Ajciec Siarhiej Surynovič u Drui słužyć sa źmiašanymi pačućciami: jon vartaŭnik vialikaj spadčyny, ale što ŭ budučyni?
Ajciec Siarhiej Surynovič la dźviarej kaścioła ŭ Drui.
Subotniaja imša ŭ kaściole sabrała 18 parafijanak. Mužčyny nivodnaha.
Na 100-hodździe pa biskupu Sipoviču ludziej źjechałasia bolš.
Patrochu restaŭrujucca staryja hareljefy.
Siarhiej Surynovič udzialaje sakrament kamunii padčas subotniaj słužby.
Ajciec Siarhiej Surynovič sychodzić u sklapieńni klaštara.
Siostry-jeŭcharystki vyžyli ŭ Drui navat u saviecki čas. Chavalisia, ale słužyli patajemna. I voś ciapier ich tut try zastajecca. Jany žyvuć cieraz darohu ad kaścioła.
Kaścioł u Drui. Vid z boku stromy naddźvinskaj.
Zvanica klaštara ŭ Drui.
Pracy pa restaŭracyi staražytnaha budynka viaducca ŭžo nie pieršy hod.
Kandydaty ŭ ministranty na hanku klaštara.
U klaštary.
U chramie.
Žančyna nabiraje vadu z sažałki, kab pamyć padłohu ŭ klaštary.
Na terytoryi kaścioła jość sažałka ź lilejami.
Vieža kaścioła ŭ Drui lipieńskim rankam.
Skulptura Maryi na ćvintary ŭ Drui lipieńskim rankam.
Ranak u Drui, lipień 2014.
Buślanka na razburanym budynku ŭ Drui. Dom u dalečyni — heta ŭžo terytoryja Łatvii.
Siarhiej Surynovič la klaštarnych kiellaŭ.
U Druju pryjazdžajem pad 23-ju viečara. Kala klaštara nas sustrakajuć ajciec Siarhiej Surynovič i jahonaja aŭčarka Abrek. Pios radasnym skačkom valić mianie na ziamlu.
Havorka pra biełaruščynu, losy Kaścioła i kaścioła doŭžycca za poŭnač.
Druja nie takaja i vialikaja, choć i nasyčanaja sensami. Za Dźvinoj — užo Łatvija. Piedruja, a pa-našamu — Prydrujsk. Abapał miažy žyvuć takija ž biełarusy.
U Drui dahetul suisnujuć kataliki, pravasłaŭnyja i staraviery. Raniej žyli jašče jaŭrei, ad ich zastalisia vializnyja mohiłki i budynki.
Ale sapraŭdy asablivaje značeńnie Druja maje ŭsio ž dla katalikoŭ. Tut byŭ vialiki klaštar — kaliści biernardynaŭ, a ŭ 1924—1938 u im słužyli maryjanie. Heta byŭ adziny biełaruskamoŭny katalicki asiarodak u toj čas. Pakul palaki nie vysłali manachaŭ z pamiežnaj zony. Jak nienadziejnych — biełarusy ž.
Ciapier śviatar u Drui adzin.
«Naša Niva» ŭpieršyniu pisała pra ksiandza Siarhieja Surynoviča 14 hadoŭ nazad, kali jon słužyŭ na Urale i maryŭ viarnucca ŭ Biełaruś.
U Rasii Surynovič adsłužyŭ 6 hadoŭ. Spačatku jak dyjakan u Krasnadary, dzie byŭ armianski prychod. Paśla śviatarom u Piarmi. Prychod byŭ šmatnacyjanalny: ruskija, palaki, litoŭcy, łathalcy, biełarusy. Viartaŭsia ŭ Biełaruś z Kalininhradskaj vobłaści, dzie słužyŭ u litoŭskich prychodach u samim Kalininhradzie i Saviecku (kolišnim Tylzicie, jaki va ŭsich asacyjujecca z časami Napaleona).
Tam, u Rasiei, katalikoŭ adzinki. Ajciec Siarhiej kaža, što praca tam navučyła «indyvidualnamu padychodu da čałavieka, da jaho asoby, zacikaŭlenaściaŭ, pohladaŭ».
«Viarnuŭšysia ŭ Biełaruś, ja hod słužyŭ u Viciebsku», — raskazvaje Surynovič.
Paśla była Brasłaŭščyna — dalokaja i pryhožaja. U Słabodcy zakasaŭ rukavy i zaniaŭsia spravaj adnaŭleńnia kaścioła. «Kaścioł sustreŭ mianie abdziertymi viežami i polskaj movaj. Ciapier kaścioł bieleńki i ŭ im hučyć biełaruskaja mova», — kaža jon.
Nakiravańnie ad Čarniaŭskaha
U Druju pačaŭ dajazdžać uvosieni 2012 hoda. Pra Druju viedaŭ ź junactva. Kali adjazdžaŭ na vučobu ŭ picierskuju sieminaryju, jon atrymaŭ nakiravańnie ad ajca Uładzisłava Čarniaŭskaha ź Višnieva — taho samaha, jaki ŭ saviecki čas byŭ adzinym pryncypova biełaruskamoŭnym katalickim śviatarom, astatnija pa-polsku słužyli.
«Pryjazdžaŭ u Višnieva, nočyŭ u jaho, słuchaŭ jaho, sačyŭ za jaho pracaj ź pierakładami».
Dyk voś, Čarniaŭski pra Druju i raskazvaŭ. U Drui prajšła jahonaja maładość — z 1934 hoda jon navučaŭsia ŭ himnazii, jakaja mieściłasia ŭ klaštary.
«Ja ŭžo z Drui byŭ śviedamym, — heta z uspaminaŭ Čarniaŭskaha. — Jak kałom uvahnali, kali ksiandzoŭ-biełarusaŭ vyvozili [palaki], usio heta ja pieražyvaŭ. Tamu nie treba mnie ni havaryć, ni vučyć pra biełaruskaść».
«Hetyja słovy ajca Čarniaŭskaha i jaho biełaruskaść zasnoŭvali i ŭva mnie padmurak na dalejšaje žyćcio», — pryznaje Surynovič.
«Pieršuju noč ja nie zmoh zasnuć»
Prychod u Drui byŭ całkam biełaruski ad samaha jaho adradžeńnia ŭ pačatku 90-ch. «Pieršuju noč ja nie zmoh zasnuć, bo nie vieryŭ, što Provid Božy mianie nakiravaŭ u Druju, u jaje ścieny». Ale prychod zusim mały, narakaje jon.
«A dzie vialiki? — nie pahadžajusia ja. U Rasonach, Loźnie, u Biehamji vialikija? Tam uvohule ličanyja vierniki».
«50 čałaviek na śviaty prychodziać na słužbu. I tyja pieravažna starejšyja ludzi, kamu za 70», — raskazvaje Surynovič.
«A moža być, heta prosta zaŭždy tak, što ŭ carkvu, kaścioł iduć starejšyja, kali zadumlajucca pra ziamnoje i nieziamnoje žyćcio?» — pytajusia ja.
«Biada ŭ inšym: našyja vioski vymirajuć, — raskazvaje ajciec Siarhiej. — Słužačy ŭ Słabodcy, ja kožny hod chavaŭ kala piacidziesiaci čałaviek. Moładź źjazdžaje ŭ harady, chaty puściejuć». «Usio čaściej pišu ŭ parafijalnaj kartatecy — vioska vymierła. Heta pałochaje».
Vialikaja minuŭščyna
Statystyka paćviardžaje: u Drui sto hadoŭ tamu žyło 6000 čałaviek. U 1970-m — 2500. Siońnia — tysiača.
Ajciec Siarhiej pieražyvaje. I heta na samym paŭnočna-zachodnim krai Biełarusi, dzie jašče i vioska macniejšaja, i katalickaja tradycyja nie pieraryvałasia nikoli.
U Drujskaj himnazii, što mieściłasia ŭ klaštary, vučylisia budučyja historyk Jermałkovič, mastak Žaŭniarovič, hienierał ordena maryjanaŭ, zasnavalnik biblijateki imia Skaryny ŭ Łondanie, biskup Časłaŭ Sipovič, ksiondz—doktar fiłasofii Tamaš Padziava. Z Drujaj ciesna źviazanyja byli histaryčnyja śviatary Ildefons Bobič, Fabijan Abrantovič, Jazep Hiermanovič, Andrej Cikota, błasłaviony pakutnik Juryj Kašyra… (Kašyra byŭ z pravasłaŭnaj siamji, ale pajšoŭ u maryjanie, i kali niemcy palili Rosicu, pajšoŭ u ahoń razam sa svajoj pastvaj.)
U Drui słužać i siostry-jeŭcharystki. Druja, darečy, była kałyskaju hetaj kanhrehacyi. U 1923 biskup Jury Matulevič zasnavaŭ novuju žanočuju kanhrehacyju Siostraŭ Słužebnic Isusa ŭ Jeŭcharystyi. Jany tut vyžyli navat u saviecki čas. Chavalisia, ale słužyli patajemna. I voś ciapier ich tut try zastajecca. Jany žyvuć cieraz darohu ad kaścioła.
A što ž robicca tam, dzie tradycyja mienšaja?
Kaścioł jašče žyvie z adčuvańniem mocy ŭ bolšych haradach. Tam jość «krytyčnaja masa». A voś śviatary ŭ rajcentrach i vioskach adčuvajuć siabie vartaŭnikami bastyjonaŭ.
A ty adzin z sabakam
Bastyjony vieličnyja, ale jak dać rady ich zachavańniu, kali ty adzin, z sabakam, a ŭ ciabie prychod — 50 babulek?
«Sa składanaha — heta stan kaścioła i klaštara, — raskazvaje Surynovič. — Treba terminova ramantavać».
Pafarbavali — iznoŭ palez hrybok. Dzie pabialili — tam nie pajšoŭ. Dzie akryłavyja farby — ćvil. Restaŭratary kažuć, što syraść paŭzie z padmurkaŭ. Ich treba sušyć. A heta kaštuje dziasiatki tysiač jeŭra. Takich hrošaj niama.
Druja pryciahvaje, jana natchniaje, jana nasyčaje biełaruskim ducham.
Siudy jeduć pilihrymy. Na žal, siarod ich pakul niama miljanieraŭ.
U saviecki čas u klaštary było PTV. Sutareńni zamuravali. Niešta tam parušyła bomba ŭ vajnu. Choć i vysokaja hara, a syraść. Prosta tak fundamienty nie pravientyluješ, nie praśvidruješ — jany toŭstyja, da dvuch mietraŭ. Jak z hetym razabracca?
Dziaržava nie dapamoža. Jość sotni pomnikaŭ u horšym stanie.
Ruiny, byvaje, razvalvajucca. A tut jość dach, niama raskolinaŭ. Prosta paŭzie ćvil, paŭzie z-pad ziamli hetaja zialonaja, buraja ćvil.
Pad psieŭdanimam Bartnicki
Ajciec Siarhiej ad budzionnaści ratujecca tvorčaściu. Jon piša vieršy pad psieŭdanimam Jaŭhien Bartnicki i maluje: «Ja zaŭsiody ŭhladaŭ u tvorčaści šlachi da Boha».
«Pisać pačaŭ u časie vučoby ŭ Hrodzienskaj duchoŭnaj sieminaryi. Tam paznajomiŭsia z Danutaj Bičel — dalikatnaj, intelihientnaj. Svoj volny čas, kali była mahčymaść vyjści ŭ horad, ja pravodziŭ u muziei Maksima Bahdanoviča, dzie jana pracavała ŭ tyja časy zahadčycaj».
Kali vučyŭsia ŭ Sankt-Pieciarburhu, vydavaŭ tam pa-biełarusku hazietu «Krynica».
Žyvapis — amatarskija sproby pačalisia ŭ majsterni ŭkrainskaj piejzažystki Mirasłavy Kazancavaj. «Jany vylilisia ŭ šeść piersanalnych vystavaŭ», — z honaram pryznajecca ajciec Siarhiej.
Taksama ajciec Siarhiej udzielničaje ŭ hrupie śpiecyjalistaŭ, što pracujuć nad poŭnym pierakładam Biblii na biełaruskuju movu.
Hetaja hrupa paŭstała dziakujučy inicyjatyvie doktara teałohii Iryny Dubianieckaj. U joj i bibliisty, i pierakładčyki, i movaznaŭcy, i śpiecyjalisty pa kłasičnaj fiłałohii… Dobraj placoŭkaj dla sumiesnaj pracy staŭ Mižnarodny kanhres daśledčykaŭ Biełarusi, jaki štohod prachodzić u Koŭnie.
Surynovič raspačaŭ pierakład Sieptuahinty — heta Stary Zapaviet na hreckaj movie. Takaja praca zaŭsiody supolnaja, da jaje dałučajucca ludzi z prafiesijnym vałodańniem movy, ale taksama i z hłybokaj vieraj.
I aŭtohraf himna
A taksama jon źbiraje — karciny, pamiatki, dakumienty.
«U majoj pryvatnaj kalekcyi kala dvuchsot pracaŭ, bolšaść — Jana Antonaviča Rydziki», — raskazvaje Surynovič.
Voś ružaniec Jazepa Hiermanoviča — ksiandza i piśmieńnika, viadomaha pad psieŭdanimam Vincuk Advažny.
Aściarožna, ź piaščotaj dastaje ajciec Siarhiej z alboma aŭtohraf himna «Mahutny Boža» ruki Natalli Arsieńnievaj. Asobnyja słovy ŭ im jašče adroźnivajucca ad kananičnaha varyjanta.
A voś paštoŭki, jakija atrymlivali ŭ 1920-ja i 30-ja maryjanie. Ad bratoŭ, vychavancaŭ — z Paryža, Ryma… Jon znajšoŭ ich siarod śmiećcia ŭ Drui, u pramym sensie słova. Siarod ich paštoŭki, napisanyja biełaruskaj łacinkaj z Ryma, padpisanyja ajcom Juryjem Kašyram.
«Usio maje adnu metu — stvareńnie ŭ drujskim klaštary muzieja. U hetym taksama zacikaŭleny moj biskup Aleh Butkievič, jaki vykazaŭsia za toje, kab stvaryć u Drui muziej usioj Viciebskaj dyjacezii», — raskazvaje Surynovič.
Ale dla kaho budzie toj muziej, kali jon sam pryznaje, što parafija vymiraje?
Pytańnie.
Dla pilihrymaŭ, musić
Uvohule, što hałoŭnaje dla śviatara ŭ situacyi vymirańnia supolnaści, u jakoj jon słužyć?
Pratestanckija pastary i pravasłaŭnyja baciuški pražyvajuć hetuju situacyju pa-inšamu. U ich siemji. Siemji treba karmić. Značyć, pieradusim treba pracavać — na ziamli, u biznesie.
Ksiandzy siemjaŭ nie majuć. Tamu jany pa-inšamu ŭsprymajuć novuju rečaisnaść.
Siońnia časta pakidajuć śviatarstva mienavita probaščy małych parafij. Ich łamaje navakolnaja bieśpierśpiektyŭnaść, tak mnie dumajecca. Ujavicie sabie situacyju — u ciabie hihancki chram i ŭsio syplecca, a ludziej niama i nijakich ruk nie staje.
Surynovič šukaje aptymistyčnyja słovy, ale heta chutčej staicyzm: «Ja i nie ŭmieju ŭžo pa-inšamu, jak tolki być častkaju hetaha Kaścioła i jamu naležać».
Jon pryjšoŭ u kaścioł z pakaleńniem adradžeńnia — nacyjanalnaha i relihijnaha.
«Tak, maje baćki i dziady byli pravasłaŭnymi, — raskazvaje jon. — Ja achryščany taksama ŭ pravasłaŭnaj Carkvie. Adnak abraŭ śviatarstva ŭ Katalickaj Carkvie. Ciažka rastłumačyć pryčyny, ja ich prosta nie viedaju. Boh tak pakiravaŭ. Śviatar heta nie prafiesija, śviatar — styl žyćcia, paklikańnie».
* * *
Blic-pytańni ajcu Siarhieju Surynoviču
Što Vy robicie, kali ŭnačy ŭ Vaš klaštar hrukajucca na vyhlad złačyncy?
Adčyniaju dźviery.
Kali Vam ciažka, Vy…
Malusia.
Kali Vam dobra, Vy…
Pracuju.
Kim pracavali Vašy baćki j dziady?
Baćki — nastaŭniki. Maci — matematyki, baćka — historyi. Babula i dzied pa baćku taksama nastaŭniki. Dzied naradziŭsia ŭ Navahradku i tam skončyŭ licej imia Adama Mickieviča, babula ź Lubčy.
Žyćciovy deviz?
Šukać Boha i šukać dla Boha — abraŭ jaho pierad rukapałažeńniem u śviatary.
Samy pamiatny dzień?
Ekzamien u sieminaryi ŭ Hrodnie.
Lubimy koler?
Ciomna-sini.
Lubimaja kvietka?
Kasačy.
Kali b prezidentam byli Vy, to što Vy zrabili b najpierš?
Damohsia pryznańnia niesapraŭdnym refierendumu 1995 hoda.
Minsk dla Vas — heta…
Kraj śvietu, adkul možna vypisać dobryja knižki.
Vilnia dla Vas — heta…
Stalica, biełaruski horad.
Viciebsk dla Vas — heta…
Horad Šahała, horad majho viartańnia ŭ Biełaruś.
Što Vy kuplajecie ŭ kramie kožny raz?
Tvaroh, sadavina, aharodnina, chleb.
Jakija słovy ź Biblii Vy nahadali b čytačam NN siońnia?
«I ŭbačyŭ Boh, što śviatło pryhožaje. I adździaliŭ Boh śviatło ad ciemry». Byćcia 1,4.
* * *
Žart
Pani Janinka sa Słabodki, dzie raniej słužyŭ ajciec Siarhiej, ksiandza pavučała:
— Ksiondz, ci viedaješ, čamu śmierć chudaja chodzić?
— Nie, nie viedaju.
— Bo chabaru nie biare, a voś doktar naš puzaty chodzić…
* * *
Hladzi taksama: Adkul jość pajšła biełaruskaja ziamla — kraj Dźviny, azior i kryvickaj spadčyny
