Na budplacoŭcy vakoł adnoŭlenaha Uśpienskaha sabora ŭ Viciebsku ekskavatary vykopvajuć ludskija pareštki. Čyje? Adkaznyja asoby nie imknucca raźbiracca.
Malunak 1911 h.
Chto dakładna nie moh aymlivać sałodu ad usich pryjemnaściaŭ
My padyšli da budoŭli z boku byłoha bazyljanskaha klaštara (ciapier stankainstrumientalny technikum). Nie pabačyŭšy znakaŭ, jakija b zabaraniali prachod, spakojna zmahli pazdymać budaŭničyja jamy. Nichto nie źviartaŭ na nas uvahi.Tut i trapiłasia na vočy kostka. Potym jašče adna…
Kostki byli paŭsiudna: u jamach, pad kołami i kaŭšami ekskavataraŭ. Kostki ludziej. Mohiłki? Pachavańni ŭnijackich śviataroŭ? Adnak navat my, maładyja i niavopytnyja historyki, mahli skazać, što kostkam nie bolš za sto hadoŭ.
Tut nas narešcie zaŭvažyła vartaŭnica. Na našaje adčajnaje: «Heta ž ludzi!» — adreahavała mlava. U Viciebsku kostki paŭsiul — tolki kapni. A sama jana tut pieršy dzień i ničoha nie viedaje.
Navakolle zamierła, stomlenaje ad śpioki: sonca piakło navat uviečary. I nie vieryłasia, što zusim blizka narod hulaje na fiestyvali…
Prakuratura skazała — bydlačyja
«Jość mierkavańni, što ŭ
Teoryju, što heta pareštki ludziej, pachavanych na prychodskich mohiłkach pry sabory ŭ XVII — XX st., I.Ciškin adprečvaje. U hetaj častcy Uśpienskaj hary mohiłak być nie mahło. Dyj kostki b lažali roŭnieńka. Byli b reštki trunaŭ, vopratki, kaža jon.
U pačatku
Raskopki ekskavataram
Protaijerej Viciebskaj jeparchii Uładzimir Razanovič apavioŭ, što kostki kožny dzień źbirajuć prychadžanie: u kucie budplacoŭki, ź levaha boku Uśpienskaha sabora, budzie zroblenaja supolnaja mahiła, dzie pareštki znojduć supakoj. Na pytańnie, čamu my nie bačyli, kab chto źbiraŭ, ajciec zaŭvažyŭ, što, mahčyma, u paniadziełak jakraz byŭ vychodny.
Supracoŭnica Viciebskaha abłasnoha krajaznaŭčaha muzieja Natalla Jurjeŭna, zachavalnica archieałahičnaj kalekcyi, paviedamiła, što vakoł sabora archieałahičnyja daśledavańni nie pravodziacca, bo… niama kulturnaha słoju. I za ŭsim ažyćciaŭlaje nahlad archieołah Volha Laŭko, jakoj u Minsk dasyłajecca ŭsia infarmacyja.
Ciaha da siensacyj
Volha Laŭko ŭ razmovie nie admoviła, choć i adkazvała na pytańni niervova. Nakont archieałahičnaha nahladu na Uśpienskaj hary jana adznačyła, što na budoŭli «prysutničaje kampietentny historyk Alaksiej Biełavusaŭ», da jakoha pastupajuć sabranyja kostki. A jon ich ličyć i adsyłaje źviestki ŭ Minsk. A pareštki pieradajucca ŭ jeparchiju.
Jaje adkaz na pytańnie, čyje tyja kostki, byŭ adnaznačny: la sabora byli mohiłki.
«U Ciškina ciaha da siensacyj, — prakamientavała V.Laŭko viersiju pra toje, što pareštki naležać represavanym. — Jon ličyć, što tut takaja ž situacyja, jak i ŭ Kurapatach, što zusim nie tak», — kaža V.Laŭko.
Čyje b ni byli tyja pareštki, jany valajucca pad kaŭšami ekskavataraŭ. A plac biez usiakaha daśledavańnia spakojna zalivajuć bietonam. Chutčej zrobiš — mienš nahody dla pytańniaŭ.
***
Uśpienski sabor
Kamiennaja ŭnijackaja Uśpienskaja carkva (pieršy ŭspamin pra draŭlanuju carkvu Najśviaciejšaj Baharodzicy na hetym miescy datujecca XV st.) i bazyljanski klaštar budavalisia ad 1743 pa prajekcie Jazepa III Fantany. Na zahad rasijskaha impieratara Paŭła I u 1799 chram pierajšoŭ da pravasłaŭnych i byŭ pierajmienavany va Uśpienski sabor.
Za savieckim časam zakryty. U 1936 uzarvany. U 1949 na miescy sabora pabudavali cech zavoda zatočnych stankoŭ, jaki byŭ zakinuty ŭ
Uzhorski zamak
(miascovaja nazva Uśpienskaja, abo Łysaja hara) lažyć na ŭzvyššy miž Dźvinoj i Vićbaj (na pravym bierazie). Ludzi tut sialilisia z pačatku tysiačahodździa. U
