Cimoch Chviedaščenia kiravaŭ partyzanami «Zialonaha Duba».
Anatol Michnaviec uznačalvaje supołku Biełaruskaja nacyjanalnaja pamiać, jakaja šukaje mahiły ŭdzielnikaŭ patryjatyčnych ruchaŭ XX st.
Paśla źniavoleńnia ŭ 1940-ch ataman i jahonaja siamja imknulisia ścierci pamiać pra 1920-ja.
Pošukaviki chočuć znajści svajakoŭ atamana.
Ataman, dyviersant, nastaŭnik
Los Chviedaščeni, u niečym charakterny dla taho času, usio ž taki ŭražvaje: viaskovy chłopiec z Łuninieččyny padčas Pieršaj suśvietnaj robicca aficeram, paśla demabilizacyi nie kidaje zbroi i pierachodzić da «čyrvonych». Nieŭzabavie padymaje bunt u svaim atradzie i pierachodzić da słuckich paŭstancaŭ, paśla — u vojska
Dalej — kruciej. Adzin z atamanaŭ «Zialonaha duba», kamandzir dyviersantaŭ, jakija pierachodzili z polskaha na saviecki bok u pačatku
Maŭčali kryžy
Ajciec Alaksandr Nadsan žartaŭliva nazyvaje siabroŭ supołki Biełaruskaja nacyjanalnaja pamiać (BNP) «niekrafiłami ŭ dobrym sensie hetaha słova». BNP rasšukvaje i paradkuje pachavańni dziejačoŭ nacyjanalnaha ruchu XX stahodździa, paradkuje mahiły. Rosšukami miesca apošniaha spačynu atamana Cimocha Chviedaščeni siabry arhanizacyi zajmalisia nie pieršy hod. Biezvynikova. Maŭčali kryžy na pravasłaŭnych mohiłkach u Varšavie, maŭčali archivy, nijakich źviestak ab naščadkach aficera nie było. I tut…
«Znajści hetuju mahiłu było spravaj honaru, — kaža staršynia BNP Anatol Michnaviec, — Chviedaščenia byŭ adnym z samych idejnych zmaharoŭ za niezaležnaść Biełarusi, jahony atrad vyłučaŭsia dyscyplinaj, maralnaściu i advahaj».
Bałachovič šukaje Chviedaščeniu
«Pra Chviedaščeniu my ŭpieršyniu pačuli ad Juryja Turonka, — kaža Michnaviec, — jaki ŭ dalokija
Hadoŭ piać tamu ŭspłyŭ nieviadomy dahetul partret Chviedaščeni ŭ formie bałachoŭca, jaki ŭžo staŭ ledź nie chrestamatyjnym. Heta tolki padahreła cikavaść da jaho asoby».
Sa słovaŭ Michnaŭca, u pošukach udzielničaŭ navat unuk samoha
«Bieton»
«My šukali paŭsiul: raspytvali historykaŭ, starejšych biełarusaŭ z dyjaspary, šukali praz sacyjalnyja sietki, abyšli ŭsie mohiłki ŭ Varšavie, — praciahvaje Michnaviec, — I voś adnojčy da mianie padyšoŭ kaleha pa navučańni z navinoj: jahony dzied byŭ znajomy z Chviedaščeniem (ci to pa adsiedcy, ci pa inšych jakich spravach) i viedaje navat miesca, dzie toj pachavany!
Sproby daviedacca niešta dakładnaje vynikaŭ nie dali, pan Andžej pajšoŭ «u admovu». Viedaju, kaža, ale nie skažu: da mahiły dahetul chodziać kambatanty, a kali infarmacyja vypłyvie, na ich zładziać zasadu. U vyniku moj adnakurśnik patłumačyŭ mnie, što ŭ sučasnaj polskaj movie isnuje termin «bieton» — dla starych ludziej, jakija da hetaha času žyvuć minułym, starymi pahrozami, kryŭdami, niebiaśpiekami. Heta, na žal, byŭ akurat toj vypadak».
«Chwiedaszczenia» ci «Fedoszczenia»?
«Na apošnim etapie da rosšukaŭ dałučyŭsia biełarus ź Biełastoččyny, pałkoŭnik zapasu polskaha vojska Jury Ziuzia. Reč u tym, što pierapiska z polskimi archivami — nie takaja i prostaja sprava. Jak vajskoviec, jon zdoleŭ zrabić paśpiachovy zapyt u Centralny vajskovy archiŭ.
Na budučyniu ŭ pierapiscy z archivami pan Jury paraiŭ nam karystacca farmuloŭkaj «Dlaczego nie odpowiadacie na pytanie podatnika? Czy trzeba napisać skargę do Waszego Ministra?» («Čamu nie adkazvajecie na pytańnie padatkapłatnika? Moža, treba napisać skarhu vašamu ministru?»)».
Vyjaviłasia, što Chviedaščenia pachavany zusim nie na pravasłaŭnych mohiłkach Varšavy, a na Paŭnočnych. Dy i proźvišča na nadmahilli napisana nie jak «Chwiedaszczenia», jak my dumali, a jak «Fedoszczenia», choć svajo fota ŭ formie bałachoŭca časoŭ Hramadzianskaj vajny jon padpisaŭ akurat pieršym varyjantam. Možna zdahadvacca, jakija abstaviny paŭpłyvali na źmienu hetych niekalkich litar…
Na fota, zroblenym aktyvistami BNP, — hranitnaja plita ź imionami dvuch čałaviek.
Pieršaje, na što źviartaješ uvahu, — hady žyćcia. Va ŭsich publikacyjach pobač z proźviščam bałachoŭca stajała: 1897 — kaniec
«Što dalej rabić? — pierapytvaje Anatol. — Budziem šukać jahonych rodnych. Chviedaščenia mieŭ dačku, dy i pomnik nie stary, dahledžany — niechta ž pastaviŭ i dahladaŭ. Mahiła biełaruskaha vajara stanie miescam, dzie buduć addavać pašanu tym, chto zmahaŭsia, kab žyła Baćkaŭščyna».
