U ramkach dekamunizacyi va Ukrainie sioleta pierajmienavali Dnieprapiatroŭsk. Horad, nazvany ŭ honar savieckaha partyjnaha dziejača Piatroŭskaha, staŭ prosta Dniaprom.
Ale toje — va Ukrainie.
My ž skłali śpis biełaruskich miescaŭ, jakija varta b pierajmienavać biez hvałtoŭnych zakonaŭ, a prosta kirujučysia zdarovym sensam.
Zrešty, nie tak i šmat našych haradoŭ paciarpieła ad savieckich navatvoraŭ.
Dziaržynsk — Kojdanaŭ, Krutahorje.
Kojdanaŭski Kalvinski zbor u atačeńni starych zamkavych muroŭ. Źniščany savietami.
Dziaržynsk — siońnia heta horad u Minskaj vobłaści z nasielnictvam u 25 tysiač čałaviek.
Miesca mocna paciarpieła ad balšavikoŭ — za ichniaj uładaj u horadzie zrujnavali staražytny Kalvinski zbor i pieranazvali miesca ŭ honar pačynalnika «Čyrvonaha teroru» Fieliksa Dziaržynskaha.
Ale ŭ hetaha horada jość jašče dźvie nazvy. Pieršaja, mifičnaja, jakaja sustrakajecca ŭ letapisach ažno za CHII stahodździe i ŭ tvorach Karatkieviča – Krutahorje.
Taksama hetaje miesca ciaham stahodździaŭ nazyvałasia Kojdanavym u honar tatarskaha vajskavody Kojdana, jakoha ci to raźbili ŭ tych vakolicach, ci to jon sam naniaŭsia słužyć u VKŁ i mieŭ siadzibu niepadalok. Pad hetaj ža nazvaj miesca atrymała Mahdeburhskaje prava.
Siońnia pra histaryčnuju nazvu miesca nahadvaje tolki zrusifikavanaja nazva čyhunačnaj stancyi — Kojdanava. Ale pravilna pa-biełarusku budzie kazać usio ž Kojdanaŭ.
H.p. Akciabrski — Rudabiełka
Vioska Rudabiełka viadomaja zdaŭna — u 2007 hodzie tam adznačyli 500-hodździe.
Ale jašče ŭ 1954 hodzie balšaviki abjadnali jaje jašče z paraju viosak — Karpiłaŭkaj i Rudniaj. I ŭ vyniku atrymaŭsia… haradski pasiołak «Akciabrski»!
Taponim «Akciabrski» uvohule supiarečyć biełaruskaj movie, bo ŭ nas takoha słova niama.
A spradviečnaść nazvy Rudabiełki zamacavanaja na hierbie miesca ŭ vyhladzie troch rudych vaviorak na žoŭtym poli.
Taksama Rudabiełka viadomaja praź isnavańnie h.zv. Rudabielskaj respubliki — tak nazyvalisia vakolicy miesca, dzie trymałasia partyzanskaja ŭłada.
Kiraŭsk — Starcy
U Kiraŭsku siońnia žyvie kala 9 tysiač čałaviek. Raniej hetaje miesca nazyvałasia Starcami. Ale ŭ 1935 hodzie balšaviki stvaryli Kiraŭski rajon, nazvany tak u honar čyrvonaha funkcyjaniera Siarhieja Kirava, jaki nijakaha dačynieńnia da Biełarusi nie mieŭ.
A jašče praź niekalki hadoŭ i Starcy pierajmienavali ŭ Kiraŭsk jak centr adnajmionnaha rajona.
Vierchniadźvinsk — Drysa
Staradaŭniaja Drysa viadomaja jašče z časoŭ VKŁ. Takaja nazva ŭtvoranaja ad nazvy adnajmiennaha voziera, adkul vyciakaje raka, na jakoj staić horad.
Ale ž u 1962 hodzie saviety pierajmienavali miesca ŭ Vierchniadźvinsk praz «niemiłahučnaść» staroj nazvy.
Pry hetym maje miesca faktyčnaja pamyłka, bo Drysa znachodzicca chutčej na siaredzinie ciačeńnia Zachodniaj Dźviny, čym ŭ viaršynie.
Darečy, choć nazva horada i źmieniena na aby što, hierb u Drysy zachavaŭsia histaryčny — Pahonia.
Ivanava — Janaŭ
Janaŭ. Sučasny vyhlad centra
Janaŭ, abo Janova, mieŭ svaju spradviečnuju nazvu z XV stahodździa, pakul za Savietami horad nie pierajmienavali na rasijski manier, Ivanavym. Siońnia tut žyvuć 16 tysiač čałaviek.
Mienavita ŭ miescy Janaŭ prasiŭ pachavać siabie naš słavuty mastak Napaleon Orda.
Siońnia čyhunačnaja stancyja ŭ Ivanavie nazyvajecca Janaŭ-Paleski.
Červień — Ihumien
Červień siońnia
Amal 600 hadoŭ da źjaŭleńnia na Biełarusi balšavikoŭ siońniašni horad Červień nazyvaŭsia Ihumienam.
U 1923 hodzie kamunisty jaho pierajmienavali praz suhučnaść nazvy miesca z carkoŭnym sanam — čyrvonyja ž byli biazbožnikami.
Ale historyki chutčej schilajucca da viersii, što spradviečnaja nazva horada nie maje ničoha ahulnaha z carkoŭnymi terminami, a pachodzić ad spałučeńnia staradaŭnich karanioŭ.
Da taho ž, u horadzie ciače rečka Ihumienka.
Słaŭharad — Prapojsk, Prapošask, Prupoj
Prapošask siońnia.
Siońniašni horad Słaŭharad u Mahiloŭskaj vobłaści z CHII stahodździa byŭ viadomy jak Prapošask, ci Prupoj, albo Prapojsk.
Tak horad nazyvaŭsia jašče navat da taho času, jak uvajšoŭ u VKŁ.
Ale ŭ 1945 hodzie jaho pierajmienavali.
Pavodle lehiendy, tak adbyłosia, bo niejkaj čyrvonaj dyvizii mielisia dać za vyzvaleńnie horada prystaŭku «Prapojskaj», što hučała dvuchsensoŭna. Tamu, maŭlaŭ, dla miłahučnaści nazvy vajennaha farmavańnia horad pierajmienavali ŭ Słaŭharad. Ale heta tolki lehienda. Nasamreč nijakaj Słaŭharadskaj dyvizii stvorana nikoli nie było.
Śvietłahorsk — Šaciłki, Šaciłavičy
Šaciłki (nacisk na druhi skład) – nadzvyčaj staroje miesca.
Pavodle archieałahičnych daśledavańniaŭ, pasieliščy tam isnavali ažno z VI stahodździa. Ale niepasredna pad takoj nazvaj miesca ŭpieršyniu ŭzhadvajecca amal jak 500 hadoŭ tamu.
U horadzie navat jość pomnik Ramanu Šaciłu, jaki ŭvasablaje ŭ sabie zasnavalnikaŭ miesca.
Ale ŭ 1961 hodzie kamunisty pieraŭtvaryli haradski pasiołak Šaciłki ŭ horad i za niečym dali jamu novuju nazvu –- Śvietłahorsk.
Dziatłava — Ździecieł
Ździecieł. Sučasny vyhlad za kaściołam Uniebaŭziaćcia Panny Mary
Niekali Ździeciełam vałodaŭ sam Kanstancin Astrožski. Miesca tak nazyvałasia jašče za čatyrysta hadoŭ da taho, jak na našyja ziemli pryjšli rasijskija vojski.
Ale ŭ 1866 hodzie impierskija ŭłady ŭ ramkach «nadańnia miescam ruskich nazvaŭ» pierajnačyli Ździecieł u Dziatłava. Tak jon nazyvajecca i dahetul.
Hety śpis nam dapamahli skłaści historyk Aleh Trusaŭ i mastactvaznaŭca Siarhiej Chareŭski.
Ale što asabliva adznačyli našyja surazmoŭcy, dyk heta toje, što nazvy viosak i vulic u Biełarusi paciarpieli kudy bolej, čym nazvy haradoŭ.
Navat padličyć ciažka, kolki za Savietami ŭźnikła roznych «raśvietaŭ», «višniovych», «jahadnych», «savieckich», «sirenievak» i «kastryčnickich».
Tamu biełarusy musiać dbać pra viartańnie spradviečnych nazvaŭ starym miescam.
Zrešty, siońnia my žyviem u svajoj dziaržavie, i precedenty paśpiachovaha pierajmienavańnia jość — tak, u Maładečnie amal nie zastałosia savieckich nazvaŭ vulic, a žychary vioski Mahilna ŭ 1991 hodzie viarnuli svajmu pasielišču histaryčnuju nazvu, zafiksavanuju ŭ letapisach — za savietami Mahilna 12 hadoŭ nazyvali prosta «Niomanam».
