Aficyjozna-stałoŭskaja nazva — «pieršaja strava». Neŭtralnaja — «sup». Koliś ža ŭ nas nazyvali hetuju stravu poliŭkaj.
Koliś biełarusy poliŭkami nazyvali ŭsie supy, aprača tych, što mieli admietnyja nazvy: boršč, kapusta j h.d. Zrešty, navat sami poliŭki mieli roznyja nazvy. Tak, poliŭka ź piva nazyvałasia hramatkaj, z husinaje ci śvinoje kryvi — čornaj poliŭkaj. Zvykłaje nam siońnia słova «sup», zapazyčanaje praź niamieckuju, pryjšło ŭ Biełaruś tolki ŭ XVIII st. i ŭžyvałasia najpierš pamiž pryvilejavanych płastoŭ hramadztva.
Najdaŭžej nazva «poliŭka» zatrymałasia ŭ sialanskim asiarodździ: panski «sup» tut pryžyvaŭsia ciažka. Dyj što kazać, kali navat jašče na miažy XIX—XX st. sialanie hatavali poliŭku: śpiarša zakidali varycca miasa z prypravami (u posnyja dni — hryby, rybu), potym nievialikuju kolkaść muki razvodzili vadoj i zalivali ŭ harščok (časam zakałočvali suchuju muku), dalivali chlebnym kvasam abo syrovatkaj, buračnym rasołam. U niekatorych rajonach u poliŭku dadavali chlebnuju roščynu.
Zamiašanaje na kryvi
Hetuju stravu zhadvaje Adam Mickievič u paemie «Pan Tadevuš»: Jacak Saplica atrymaŭ čornuju poliŭku jak znak admovy pry niaŭdałym žanichoŭstvie. Ciapier my b skazali — «atrymaŭ harbuza». Adsiul bačym, što kolišniaja šlachta nie raźmieńvałasia na sadavinu, a hatavała admysłovuju stravu.
Čornaja poliŭka — hustaja strava sa śvinoje (a čaściej z husinaje ci kačynaje) kryvi — zdavion viadomaja mnohim eŭrapiejskim narodam. Husinuju dy kačynuju poliŭku varyli z kostak i vantrobaŭ, śviežaj kryvi (kab kroŭ nie zahusła, u jaje dadavali krychu soli abo vocatu), zahuščali mukoj abo ciortaj bułkaj. Dla lepšaha smaku ŭ stravu dadavali sušanyja ślivy, jabłyki abo specyi (pierac, karycu, hvaździki). Padavali jaje z narezanymi ptušynymi vantrobami, varanymi łazankami, klockami i h.d.
Hramatka
Posnaja poliŭka ź piva — hramatka (jana ž faramuška, ci biarmuška) — na praciahu doŭhich stahodździaŭ była abaviazkovaj stravaj šlachieckaha śniadańnia. Hramatku, zapraŭlenuju syrymi jaječnymi žaŭtkami, a taksama śmiatanaj, tvarahom dy roznymi specyjami (kmienam, karycaj, cukram), było pryniata jeści z hrenkami. Śćviardžajuć, što vialikim amataram hetaha vidu poliŭki, asabliva padčas postu, byŭ karol i vialiki kniaź Žyhimont Stary.
Dla šlachty doŭhi čas hramatka (ci navat prosta piva, padahretaje, z kavałkami čerstvaha chleba ci tvarahom) była nia tolki stravaj, ale i ŭniversalnym «desertam», jaki zamianiaŭ za šlachieckim stałom kavu j harbatu. Hetyja napoi stali vyciaśniać hramatku tolki z ChVII st., ale jašče i ŭ XIX st. «hramatka» karystałasia vialikaj papularnaściu.
∎
Poliŭka biełaruskaja
50 h žytniaha chleba, 25 h sušanych hryboŭ, 1 morkva, 1 cybulina, 1 st. łyžka tłušču, 1 č. łyžka tamatu-piure, 1,2 ł miasnoha bulonu, 0,5 šklanki śmiatany, sol.
Zahadzia zamočanyja hryby advaryć, bulon pracadzić praz składzienuju ŭdvaja tkaninu, hryby našatkavać. Žytni chleb narezać łustačkami, padsušyć u duchoŭcy, źmialčyć, zalić nievialikaj kolkaściu haračaha bulonu, nakryć, pačakać, pakul astynie. Paśla hetaha chlebnuju masu pracierci praź sita, źmiašać z reštaj miasnoha bulonu, ulić hrybny advar. Absmažyć na tłuščy drobna parezanyja morkvu i cybulu razam z tamatam-piure, pakłaści ŭ bulon, jaki kipić. Dadać padrychtavanyja hryby, sol, varyć 7—10 chvilin. Padać poliŭku sa śmiatanaj.
∎
ALEŚ BIEŁY (nar. u 1968 u Miensku) — daśledčyk historyi materyjalnaj kultury. Siabar redkalehii časopisu «Spadčyna». Laŭreat premii Biełaruskaha PEN-centru imia F.Bahuševiča 2001 h.
