BNR.
Pohlad Rady BNR, jak i demakratyčnych sił Biełarusi, palahaje ŭ nieabchodnaści praviadzieńnia ŭ Biełarusi novych svabodnych prezydenckich vybaraŭ, u jakich nia budzie kandydatam Łukašenka, jaki kanstytucyjna straciŭ prava balatavacca. U suviazi z hetym paŭstaje pytańnie ab tym, nakolki
kalaps režyma Łukašenki zapatrabuje praviadzieńnia pieršych vybaraŭ u niejkuju kanstytucyjncuju asambleju, jakaja ździejśnić pierainstalacyju, pieraŭhruntavańnie dziaržaŭnaści ŭ Biełarusi na demakratyčnych pryncypach, pa analohii z, naprykład, ustalavańniem «Druhoj» abo «Piataj» respubliki ŭ Francyi.
Z uvahi na heta,
Rada BNR hatova pradstavić svaju ehidu dla praviadzieńnia ŭ Biełarusi novych svabodnych vybaraŭ.Mnohija palityčnyja siły ŭ Biełarusi ŭśviedamlajuć, što praviadzieńnie takich vybaraŭ budzie źviazana sa składanaściami, nastolki, što my čujem ab patrebie praviadzieńnia tych novych, svabodnych vybaraŭ pad ehidaju Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj, ABSE ci kahości jašče.
My adnak miarkujem, što vybary ŭ Biełarusi pavinny prajści, mahčyma, z aporaj na specyjalistaŭ taksama i ź mižnarodnych struktur, adnak sama palityčnaja ehida pavinna zastacca biełaruskaja. Rada BNR hatovaja pradstavić takuju ehidu i miarkuje, što praviadzieńnie novych vybaraŭ u Biełarusi na hetym hruncie pavinna stacca punktam kansensusu miž usimi siłami, jakija vystupajuć za adnaŭleńnie demakratyi ŭ Biełarusi.
AČ: Ci značyć heta, što Rada BNR pryznaje vybary i hetaha prezydenta hałavoj Biełarusi?
MP: My nia možam pradkazać zaraz dakładna, jakimi buduć pieršyja svabodnyja vybary paśla Łukašenki. Sučasnaja vybarčaja systema CVK pa sutnaści naležyć da aŭtarytarnaj prezydenckaj systemy ŭłady. Łukašenka zrabiŭ usio dla vydaleńnia mahčymaści viartańnia da demakratyi ŭ ramkach sučasnych instytucyjaŭ dziaržaŭnaj ułady i kanstytucyjnych praceduraŭ RB.
Raście imaviernaść taho, što heta sučasnaja vybarčaja systema taksama nie pieražyvie kalapsu jaho režyma. Vidavočna z hetaha paŭstajuć razmovy, što novych vybary pavinny buduć pravodzicca niezaležnymi specyjalistami pad ehidaj mižnarodnych arhanizacyj.
Ale tut paŭstaje i važnaje pytańnie nacyjanalnaha
novaja demakratyčnaja ŭłada ŭ Biełarusi nie pavinna stacca nibyta niejkaj kreaturaj mižnarodnych arhanizacyj, jak u Bośnii ci Kosava. Heta pavinna być ad pačatku biełaruskaja sprava i ŭ ramkach vyklučna biełaruskaj dziaržaŭnaj tradycyi.
Adzinaja biełaruskaja instytucyja, jakaja nia jość častkaju apazycyi ŭ Biełarusi i adnačasova nie zaanhažavanaja z sučasnaj dziaržnamenklaturaj, i jakaja niasie
Rada BNR zastajecca histaryčnym zachavalnikam nacyjanalnaj demakratyčnaj dziaržaŭnaj tradycyi BNR dla Biełarusi ŭ kožnym razie, adnak hatovaja hetym svaim mandatam pasłužyć Biełarusi tak, jak budzie patrebna. Svabodnyja vybary pad ehidaj BNR mohuć stacca toj bramaj, praź jakuju biełaruski narod palityčna adnović pierajemnaść sa svajoj nacyjanalnaj demakratyčnaj dziaržaŭnaj historyjaj, adnačasova rasčyniŭšy sabie šlach da volnaj budučyni.
AČ: Chutka budzie ŭžo sto hadoŭ z zasnavańnia BNR, mnohich z tych, chto navat 60 hadoŭ tamu byŭ aktyŭny, užo niama ŭ žyvych…
MP: Tak, Rada BNR była u 1918 hodzie ŭpaŭnavažanaja jak paŭnamocny, ale tolki časovy dziaržaŭny vorhan biełaruskaj respubliki, mienavita da času i z metaju praviadzieńnia joju ŭ Biełarusi svabodnych vybaraŭ.
Peŭna nichto nie čakaŭ, što svaboda dla Biełarusi nie nadyjdzie tak doŭha.
Tyja, chto pryniaŭ rašeńnie ab praciahu isnavańnia Rady na emihracyi ŭAdnak Biełaruś apynułasia vyklučeńniem u svaim rehijonie pa šmat jakich pakazčykach. Toje, što Rada BNR dahetul nia mieła mahčymaści pieradać svaje paŭnamoctvy, tolki śviedčyć ab hłybokaj nienarmalnaści taho stanovišča, u jakim zastajecca Biełarusi.20-ja hh., peŭna taksama nie čakali, što kaliści Rada BNR zrobicca najstarejšaj u śviecie dziaržaŭnaj instytucyjaj na vyhnańni.
Siońnia Rada BNR pavinna dalej zastavacca kančatkovym histaryčnym harantam, palityčnym zachavalnikam biełaruskaj nacyjanalnaj demakratyčnaj niezaležnaj dziaržaŭnaj tradycyi 1918 hodu, na vypadak, kali budučynia Biełarusi jašče apyniecca ŭ niebiaśpiecy.
Mikałaj Pačkajeŭ naradziŭsia ŭ 1973 h. u Miensku. Vypusknik BDU, Centralnaeŭrapiejskaha i Kembrydžskaha ŭniversytetaŭ, aktyvist BNF z 1989 pa 2006 hh., adzin z kiraŭnikoŭ Zhurtavańnia biełarusaŭ u Vialikaj Brytanii. Pracuje techničnym pierakładčykam i analitykam mižnarodnaj palityčnaj ryzyki i investycyjnaha klimatu.
